“Havo harorati 4-iyuldan keyin 8-10 darajaga pasayishi kutilmoqda” – iqlimshunos Erkin Abdulahatov  

O‘zbekistonda havo harorati 4-iyul sanasidan boshlab pasayishi kutilmoqda. Bu haqda “O‘zgidromet” mutaxassisi, iqlimshunos Erkin Abdulahatov “Daryo” muxbiri bilan suhbatda ma’lum qildi.

Erkin Abdulahatovning aytishicha, yuqori havo haroratining sutka davomida pasaymayotgani bir necha omillarga bog‘liq.

Hozir havo haroratining yuqori darajada isishi faqat bizda emas, butun dunyoda kuzatilayotgan hodisa. Masalan, shimoliy Amerika, shimoli-sharqiy Osiyo, Xitoy, Yaponiya, Koreya, Rossiyaning sharqi va g‘arbida bir vaqtning o‘zida yuqori issiq harorat kuzatilmoqda. Shu bilan birga, shimoliy Afrika mamlakatlari, Hindistonning shimoli-g‘arbiy qismi, Pokistonda ham harorat juda issiq.

O‘zbekistonda kuzatilayotgan issiq harorat janubdan Eron va Turkmaniston hududlaridan past bosimli havo oqimlari kirib kelishi fonida ro‘y bermoqda. Issiq havo to‘lqini 41-43 daraja, cho‘l, shimol va janubiy hududlarda +46 darajagacha issiqni tashkil etmoqda. Avvallari Markaziy Osiyodagi bu kabi issiq havo to‘lqinlari Rossiyaning shimoligacha yetib bormas edi. Hozir esa ko‘plab bizning mintaqadan o‘tgan issiq havo sohasi bemalol Shimoliy muz okeaniga ham yetib bormoqda. Natijada u yerlarda harorat 30-32 darajali rekord issiqni beryapti. Yaqinda Rossiyaning eng shimoliy aholi yashash maskani bo‘lmish Norilskda harorat +32 darajaga yetdi. Mazkur qiymat qutb doirasi uchun rekord darajada ekstremal issiq haroratdir. Bu shimolda ham ayni mavsum sovuq havo oqimlari bilan bog‘liq vaziyat yaxshi emasligini anglatadi. Shuning uchun bizda hozirgi issiqlar davomli va kuchliroq kuzatilmoqda.

Bugungi haroratning oldingi issiqlardan farqi shundaki, avvallari 40 darajadan yuqori harorat masalan, Toshkent shahrida sutkaning soat 13-14 muddatlaridan boshlangan, hozir soat 12 bo‘lmasidan +40 darajadagi harorat qayd etila boshlanyapti. Bu issiq havo to‘lqinlari mintaqamizda har qachongidan kuchli va ko‘proq davom etganini anglatadi. O‘z navbatida mazkur holat avtomat tarzda sutka davomidagi o‘rtacha havo haroratini ham ko‘tarib yuboradi. Toshkentda 1997-yil 18-iyulda havo +44,6 daraja issiq bo‘lgan. U paytlarda +40 darajali issiq harorat 2-3 soat atrofida davom etgan. Ya’ni havo harorati darrov ko‘tarilib, tez pasaygan. +40 darajadan yuqori haroratlar kuzatilgan yillarda tunlari +20 +24 darajalik biroz mo‘tadil havo harorati qayd etilgan. Hozir esa issiq havo oqimlari ta’sirida sutkaning minimal haroratlari +28 daraja va undan biroz past kuzatilyapti. Oxiri yillardagi 40 darajadan yuqori kuzatilgan issiqlar oldingi davr o‘tmishga nisbatan 1-2 soatga uzaydi. Bundan oldinlari aholi hozirgichalik issiqni yuqori va uzoq muddat his qilmagan xulosa kelib chiqadi.

Kelayotgan dam olish kunlari respublikaning shimol, markaziy va Toshkent viloyati aholisi biroz past haroratlar guvohi bo‘ladi. Lekin, bu juda ham past va qulay havo harorati emas. Ushbu mintaqalarga hafta boshida yana jazirama qaytadi. Yozda azaldan jazirama issiq kunlar ketidan shimol yurtlardan yuqori bosimli antitsiklon ya’ni sovuq havo sohasi kuchli shamollar bilan kirib kelgan, hozir ham anomal issiq ortidan bu tendensiya kuzatilishi mumkin. Mazkur sinoptik vaziyat taxminan 4 -5-iyul kunlariga to‘g‘ri keladi. Ya’ni respublikamizda 5 kunlardan so‘ng havo haroratining taxminan hozirgidan 8-10 darajagacha pasayish ehtimoli bor.

Bugungi kunda Rossiyaning barcha hududlarida sovuq havo jabhasi bo‘lmagani uchun Erondan issiq havo massalari O‘zbekistonga bemalol chuqurroq kirib kelyapti. Oldin bunchalik davomli va uzoq muddatli jazirama havo oqimlari mintaqamizga bu qadar chuqur kirib kelmagan. Aytish mumkinki, hozirda havo harorati issiqlik jihatdan “pik”da turibdi. Issiq havo to‘lqini shimoli-sharqda juda ham sekin harakatlanmoqda. Shuning uchun vodiy viloyatlaridan ushbu issiq havo to‘liq chiqib ketishi uchun 5 kunlarcha vaqt ketadi. Boshqacha aytganda, Surxondaryo va Vodiy viloyati aholisi dam olish kunlari biroz mo‘tadil bo‘lishi kutilayotgan havo oqimini o‘zlarida his qilishmaydi.  4-iyulgacha vodiy va janubiy viloyatda issiq havo saqlanadi.

Erkin Abdulahatov, iqlimshunos