Markaziy bank O‘zbekiston oltin-valyuta zaxiralarini diversifikatsiya qilish bo‘yicha ishlarni boshladi. Bu haqda “Daryo”ga Markaziy bank matbuot anjumanidan ma‘lum bo‘ldi.
Biz Jahon banki ko‘magida zaxiralarning bir qismini likvidligi yuqori va AAA reytingiga ega AQSH va boshqa qimmatli qog‘ozlarga joylashtirish bo‘yicha ishlarni boshladik, – dedi Markaziy bank rahbari Mamarizo Nurmuratov.
Bu nima uchun qilinmoqda?
Oltin-valyuta zaxiralari mamlakatning “xavfsizlik yostig‘i” bo‘lib, favqulodda vaziyatlarda, masalan, importni moliyalashtirish uchun kerak.
Hozir O‘zbekiston zaxiralari asosan ikki shaklda – oltin va xorijiy valyutada saqlanadi.
Oltin yaxshi, ammo beqaror aktiv hisoblanadi. Uning qiymati bozorning injiqliklariga bog‘liq va global talab va taklifdan kelib chiqqan holda belgilanadi.
Misol uchun, 2005-yilda oltinning bir troy unsiya narxi 400 dollarni tashkil etgan bo‘lsa, 2012-yilda 2000 dollargacha ko‘tarildi, 2013-yilda esa 1200 dollardan pastga tushdi.
Yuqori o‘zgaruvchanlik oltinning investitsiya sifatida eng katta kamchiliklaridan biridir. So‘nggi 50 yil ichida oltinning narx o‘zgaruvchanligi 20% tashkil etdi.
Bu dunyodagi har qanday valyutaga tegishli. Bundan tashqari, mamlakat faqat bitta aktivga bog‘liq bo‘lmasligi kerak.
Shuning uchun ham O‘zbekistonda zaxiralari ikki shaklda: oltin va xorijiy valyutada saqlanadi.
Biroq bu yetarli emas va oxirgi yillarda mamlakat xorijiy qimmatli qog‘ozlarni sotib olishga tayyorgarlik ko‘rgan edi.
Qimmatli qog‘ozlarni nima keragi bor va oltin bilan nima bo‘ladi?
Tarixan mablag‘larini saqlashning eng yaxshi vositalaridan biri o‘ta ishonchli va o‘ta likvid bo‘lgan AQSH g‘aznachilik obligatsiyalari bo‘lib kelgan.
Shu tufayli Xitoy va Yaponiya kabi davlatlar ham o‘zlarining zaxiralarini shu obligatsiyalarida saqlaydilar.
AQSH juda yuqori, AAA reytingiga ega. Bu mamlakat istalgan vaqtda o‘z majburiyatlarini bajarishga tayyorligini anglatadi.
O‘zbekiston zaxiradagi oltinning faqat bir qismini qimmatli qog‘ozlar bilan almashtirishni rejalashtirmoqda.
Har qanday mamlakat zaxiralari asta-sekin turli valyutalarda va turli shakllarda, qimmatbaho metallardan tortib obligatsiyalargacha saqlanishi kerak — bu davlatni yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavflardan himoya qiladi.