8-iyul kuni Yaponiyaning sobiq bosh vaziri Sindzo Abe Xonsyu orolidagi Nara shahrida saylovoldi tashviqoti paytida nutq so‘zlayotganda hujumga uchraganidan so‘ng vafot etdi. Mamlakatning urushdan keyingi tarixida birinchi marta bunday darajadagi siyosatchi suiqasd qurboni bo‘ldi.
Erta hayoti va ta’lim
Sindzo Abe 1954-yil 21-sentabrda Tokioda tug‘ilgan. Uning otasi Shintaro Abe 1982–1986-yillarda tashqi ishlar vaziri, onasi tomonidan bobosi Nobusuke Kishi 1957–1960-yillarda hukumatni boshqargan.
1977-yilda Sindzo Abe Tokiodagi Seikei universitetini huquqshunoslik fakultetini tamomlagan. 1978–1979-yillarda Janubiy Kaliforniya universiteti (AQSH) davlat siyosati oliy maktabida tahsil olgan. Yaponiyaga qaytib kelgach, u Kobe Steelda uch yil ishlagan. Keyin u 1982-yil noyabr oyida tashqi ishlar vazirining yordamchisi lavozimini egallab, davlat xizmatiga kirdi.
Siyosiy faoliyati
1980-yillarning oxiridan beri Sindzo Abe Liberal-demokratik partiya (LDP) kotibiyatida ishlagan. 1993-yil iyul oyida u birinchi marta Vakillar palatasiga (parlamentning quyi palatasiga) saylangan va bir necha bor, oxirgi marta 2017-yilda qayta saylangan.
1999-yil oktabr oyida Abe LDPning ijtimoiy masalalar departamenti direktori etib tayinlandi, shuningdek, Vakillar palatasining sog‘liqni saqlash va farovonlik qo‘mitasiga raislik qildi. 2003–2006-yillarda u LDP Bosh kotibi lavozimida ishlagan. 2006-yilda u partiya raisi bo‘ldi. 2012, 2015 va 2018-yillarda ushbu lavozimga qayta saylangan.
Bosh vazir lavozimida (2006-2007-yillar)
2006-yil 26-sentabrda saylovda g‘alaba qozongan partiya yetakchisi sifatida Abe bosh vazir lavozimini egalladi va Ikkinchi jahon urushidan keyingi Yaponiyaning eng yosh vazirlar mahkamasi rahbari bo‘ldi. U iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishga qaratilgan islohotlarni boshladi, Qo‘shma Shtatlar bilan yaqinroq harbiy hamkorlikni yoqladi, shuningdek, 1947-yilgi konstitutsiyaning 9-moddasini o‘zgartirdi. U Yaponiyaga harbiy salohiyatga ega bo‘lishni va xalqaro nizolarni hal qilish uchun kuch ishlatishni taqiqlaydi.
2007-yil o‘rtalarida Sindzo Abe devonining mashhurligi keskin pasayib ketdi, bu hukmron koalitsiyaning (LDP va Yangi Komeito partiyasi) mamlakatning Afg‘onistondagi aksilterror operatsiyalarida ishtirok etishi bo‘yicha muxolifat bilan kelisha olmagani shuningdek, ayrim vazirlar bilan sodir bo‘lgan korrupsiya nizolari bilan bog‘liq edi. 2007-yil 12-sentabrda Sindzo Abe iste’foga chiqishini (rasmiy sabab oshqozon yarasining kuchayishi etib ko‘rsatildi) e’lon qildi.
Ikkinchi marta bosh vazir lavozimida (2012–2020)
2012-yil 26-dekabrda Sindzo Abe parlament tomonidan bosh vazir lavozimiga qayta tasdiqlandi va shundan beri besh marotaba vazirlar mahkamasi devonini boshqardi.
2013-yilda u agressiv pul-kredit siyosati, moslashuvchan fiskal siyosat va xususiy sarmoyalarni jalb qilish bo‘yicha tarkibiy islohotlarga qaratilgan iqtisodiy strategiyani taqdim etdi (OAVda “Abenomiks” deb ataldi).
2014-yil 21-noyabrda, iqtisodiy tanazzul va hukmron koalitsiya reytingining pasayishi fonida (LDP va Yangi Komeito partiyasi tarkibida) Abe parlamentni tarqatib yubordi. 2014-yil dekabr oyida bo‘lib o‘tgan saylovlarda aholining qo‘llab-quvvatlashini ta’minlab, konstitutsiyaning 9-moddasi talqinini o‘zgartirgan va Yaponiya o‘zini-o‘zi mudofaa kuchlari vakolatlarini kengaytiruvchi qonunlar qabul qilinishiga erishdi. Xususan, “jamoaviy o‘zini-o‘zi mudofaa” huquqi ta’minlandi, xorijda tinchlikparvarlik amaliyotlarini o‘tkazishda qurol ishlatishga qo‘yilgan taqiq bekor qilindi.
Abe Moskva bilan aloqalarni mustahkamlash tarafdori bo‘lib, Rossiya va Yaponiya o‘rtasida tinchlik shartnomasini tuzish muammosini hukumat rahbari sifatidagi muddati tugagunga qadar hal qilish niyatida ekanligini qayta-qayta ta’kidladi (hozirda mamlakatlar o‘rtasida tinchlik shartnomasi mavjud emas; asosiy to‘siq — bu Kuril arxipelagining janubiy qismidagi bir qator orollar bo‘yicha bahs). Yillar davomida u Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan mustahkam do‘stona munosabatlarni rivojlantirdi. Ularning sa’y-harakatlari natijasida energetika sohasida hamkorlik qilish va janubiy Kuril orollarida qo‘shma iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida kelishuvlarga erishildi. Ularni amalga oshirish 2022-yil bahorida Ukrainadagi RF NMD bilan bog‘liq holda Rossiya Federatsiyasiga kiritilgan sanksiyalar fonida to‘xtatildi.
2012-yildagi ikkinchi bosh vazirlik muddati boshlanganidan beri uning ma’qullash reytingi deyarli har doim yuqori — 50–70 foiz darajasida saqlanib qoldi. Birgina 2018-yilning mart oyida bu ko‘rsatkich 31 foizga tushib ketdi. Bunga Moritomo Gakuen tashkiloti tomonidan davlat yerlarini arzonlashtirilgan narxda olish bo‘yicha kelishuv hujjatlarini qalbakilashtirish bilan bog‘liq janjal sabab bo‘lgan, unda bosh vazir va uning rafiqasi ishtirok etgan.
2020-yil 28-avgustda rekord darajadagi 7 yil-u 8 oy davomida hukumatni uzluksiz boshqarib kelayotgan Sindzo Abe (mamlakat tarixidagi eng uzun; jami, birinchi muddatni hisobga olsak, u yaqqol yetakchi bo‘ldi. U 3196 kun davomida mamlakat bosh vazir bo‘lgan), sog‘lig‘ining yomonlashishi (yarali kolitning kuchayishi) tufayli iste’foga chiqish qarorini e’lon qildi.
“Biz Rossiya Federatsiyasi bilan] tinchlik shartnomasi va konstitutsiyani o‘zgartirish masalasini hal qila olmaganimizdan juda afsusdaman. Bularni tugatmay ketayotganim yuragimni ezadi”, – dedi u iste’fosidan avval. Abe 2020-yil 16-sentabrda u bosh vazirlikdan iste’foga chiqdi.
Izoh (0)