• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12586.41
    • RUB160.42
    • EUR14758.82
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +29°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Iqtisodiyot

    Geosiyosiy xavf: Ukrainadagi urush Arktikani qanday o‘zgartirmoqda

    Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi oqibatidagi sovuq shamollar Arktikaga yetib keldi. The Economist nashri urush Arktikani qanday o‘zgartirayotganini tahlil qildi.

    Foto: Getty Images

    Foto: Getty Images

    29-iyun kuni Rossiya tashqi ishlar vazirligi Norvegiya Arktika arxipelagiga kiruvchi Svalbardga yo‘naltirilgan Rossiya tovarlariga to‘siq qo‘ygan sanksiyalari uchun “javob choralariga” duch kelishini aytdi. 

    Svalbard Norvegiyaning bir qismidir, ammo 1920-yildagi shartnoma Rossiyaga tabiiy resurslaridan foydalanish huquqini beradi va u yerdagi ko‘plab aholi punktlarida ruslar yashaydi. 

    Bu nizodan oldin ham, Arktika kuchlari bosqinchilik uchun to‘qnash kelishgan. 

    3-mart kuni, urush boshlanganidan bir hafta o‘tib, mintaqaning asosiy hukumatlararo tashkiloti bo‘lmish Arktika kengashining sakkiz doimiy a’zosidan yetti nafari – amaldagi rais Rossiyani taqiqlab qo‘ydi. 

    Ular urush munosabati bilan bo‘lajak uchrashuvlarni boykot qilishlarini aytdi. Kengash uzoq vaqt davomida mintaqani tinch va hamkorlikka asoslangan deb ko‘rsatishga intilgan. 

    1996-yildagi Ottava deklaratsiyasida kengash “harbiy xavfsizlik” bilan shug‘ullanmasligi kerakligi aytilgan. 

    Ammo urush G‘arbni imzolagan davlatlarni (Amerika, Kanada, Daniya, Finlyandiya, Islandiya, Norvegiya va Shvetsiya) uzoq shimolda Rossiyaga qarshi qo‘ydi. 

    Bu Arktikaga qanday ta’sir qiladi?

    Iqlim o‘zgarishi xavflarni oshirmoqda. Arktika global o‘rtacha ko‘rsatkichdan 3-4 baravar tezroq isimoqda. 

    2020-yilda dengiz muzining minimal qoplami 1981—2010-yillardagi o‘rtacha minimal ko‘rsatkichdan deyarli 2,6 kvadrat kilometrga kichikroq bo‘ldi. 

    Ekologik oqibatlardan tashqari geosiyosiy oqibatlar ham bor. Qutbli dengiz yo‘llari yanada qulayroq bo‘lib bormoqda. 

    Tabiiy resurslardan yana yangidan foydalanish mumkin, buning ortidan shimoliy chegaralar tobora zaiflashmoqda. 

    Mintaqadan tashqaridagi davlatlar e’tiborini shimolga qaratgan. Xitoy “qutb ipak yo‘li”ni qurish rejalariga ega. 

    Mamlakat Arktika infratuzilmasi va uning aktivlariga 90 mlrd dollardan ortiq sarmoya kiritib ulgurdi.

    Ukrainadagi urush e’tiborni Rossiyaning uzoq shimoldagi harbiy tahdidiga qaratdi. 

    Arktika doirasidagi Barents dengizidagi port bo‘lgan Severomorsk mamlakat shimoliy flotining asosiy bazasi bo‘lib, yadroviy suv osti kemalarini o‘z ichiga oladi. 

    Remilitarizatsiya urushdan oldin boshlangan edi, chunki Rossiyaning tabiiy qutb mudofaasidagi muzlar eriy boshlagan. 

    So‘nggi olti yil ichida Rossiya o‘zining shimoliy chegarasida kamida 475 ta harbiy obyekt qurgan. 

    Arktikada urush boshlanishi qiyin masala. Ammo u kengroq mojaroga olib kelishi mumkin. 

     

    Tahdidga quloq solgan NATO ham e’tiborini shimolga qaratdi. Mart oyida Norvegiya NATOning o‘ttiz yildan ortiq vaqtdan beri Arktikadagi eng yirik harbiy mashg‘ulotlariga mezbonlik qildi. 

    Amerika Alyaskadagi qurolli kuchlarini yangilashni ko‘rib chiqmoqda. Finlyandiya va Shvetsiya ittifoqqa qo‘shilsa, Rossiyadan tashqari barcha Arktika davlatlari NATO a’zosi bo‘ladi.

    G‘arb va rus olimlarining mintaqadagi hamkorligi buzildi. Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha tadqiqotlarning aksariyati to‘xtab qolgan. 

    Biznes hamkorliklari ham yomonlashdi. Rossiya Arktikadagi neft va gazga katta sarmoya kiritib, 2020-yilda yangi loyihalar uchun 300 mlrd dollar rag‘bat e’lon qilgan edi. 

    Biroq G‘arb kompaniyalari, jumladan, BP, ExxonMobil va Shell ham bu loyihadan voz kechmoqda. 

    Foto: Bloomberg

    Foto: Bloomberg

    Italiya Shimoliy Sibirda Arctic LNG 2 qazib olish loyihasi uchun 21 mlrd dollarlik moliyalashtirishni muzlatib qo‘ydi. 

    Bu Xitoy kapitaliga yo‘l ochadi. Xitoy allaqachon Arktikadan xomashyo qazib olish uchun pul o‘tkazmoqda. 

     

    U Rossiya bilan Sibir Arktikasidagi Yamal konlaridan, mamlakatlar o‘rtasida qurilishi kerak bo‘lgan “Sibir quvvati 2” quvuri orqali gaz import qilish bo‘yicha 30 yillik shartnomaga ega. 

    Davlatga tegishli Xitoy milliy neft korporatsiyasi Yamal LNG gaz qazib olish loyihasida 20 foiz ulushga ega. Boshqa davlat kompaniyalari ham Arctic LNG 2 ga sarmoya kiritgan. 

    Rossiya esa G‘arb firmalari o‘rniga Arktika suyultirilgan gaz tankerlari va boshqa jihozlarni qurishda tobora ko‘proq Xitoy texnologiyasiga tayanmoqda.

    Rossiya Xitoyning mintaqadagi qiziqishidan ehtiyot bo‘lib, u yerda o‘zini ustun deb bilishga urinmoqda. 

    Xitoyning Arktika hududi yo‘q, ammo uning ta’siri kuchayib borayotgani kuchlar muvozanatini o‘zgartiradi. 

    Norvegiya 2023-yilda Arktika kengashiga raislik qiladi va G‘arb davlatlari Rossiyasiz faoliyat olib borish yoki bormaslikni hal qilishlari kerak. 

    Yangi Arktika, xuddi yangi dunyo tartibiga o‘xshab, NATO a’zolarini Xitoy va Rossiyaga qarshi qo‘yadigan ko‘rinadi.

    14.07.2022, 23:24   Izoh (0)   18565
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Shri-Lanka: qanday qilib o’zgarmas hokimiyat mamlakatni bu ahvolga tushirgani, uning oqibatlari, hozirgi vaziyati va keyingi taqdiri haqida umumiy tahlil

    14.07.2022, 23:09

    Osiyodagi yashash uchun eng qulay shaharlar reytingi e’lon qilindi

    14.07.2022, 18:59

    Ukrainadagi urush Markaziy Osiyo iqtisodiyotini og‘ir ahvolga solib qo‘ymoqda

    14.07.2022, 17:44

    O‘zbekiston Rossiyadan eng ko‘p yog‘och import qilgan mamlakatlar ro‘yxatiga kirdi

    14.07.2022, 15:59

    O‘zbekistondan Rossiyaga uyushgan holda yollangan migrantlar soni 6 barobar kamaydi

    13.07.2022, 23:46

    Ukraina budjet kamomadini qoplash uchun oyiga 9 mlrd dollarga muhtoj

    13.07.2022, 23:22
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Qashqadaryoning Chimyoni – Miraki haqida siz bilmagan faktlar


    BYD Astana Motors rasmiy dilerlik tarmog‘i Toshkentdagi barcha beshta dilerlik markazida "Best Buy Day" tadbirini o‘tkazadi


    Click & Smart Business (sobiq UZKASSA): biznes muvaffaqiyati va mijozlar qulayligi uchun hamkorlik


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda


    “Kia Go!”: Kia Sonet egalarining uchrashuvi – yil davomida birga


    Qayerga investitsiya kiritish mumkin? Qanday aktiv turlari mavjud? 


    “S&P” O‘zbekiston Milliy Bankining rеyting prognozini “ijobiy”ga ko‘tardi 


    Toshkent va Bangkok o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri aviaqatnov: Centrum Air yangi xalqaro yo‘nalishni ishga tushiradi 


    American University of Technology (AUT) 28-iyun - Ochiq eshiklar kuniga taklif etadi


    BI Group va Asakabank O‘zbekistonda tijorat ko‘chmas mulki uchun biznes ipotekasini ishga tushirdi


    Market Yandex Go Samarqandda ishga tushdi


    Oqtepa Lavash “Kalmar o‘yini” asosida Dalgona Boksini chiqardi


     Navoiy innovatsiyalar universiteti: zamonaviy bilim sari ishonchli qadam 


    “Wyndham Garden Charvak” kurort majmuasi qurilishi qanday kechayotganini ko‘rsatdi


    Savdo, fintex va “yashil” loyihalar: Octobank Xitoy bilan hamkorlikni qanday yo‘lga qo‘ymoqda

     

    Tavsiya etamiz

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39

    AQSHning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalari soni nechta va qayerda joylashgan?

    24 iyun, 19:05
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Shavkat Mirziyoyevning Belarusga amaliy tashrifi yakunlandi

    O‘zbekiston | 27 iyun, 21:10

    Toshkentda onlayn narkodo‘konning 5 nafar aʼzosi qo‘lga olindi (video)

    O‘zbekiston | 27 iyun, 20:55

    O‘zbekistonda qamoqqa olinganlarni qiynoqqa solish hollarining oldini oluvchi qonun imzolandi

    O‘zbekiston | 27 iyun, 20:40

    Xitoy va AQSH o‘rtasida savdo shartnomasi imzolandi

    Dunyo | 27 iyun, 20:25

    Urush suratlarini yoritgan, xalq dardini gapirgan va haqiqat uchun jon bergan jurnalistlar

    Dunyo | 27 iyun, 20:10

    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda

    Reklama | 27 iyun, 19:30

    Tramp Salvadorga adashib yuborilgan muhojirni qayta deportatsiya qiladi

    Dunyo | 27 iyun, 19:55

    Pokistonda yog‘gan kuchli yomg‘ir kamida 7 kishining o‘limiga sabab bo‘ldi

    Dunyo | 27 iyun, 19:40

    Qozon va Samarada ro‘y bergan migrantlar ishtirokidagi jinoyatlarga o‘zbeklar aralashmagani ma’lum qilindi

    O‘zbekiston | 27 iyun, 19:30

    Kinosayohat: Gollivudning mashhur film va seriallari suratga olingan lokatsiyalar

    Kino | 27 iyun, 19:20
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.