• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +28°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Iqtisodiyot

    Geosiyosiy xavf: Ukrainadagi urush Arktikani qanday o‘zgartirmoqda

    Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi oqibatidagi sovuq shamollar Arktikaga yetib keldi. The Economist nashri urush Arktikani qanday o‘zgartirayotganini tahlil qildi.

    Foto: Getty Images

    Foto: Getty Images

    29-iyun kuni Rossiya tashqi ishlar vazirligi Norvegiya Arktika arxipelagiga kiruvchi Svalbardga yo‘naltirilgan Rossiya tovarlariga to‘siq qo‘ygan sanksiyalari uchun “javob choralariga” duch kelishini aytdi. 

    Svalbard Norvegiyaning bir qismidir, ammo 1920-yildagi shartnoma Rossiyaga tabiiy resurslaridan foydalanish huquqini beradi va u yerdagi ko‘plab aholi punktlarida ruslar yashaydi. 

    Bu nizodan oldin ham, Arktika kuchlari bosqinchilik uchun to‘qnash kelishgan. 

    3-mart kuni, urush boshlanganidan bir hafta o‘tib, mintaqaning asosiy hukumatlararo tashkiloti bo‘lmish Arktika kengashining sakkiz doimiy a’zosidan yetti nafari – amaldagi rais Rossiyani taqiqlab qo‘ydi. 

    Ular urush munosabati bilan bo‘lajak uchrashuvlarni boykot qilishlarini aytdi. Kengash uzoq vaqt davomida mintaqani tinch va hamkorlikka asoslangan deb ko‘rsatishga intilgan. 

    1996-yildagi Ottava deklaratsiyasida kengash “harbiy xavfsizlik” bilan shug‘ullanmasligi kerakligi aytilgan. 

    Ammo urush G‘arbni imzolagan davlatlarni (Amerika, Kanada, Daniya, Finlyandiya, Islandiya, Norvegiya va Shvetsiya) uzoq shimolda Rossiyaga qarshi qo‘ydi. 

    Bu Arktikaga qanday ta’sir qiladi?

    Iqlim o‘zgarishi xavflarni oshirmoqda. Arktika global o‘rtacha ko‘rsatkichdan 3-4 baravar tezroq isimoqda. 

    2020-yilda dengiz muzining minimal qoplami 1981—2010-yillardagi o‘rtacha minimal ko‘rsatkichdan deyarli 2,6 kvadrat kilometrga kichikroq bo‘ldi. 

    Ekologik oqibatlardan tashqari geosiyosiy oqibatlar ham bor. Qutbli dengiz yo‘llari yanada qulayroq bo‘lib bormoqda. 

    Tabiiy resurslardan yana yangidan foydalanish mumkin, buning ortidan shimoliy chegaralar tobora zaiflashmoqda. 

    Mintaqadan tashqaridagi davlatlar e’tiborini shimolga qaratgan. Xitoy “qutb ipak yo‘li”ni qurish rejalariga ega. 

    Mamlakat Arktika infratuzilmasi va uning aktivlariga 90 mlrd dollardan ortiq sarmoya kiritib ulgurdi.

    Ukrainadagi urush e’tiborni Rossiyaning uzoq shimoldagi harbiy tahdidiga qaratdi. 

    Arktika doirasidagi Barents dengizidagi port bo‘lgan Severomorsk mamlakat shimoliy flotining asosiy bazasi bo‘lib, yadroviy suv osti kemalarini o‘z ichiga oladi. 

    Remilitarizatsiya urushdan oldin boshlangan edi, chunki Rossiyaning tabiiy qutb mudofaasidagi muzlar eriy boshlagan. 

    So‘nggi olti yil ichida Rossiya o‘zining shimoliy chegarasida kamida 475 ta harbiy obyekt qurgan. 

    Arktikada urush boshlanishi qiyin masala. Ammo u kengroq mojaroga olib kelishi mumkin. 

     

    Tahdidga quloq solgan NATO ham e’tiborini shimolga qaratdi. Mart oyida Norvegiya NATOning o‘ttiz yildan ortiq vaqtdan beri Arktikadagi eng yirik harbiy mashg‘ulotlariga mezbonlik qildi. 

    Amerika Alyaskadagi qurolli kuchlarini yangilashni ko‘rib chiqmoqda. Finlyandiya va Shvetsiya ittifoqqa qo‘shilsa, Rossiyadan tashqari barcha Arktika davlatlari NATO a’zosi bo‘ladi.

    G‘arb va rus olimlarining mintaqadagi hamkorligi buzildi. Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha tadqiqotlarning aksariyati to‘xtab qolgan. 

    Biznes hamkorliklari ham yomonlashdi. Rossiya Arktikadagi neft va gazga katta sarmoya kiritib, 2020-yilda yangi loyihalar uchun 300 mlrd dollar rag‘bat e’lon qilgan edi. 

    Biroq G‘arb kompaniyalari, jumladan, BP, ExxonMobil va Shell ham bu loyihadan voz kechmoqda. 

    Foto: Bloomberg

    Foto: Bloomberg

    Italiya Shimoliy Sibirda Arctic LNG 2 qazib olish loyihasi uchun 21 mlrd dollarlik moliyalashtirishni muzlatib qo‘ydi. 

    Bu Xitoy kapitaliga yo‘l ochadi. Xitoy allaqachon Arktikadan xomashyo qazib olish uchun pul o‘tkazmoqda. 

     

    U Rossiya bilan Sibir Arktikasidagi Yamal konlaridan, mamlakatlar o‘rtasida qurilishi kerak bo‘lgan “Sibir quvvati 2” quvuri orqali gaz import qilish bo‘yicha 30 yillik shartnomaga ega. 

    Davlatga tegishli Xitoy milliy neft korporatsiyasi Yamal LNG gaz qazib olish loyihasida 20 foiz ulushga ega. Boshqa davlat kompaniyalari ham Arctic LNG 2 ga sarmoya kiritgan. 

    Rossiya esa G‘arb firmalari o‘rniga Arktika suyultirilgan gaz tankerlari va boshqa jihozlarni qurishda tobora ko‘proq Xitoy texnologiyasiga tayanmoqda.

    Rossiya Xitoyning mintaqadagi qiziqishidan ehtiyot bo‘lib, u yerda o‘zini ustun deb bilishga urinmoqda. 

    Xitoyning Arktika hududi yo‘q, ammo uning ta’siri kuchayib borayotgani kuchlar muvozanatini o‘zgartiradi. 

    Norvegiya 2023-yilda Arktika kengashiga raislik qiladi va G‘arb davlatlari Rossiyasiz faoliyat olib borish yoki bormaslikni hal qilishlari kerak. 

    Yangi Arktika, xuddi yangi dunyo tartibiga o‘xshab, NATO a’zolarini Xitoy va Rossiyaga qarshi qo‘yadigan ko‘rinadi.

    14.07.2022, 23:24   Izoh (0)   18538
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Shri-Lanka: qanday qilib o’zgarmas hokimiyat mamlakatni bu ahvolga tushirgani, uning oqibatlari, hozirgi vaziyati va keyingi taqdiri haqida umumiy tahlil

    14.07.2022, 23:09

    Osiyodagi yashash uchun eng qulay shaharlar reytingi e’lon qilindi

    14.07.2022, 18:59

    Ukrainadagi urush Markaziy Osiyo iqtisodiyotini og‘ir ahvolga solib qo‘ymoqda

    14.07.2022, 17:44

    O‘zbekiston Rossiyadan eng ko‘p yog‘och import qilgan mamlakatlar ro‘yxatiga kirdi

    14.07.2022, 15:59

    O‘zbekistondan Rossiyaga uyushgan holda yollangan migrantlar soni 6 barobar kamaydi

    13.07.2022, 23:46

    Ukraina budjet kamomadini qoplash uchun oyiga 9 mlrd dollarga muhtoj

    13.07.2022, 23:22
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Yangi ufqlar: Centrum Air haftasiga ikki marta Toshkentdan Bishkekka parvozlarni amalga oshiradi


    Mobiuz "Mehribon" imtiyozli tarif rejasini taqdim etdi


    Suv — bebaho neʼmat: Agrobankdan fermerlar uchun yangi metodik to‘plam


    AVO’dan yangi omonat: yillik 25% gacha — 6 oyda orzuingizni amalga oshiring


     ADM Jizzakh Jizzaxda joylashgan 5-ixtisoslashtirilgan muassasa tarbiyalanuvchilari ehtiyoji uchun avtobus taqdim qildi


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    UCMG Amsterdamda bo‘lib o‘tayotgan Money 20/20 Europe xalqaro fintech ko‘rgazmasida O‘zbekiston nomidan ishtirok etadi


    O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mahsulotlari Yevropaga yo‘l olmoqda


    Toshkentda xalqaro fintex-hodisa — Visa Cashless Forum 2025 bo‘lib o‘tdi 


    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi


    Tenge Bank Tenge24 ilovasida yangi raqamli avtokreditini e’lon qildi


    Kapitalbank va Visa O‘zbekiston terma jamoasining JCH-2026 saralash o‘yinini BAAda tantanali ravishda ochishdi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    UZTELECOM "Muruvvat" tarifini taqdim etadi: Atigi 25 000 so‘m evaziga g‘amxo‘rlik va e’tibor bilan boyitilgan aloqa


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi

     

    Tavsiya etamiz

    Chumchuqlarga yem bo‘lgan burgutlar. “O‘rgimchak to‘ri” operatsiyasi Rossiya uchun qanchaga tushadi?

    4 iyun, 18:49
    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10

    Ko‘zi o‘tkir, qulog‘i sezgir temir qushchalar. Razvedkachi dronlarning “katta akalari”

    3 iyun, 20:40
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    So‘nggi 30 yilda ikki baravarga ko‘paydi: O‘zbekistonda yosh ayollar soni ochiqlandi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 15:30

    Mehnatga yaroqli har ming aholining 224 nafarida kredit bor — Markaziy bank

    Iqtisodiyot | 7 iyun, 14:20

    “O‘zgidromet” 8-iyunda qanday ob-havo kutilayotganini ma’lum qildi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 13:45

    “Afg‘onistonda hayit bayramlari tinchlik va osoyishtalikda nishonlanishi katta voqea” — Abdulqodir Halimiy

    O‘zbekiston | 7 iyun, 13:14

    O‘zbekiston Qahramoni Azim Latipov vafot etdi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 12:50

    Qashqadaryodagi masjid AQSH granti ko‘magida restavratsiya qilindi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 12:16

    O‘smirligida masxara qilingan, depressiyadan qiynalgan, hatto joniga qasd qilishga uringan: ko‘p farzandli ona Anjelina Joli 50 yoshda

    Kino | 7 iyun, 11:43
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.