Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyida saqlanayotgan noyob eksponatlar qalbakilashtirilgani, holat yuzasidan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgani haqida xabar berilgan edi.

Qayd etilishicha, Vazirlar Mahkamasining Madaniy merosni himoya qilish inspeksiyasi, Bosh prokuratura hamda Turizm va madaniy meros vazirligi huzuridagi Madaniy meros agentligi tomonidan Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyida o‘rganish ishlari olib borilgan.

O‘rganish davomida muzeyda saqlanayotgan umumiy bahosi 2,5 milliard so‘mlik 70 ta noyob eksponatlar qalbakilashtirilgani, muzeyni kapital ta’mirlash uchun budjetdan ajratilgan 3,1 milliard so‘m mablag‘ning 1,4 milliard so‘mi mansabdor shaxslar tomonidan talon-toroj qilingani aniqlangan.

Shuningdek, muzeyda saqlanishi lozim bo‘lgan 1 dona rangtasvir va 1 dona grafika asari ham topilmagan.

Muzeydagi noyob eksponatlarning asl nusxalari qayerda? Qimmatbaho rangtasvir asarlari qachon va qanday qalbakilariga almashtirib qo‘yilgan? Nima uchun viloyat ichki ishlar boshqarmasiga berilgan ashyolarning bir qismi shu kungacha muzeyga qaytarilmagan? “Daryo” muxbiri bu kabi savollarga aniqlik kiritish maqsadida Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyida bo‘ldi.

Muzey direktori Xayrullo Zokirovning ta’kidlashicha, noyob eksponatlarning qalbakilashtirilgani haqidagi ma’lumotlar ishchi guruhning dastlabki xulosasi hisoblanadi. Bugungi kunda asl nusxa ekani shubha ostiga olingan asarlarni tajribali ekspertlar tomonidan o‘rganish ishlari davom etmoqda.

“Ommaviy axborot vositalari hamda ijtimoiy tarmoqlarda Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyida Bosh prokuratura tomonidan o‘tkazilgan tekshirish natijalariga oid xabarlar tarqaldi. Haqiqatan ham, Bosh prokuror o‘rinbosari Svetlana Artiqova tomonidan 2022-yil 11-mayda tasdiqlangan sohaga oid qonun hujjatlari ijrosini tekshirish dasturiga asosan joriy yilning may-iyun oylarida Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyida o‘rganish ishlari olib borildi. O‘rganish davomida ‘Muzeylar to‘g‘risida’gi qonun talablariga amal qilinishi, muzey ashyolari va kolleksiyalarining but saqlanishi, ommaga namoyish etilishi, byudjetdan ajratilgan mablag‘larning maqsadli sarflanishi tahlil qilindi. Bugungi kunda muzeyimizda mingdan ortiq kartinalar mavjud bo‘lib, o‘rganish jarayonida asosiy e’tibor noyob eksponatlarga qaratildi. Ishchi guruh muzeyda saqlanayotgan 70 ta noyob eksponat qalbakilashtirilgani haqidagi dastlabki xulosaga kelgan bo‘lib, bugungi kunda tajribali ekspertlar tomonidan mazkur asarlarni o‘rganish ishlari davom etmoqda. Bu masalada hali yakuniy xulosa berilmagan. Shuningdek, muzeyni mukammal ta’mirlash uchun byudjetdan 3,1 milliard so‘m mablag‘ ajratilgan. 2020-yilda Madaniyat vazirligi o‘tkazgan tender g‘olibi sifatida City building mas’uliyati cheklangan jamiyati tomonidan qurilish-ta’mirlash ishlari boshlangan. Lekin mazkur ishlar belgilangan muddatda yakuniga yetkazilmagan. Muzey binosini topshirish va qabul qilish dalolatnomalari rasmiylashtirilmagan. Muzey ma’muriyati ham yillar davomida qalbaki nusxalariga almashtirib qo‘yilgani taxmin qilinayotgan eksponatlarning, agar sud ekspertizasi shunday xulosaga kelsa, asli topilishidan, viloyat ichki ishlar boshqarmasidagi ashyolar qaytarilishidan, muzeyni ta’mirlash ishlari tez orada yakunlanishidan manfaatdor”, — deydi Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyi direktori Xayrullo Zokirov.

Muzey bo‘lim boshlig‘i Jahongir Toybolayevning ma’lum qilishicha, qalbakilashtirilgani taxmin qilinayotgan eksponatlarning 56 tasi rangtasvir asarlari, qolgan 14 tasi esa numizmatikaga oid buyumlar hisoblanadi va ularning barchasi ayni vaqtda muzeyda saqlanmoqda.

“Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyida bugungi kunda 100 mingdan ortiq eksponatlar saqlab kelinmoqda. So‘nggi kunlarda muzeydagi ayrim noyob eksponatlar talon-toroj qilingani va qalbakisiga almashtirib qo‘yilgani aytilmoqda. Shubha ostiga olingan 70 dona eksponatning 56 tasi tasviriy san’at asarlari, qolgan 14 tasi esa numizmatikaga oid buyumlar hisoblanadi. Bu ashyolarning qalbaki ekanligi qanday aniqlandi, degan savol paydo bo‘lishi mumkin. Men ham xatlov jarayonlarida ishchi guruh a’zosi sifatida ishtirok etdim. Qoidaga ko‘ra, muzeyga olib kelingan har bir eksponat eng avval kirim kitobiga qayd etiladi. Ularning o‘lchami, hajmi, vazni, ranglari, muallifi, umuman, o‘sha ashyoga oid barcha tafsilotlar batafsil yoziladi. Tekshirish davomida kirim kitobidagi ana shu ma’lumotlar asarlarning asl holatiga to‘g‘ri kelmadi. Kitobdagi yozuvlar bilan eksponat ko‘rinishida ma’lum bir farqlar aniqlandi. Natijada shunday xulosaga kelindi. Albatta bu dastlabki ma’lumotlar hisoblanadi, o‘rganish ishlari davom etmoqda. Numizmatikaga oid ayrim eksponatlar haqiqatan ham qalbakilashtirilgani isbotlandi.  Lekin rangtasvir asarlari haqida aniq xulosani aytish qiyin. Chunki o‘sha paytda muzeyga aynan qalbaki asarlar qabul qilingan yoki asarga oid ma’lumotlar kirim kitobiga noto‘g‘ri yozilgan bo‘lishi ham mumkin. Barcha masalalarga tez orada oydinlik kiritiladi, degan umiddamiz. Agar mazkur eksponatlar qalbakisiga almashtirilgan bo‘lsa, aybdorlar tegishli jazosini olishiga ishonamiz. Qalbakilashtirilgani taxmin qilinayotgan barcha asarlar hozirgi kunda muzeyimizda saqlanmoqda”, — deydi Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyi bo‘lim boshlig‘i Jahongir Toybolayev.

Qayd etilishicha, mazkur holatlarga oydinlik kiritish maqsadida malakali ekspertlar jalb qilingan va surishtiruv ishlari davom etmoqda.

“Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Madaniy merosni himoya qilish inspeksiyasi, Bosh prokuratura, Turizm va madaniy meros vazirligi huzuridagi Madaniy meros agentligi hamkorligida respublikamizdagi barcha davlat muzeylarida o‘rganish ishlari olib borilmoqda. Shu jumladan, Farg‘ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyida ham sohaga oid qonun hujjatlari ijrosi bo‘yicha chuqurlashtirilgan monitoring o‘tkazildi. Monitoring davomida muzey fondida saqlanayotgan noyob asarlar birma bir tahlil qilib chiqilgan. Bosh prokuraturaning o‘rganishlari natijasida 70 ta noyob asar qalbakisiga almashtirilgani, ularning nusxasi borligi, asli yo‘qligi aniqlangan. Bu bo‘yicha malakali ekspertlardan iborat ishchi guruhi tuzilgan. Har bitta eksponat chuqurlashtirilgan holda o‘rganilgan. Asarlarning asl holati va daftarlarga qayd etilgan ma’lumotlarning bir biriga to‘g‘ri kelishi yo kelmasligi tahlil qilingan. O‘rganish muddati ham bir oydan ortiqroq davom etgan. Bundan tashqari, 2011-yilda viloyat ichki ishlar boshqarmasiga 21 ta noyob asar berilgan. Afsuski, bu ashyolarning 7 donasi shu kungacha muzeyga qaytarilmagan. Hozirda mazkur holatlar bo‘yicha Bosh prokuratura tomonidan surishtiruv ishlari olib borilmoqda. Natijasi bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumot beriladi”, — deydi viloyat Madaniy meros boshqarmasi bosh mutaxassisi Mirzarahmon G‘ofurov.

2011-yilda muzey tomonidan Farg‘ona viloyati ichki ishlar boshqarmasiga 21 nomdagi noyob ashyolar berilib yuborilgan. Muzey ma’muriyatining qayd etishicha, bu ashyolar tegishli hujjatlar va dalolatnomalar asosida vaqtincha foydalanish uchun berilgan.

“Daryo” manbasining ma’lum qilishicha, o‘sha vaqtda viloyat ichki ishlar boshqarmasida kichik muzey tashkil etilgan va 21 nomdagi eksponatlar mazkur muzey fondini boyitish uchun olingan. 2016—2020-yillar davomida 14 nomdagi ashyolar muzeyga qaytarilgan, 7 dona rangtasvir asari esa noma’lum sabablarga ko‘ra shu kungacha qaytarilmagan.

Muzey ma’muriyati viloyat IIB rahbariyatiga 2021-yil 17-sentabrda 81-sonli, 2022-yil 26-mayda 73-sonli xatlar bilan eksponatlarni qaytarish haqida talabnoma yuborgan. Shunday bo‘lsa-da, viloyat IIB tomonidan noyob eksponatlar qaytarilmay kelmoqda. Hozirgi kunda viloyat ichki ishlar boshqarmasida ushbu rangtasvir asarlari mavjud emasligi aniqlangan.

Mazkur holat bo‘yicha Bosh prokuratura so‘rovi bilan viloyat ichki ishlar boshqarmasida ichki xizmat tekshiruvi tayinlangan. Xizmat tekshiruvi natijalari Bosh prokuraturaga taqdim etilgan.

Hozirda aniqlangan holatlar yuzasidan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, tergov harakatlari olib borilmoqda.

“Daryo” voqealar rivojini kuzatishda davom etadi.