• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +28°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    AQSH tomonidan o‘ldirilgan “Al-Qoida” yetakchisi Ayman az-Zavohiriy kim edi? — tarixga nazar

    AQSH Kobulda “Al-Qoida” terrorchilik tashkiloti yetakchisi Ayman az-Zavohiriyni yo‘q qilgani haqida xabar berilgandi. “Daryo” quyida BBC Uzbek’ning Zavohiriy hayotiga bag‘ishlangan tahliliy maqolasini taqdim etadi.

    Foto: WFLA

    Foto: WFLA

    Misrlik, Al-Azhar bosh imomining nabirasi, professorning o‘g‘li, ko‘z jarrohi, “Islom jihodi” asoschilaridan biri, Usama bin Ladenning o‘ng qo‘li. “Al-Qoida”ning oliy rahbari kim edi?

    Afg‘onistonda AQSH droni hujumi oqibatida halok bo‘lgan Ayman al-Zavahiriy ko‘pincha “al-Qoida”ning asosiy mafkurachisi sifatida ko‘riladi. Misrdagi “Islom jihodi” harbiylashgan guruhini tashkil etishda yordam bergan va asl kasbi ko‘z jarrohi bo‘lgan Zavohiriy 2011-yil may oyida Usama bin Lodenning AQSH kuchlari tomonidan o‘ldirilishi ortidan “Al-Qoida”ga oliy rahbar bo‘lgan edi.

    Bungacha Zavohiriy bin Lodenning o‘ng qo‘li hisoblangan va, ba’zi ekspertlarga ko‘ra, 2001-yil 11-sentabrda AQSHda sodir etilgan hujumlarning “operativ miyasi” bo‘lgan.

    U 2001-yilda AQSH hukumatining 22 ta “Qattiq qidirilayotgan terrorchilar” ro‘yxatida Lodendan keyin ikkinchi bo‘lib, uning boshiga 25 million dollar mukofot qo‘yilgan edi.

    Hujumlardan bir necha yil o‘tib, bu guruh butun dunyo bo‘ylab musulmonlarni radikallashtirish va yollashga urinayotgan bir vaqtda Zavohiriy “Al-Qoida”ning eng ko‘zga ko‘ringan shaxsiga aylandi, u 2007-yilda 16 ta video va audioyozuvda ko‘rinish bergan, bu Lodenning chiqishlaridan to‘rt marta ko‘p.

    Uning o‘tgan hafta oxiridagi hujumda Kobulda o‘ldirilishi AQSHning Zavohiriyni birinchi marta nishonga olishi emasdi. 2006-yilning yanvarida u Pokistonning Afg‘oniston bilan chegarasi yaqinida AQSH raketa zarbasi nishoni bo‘lgan.

    Hujum “Al-Qoida”ning to‘rt nafar a’zosini o‘ldirgan, biroq Zavohiriy omon qolgan va ikki hafta o‘tib videoda paydo bo‘lgan. AQSH prezidenti Jorj Bushni ogohlantirib, u ham, dunyodagi butun boshqa kuchlar ham uni o‘limga bir soniya ham yaqinlashtira olmasligini aytgan edi.

    Hurmatli oila

    Zavohiriy 1951-yilning 19-iyunida Misrning Qohira shahrida o‘rta sinf tabib va olimlarning obro‘li oilasida tug‘ilgan. Uning bobosi Robiya az-Zavohiriy Yaqin Sharqdagi sunniy islomiy ilm markazi hisoblangan Al-Azharning bosh imomi, amakilaridan biri Arab Ligasining birinchi bosh kotibi bo‘lgan.

    Zavohiriy maktabda siyosiy islomga aralashib qolgan va 15 yoshida Misrdagi eng qadimgi va eng yirik islomiy tashkilot bo‘lgan, taqiqlangan “Musulmon birodarlar”ga a’zolikda ayblanib hibsga olingan. Biroq uning siyosiy faoliyati unga Qohira universiteti tibbiyot maktabini 1974-yilda tamomlashiga to‘sqinlik qilmadi va to‘rt yildan so‘ng jarrohlik magistri darajasini oldi. 1995-yilda vafot etgan otasi Muhammad shu maktabda farmakologiya professori edi.

    Radikal yoshlar

    Avvaliga Zavohiriy Qohira chekkasida tibbiy klinika qurib, oilaviy an’anani davom ettirdi, biroq tez orada Misr hukumatini ag‘darib tashlashga chaqiruvchi radikal islomiy guruhlarga qo‘shilib ketdi. 1973-yilda Misr Islomiy Jihodi tashkil etilganida unga qo‘shildi.

    1981-yilda Qohirada harbiy parad paytida prezident Anvar Sadat o‘ldirilganidan so‘ng u guruhning yuzlab gumonlanuvchilari bilan birga hibsga olingan. Sadat Isroil bilan tinchlik bitimini imzolashi va o‘zining yuzlab tanqidchilarini hibsga olishi bilan islomiy faollarni g‘azablantirdi.

    Ommaviy sud jarayonida Zavohiriy sudlanuvchilarning yetakchisi sifatida maydonga chiqdi va sudda “Biz dinimizni qattiq tutgan musulmonmiz. Biz islomiy davlat va islomiy jamiyat yaratishga harakat qilmoqdamiz”, — dedi.

    U Sadatning qotilligida ayblovdan oqlangan bo‘lsa-da, noqonuniy qurol saqlashda aybdor deb topilib, uch yillik qamoq jazosini o‘tagan. Boshqa islomchi mahbuslarga ko‘ra, Zavohiriy Misr qamoqxonasida bo‘lganida rasmiylar tomonidan muntazam ravishda qiynoqqa solingan va kaltaklangan, bu esa uni yanada mutaassib va zo‘ravon ekstremistga aylantirgani aytiladi.

    1985-yilda ozodlikka chiqqach, Zavohiriy Saudiya Arabistoniga jo‘nab ketdi. Oradan ko‘p o‘tmay, u Pokistonning Peshovar shahriga, so‘ngra qo‘shni Afg‘onistonga yo‘l oldi va shifokor bo‘lib ishlagan vaqtida “Misr Islom jihodi” guruhini tuzdi.

    Zavohiriy 1993-yilda qayta tiklangandan keyin “Misr Islom jihodi”ga rahbarlik qilgan va guruhning Misr hukumati vazirlariga, jumladan, bosh vazir Atif Sidqiyga qilingan hujumlar ortida turgan asosiy shaxs edi.

    Guruhning 1990-yillar o‘rtalarida hukumatni ag‘darib, mamlakatda islomiy davlat barpo etishga qaratilgan kampaniyasi 1200 dan ortiq misrlikning o‘limiga sabab bo‘lgan. 1997-yilda AQSH Davlat departamenti uni o‘sha yili Luksorda xorijlik sayyohlar qirg‘ini ortida turgan “Islomiy jihod” guruhi “Fath avangardlari”ning yetakchisi deb e’lon qildi. Ikki yil o‘tgach, u Misr harbiy sudi tomonidan guruhning ko‘plab hujumlarida ishtirok etgani uchun sirtdan o‘limga hukm qilindi.

    G‘arbdagi nishonlar

    Zavohiriy 1990-yillarda boshpana va moliya manbalarini izlab, dunyo bo‘ylab sayohat qilgani ishoniladi. Sovet qo‘shinlari Afg‘onistondan olib chiqib ketilganidan keyingi yillarda u Bolgariya, Daniya va Shveysariyada yashab, vaqti-vaqti bilan Bolqon, Avstriya, Yaman, Iroq, Eron va Filippinga safar qilish uchun qalbaki pasportdan foydalangan.

    1996-yil dekabr oyida u Chechenistonda amaldagi vizasiz qo‘lga olinib, olti oyni Rossiya hibsxonasida o‘tkazgan. Zavohiriy tomonidan yozilgan xabarga ko‘ra, Rossiya rasmiylari uning kompyuterida topilgan arabcha matnlarni tarjima qila olmagan va u o‘z shaxsini sir saqlashga muvaffaq bo‘lgan.

    Taxminlarga ko‘ra, 1997-yilda Zavohiriy Usama bin Loden yashayotgan Afg‘onistonning Jalolobod shahriga ko‘chib o‘tgan. Bir yil o‘tib, “Misr Islom jihodi” yahudiylar va salibchilarga qarshi Butunjahon Islomiy Jihod Jabhasini tuzish uchun yana besh radikal islomiy yarim harbiylashgan guruhlarga, jumladan bin Lodenning “Al-Qoida”siga qo‘shilgan.

    Jabhaning birinchi deklaratsiyasida AQSH tinch fuqarolarini o‘ldirishga ruxsat beruvchi fatvo bitilgan. Olti oy o‘tgach, bir vaqtning o‘zida ikkita hujum AQSHning Keniya va Tanzaniyadagi elchixonalarini vayron qildi, 223 kishi halok bo‘ldi.

    Zavohiriyning sun’iy yo‘ldosh telefon suhbatlari fitna ortida bin Loden va “Al-Qoida” turganiga dalil bo‘lgandi. Hujumlardan ikki hafta o‘tgach, AQSH Afg‘onistondagi guruhning o‘quv lagerlarini bombardimon qildi.

    Ertasi kuni Zavohiriy pokistonlik jurnalistga qo‘ng‘iroq qilib, shunday dedi: “Amerikaga aytingki, uning portlashlari, tahdidlari va bosqinchilik harakatlari bizni qo‘rqitmaydi. Urush endi boshlandi”.

    Bin Loden o‘limidan keyingi yillarda AQSH havo hujumlari Zavohiriyning bir qancha o‘rinbosarlarini o‘ldirib, uning global miqyosda muvofiqlashtirish qobiliyatini zaiflashtirdi. So‘nggi yillarda esa Zavohiriy olis va marginal shaxsga aylandi, faqat vaqti-vaqti bilan xabarlar tarqatardi.

    Qo‘shma Shtatlar uning o‘limini g‘alaba deb e’lon qildi, ayniqsa, 2021-yili Afg‘onistondan tartibsiz ravishda olib chiqib ketilganidan keyin, biroq Zavohiriyning ta’siri “Islomiy davlat” kabi yangi guruhlar va harakatlar kuchaygandan keyin kamaydi.

    02.08.2022, 22:08   Izoh (0)   42623
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Qo‘shxotinli erkaklar birinchi xotiniga rahmat aytishi kerak — Tojikiston Oila qo‘mitasi

    02.08.2022, 21:07

    Zelenskiy xorijliklarning Ukraina Qurolli kuchlarida xizmat qilishi muddatini 10 yilga uzaytirishga ruxsat berdi

    02.08.2022, 20:54

    Nensi Pelosining Tayvanga tashrifi nega Xitoy rasmiylarini junbishga keltirmoqda?

    02.08.2022, 19:41

    Rossiya mahbuslar bilan ayirboshlash bo‘yicha AQSHga javob taklifini kiritdi. Oq uy uni yuzaki va makkorona deb atadi

    02.08.2022, 18:42

    Putin yadro urushini hech qachon boshlash kerak emasligini aytdi. BMT bosh kotibi dunyo yadroviy halokatdan bir qadam narida turgani haqida ogohlantirdi

    02.08.2022, 18:20

    Rossiya Ukrainaning “Azov” polkini terrorchi tashkilot deb e’lon qildi

    02.08.2022, 18:01
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Ziffler‘dan katta taqdimot: yangi qiyofa, zamonaviy dizayn va aqlli maishiy texnikalar


    OKMK 2,3 milliard dollar kredit mablag‘larini jalb qildi va 125 million dollar moliyaviy xarajatlarni iqtisod qildi


    CHERY bilan o‘z orzungizni amalga oshiring: barcha modellar uchun boshlang‘ich to‘lov pasaytirildi! 


    Parvoz — katta shahar xarakteriga ega qulay biznes-klass turar joy


    InfinBANK Global Money Week 2025 da ishtirok etdi


    Coca-Cola 139 yillik ilhom, ajoyib kashfiyotlar, mashhur kampaniyalar va butun dunyo sevib qolgan ta’mni taqdim etmoqda 


    Moliyaviy firibgarlik: murakkab sxemalar bo‘yicha sodda tushunchalar 


    Moliyaviy savodxonlik maktab ostonasidan boshlanadi


    HONOR kompaniyasi HONOR 400 Lite smartfonini taqdim etdi. Qiziq, u nimasi bilan lol qoldira oladi?


    Silk Avia Shahrisabzga ko‘proq parvoz qiladi


    Mobiuz “MazzaFest”da yangi “Mazza” va “Mazza 2.0” tarif rejalarini taqdim etadi


    Uklonda taksi haydovchilari uchun katta tadbir o‘tkazildi!


    Kapitalbank 2024-yilgi Brand Awards International mukofotiga sazovor bo‘ldi


    UZCARD SHERDOR premium kartasi endi MKBANKda mavjud


    Siberian Wellness — O‘zbekistonda 15 yil

     

    Tavsiya etamiz

    “Ular o‘z vatani mustaqil bo‘lishi uchun kurashgan edi” — Turkiston legionining ayanchli tarixi

    8 may, 15:09

    Rashidov, gazli ichimliklar zavodi, Qizil maydon. 9-may — Toshkent tarixidan fotolavhalar

    7 may, 14:40

    Fazoviy poyganing boshlanishi — Gagarinning parvozi yolg‘on bo‘lganmi?

    6 may, 18:00
    Audio Icon

    “Qurolli qushchalar”. O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan dronlar haqida

    5 may, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Ro‘zg‘orbop go‘sht 90–95 ming so‘m — Qishloq xo‘jaligi vazirligi O‘zbekiston go‘sht arzon davlatlardan biriligini eslatdi

    O‘zbekiston | 10 may, 09:57

    “Kalmar o‘yini” seriali qahramonlari 3-mavsumda omon qolmasligi mumkin

    Madaniyat | 10 may, 09:35

    O‘zbekiston oltin-valyuta zaxiralari qiymati bir yilda 14,1 mlrd dollarga ko‘paydi

    Iqtisodiyot | 10 may, 09:07

    Pokiston havo zarbalari orqali Hindistonning muhim obyektlarini yo‘q qildi

    Dunyo | 10 may, 08:50

    Tong sehri: Jennifer Lopes, Opra Uinfri va boshqa mashhurlar nega soat 5 da turadi?

    Layfstayl | 10 may, 08:30
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.