14-iyun kuni Pokistonning rivojlanish vaziri Ahsan Iqbol xalqqa murojaat qilib, mamlakatning kamayib borayotgan valyuta zaxiralarini saqlab qolish uchun “choy iste’molini kuniga bir-ikki piyola kamaytirish”ga chaqirdi. The Economist nashri bu holatni tahlil qildi.
Bir nafar pokistonlik kuniga o‘rtacha uch piyola choy ichadi. Xo‘sh, nega Pokiston hukumati ulardan kamroq choy ichishni so‘rayapti?
Pokiston har yili 600 mln dollarga yaqin choy import qiladi. Ammo hukumat kassasida 9 mlrd dollardan kamroq xorijiy zaxiralar mavjud.
Bu avgust oyidan beri 50 foizdan ortiq pasayish va barcha tovarlar importining 45 kunlik qismini qoplashga zo‘rg‘a yetdi.
Pokistonning xorijiy kreditorlardan 129 mlrd dollar qarzi bor. 21-iyun kuni Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi vakillari Pokiston poytaxti Islomobodda rasmiylar bilan uchrashib, mamlakatdagi iqtisodiy inqirozni muhokama qildi.
Dunyo bo‘ylab oziq-ovqat va yoqilg‘i narxi oshib bormoqda. Pokistonda may oyida yillik inflyatsiya 13,8 foizni tashkil etdi, bu so‘nggi ikki yarim yil ichida eng yuqori ko‘rsatkichdir.
Ammo o‘nlab yillar davomida iqtisodiy noto‘g‘ri boshqaruv bir qator to‘lov balansi inqirozlarini keltirib chiqardi. Mamlakat so‘nggi 30 yilning 22 yilini Xalqaro valyuta jamg‘armasining (XVJ) dasturlaridan yordam olish bilan o‘tkazdi.
Ukrainadagi urush va pandemiya zaiflashgan iqtisodiyotni yanada qisqartirdi. 21-iyun kuni rupiya dollarga nisbatan rekord darajaga yetdi.
Budjet taqchilligi esa yalpi ichki mahsulotning 8,6 foizini tashkil etadi, bu hukumatning oldingi 7,1 foiz ko‘rsatkichidan ancha yuqori.
Oxirgi siyosiy o‘zgarish bu borada yordam bermadi. Sobiq bosh vazir Imron Xon aprel oyida hokimiyatdan ag‘darilgan va uning o‘rniga Shehbaz Sharif tayinlangan edi. O‘shandan beri janob Xon yangi hukumatni beqarorlashtirmoqda.
Shunga qaramay, janob Sharifning yangi hukumati iqtisodiyotda qandaydir tartibni tiklayotganining alomatlari bor.
10-iyun kuni moliya vaziri Miftoh Ismoil xarajatlarni tejash choralariga to‘la budjetni taqdim etdi. U bank sektoriga soliqlarni uch foizga oshirdi va budjet taqchilligi bo‘yicha maqsadli ko‘rsatkichni yalpi ichki mahsulotga nisbatan 4,9 foizga qisqartirdi.
U, shuningdek, har oy hukumatga 600 mln dollarga tushadigan yonilg‘i subsidiyalarini bekor qilishga va’da berdi. 17-iyun kuni hukumat yoqilg‘i narxini 29 foizga oshirdi, bu bir oy ichida uchinchi o‘sishdir.
Bunday harakatlar og‘riqli bo‘ladi, ammo XVJni 6 mlrd dollarlik qutqaruv paketining qolgan yarmini to‘lashga undash uchun bu harakatlar qilinishi kerak edi. Bu pullarsiz Pokiston o‘z qarz majburiyatlarini bajara olmaydi.
Ammo XVJ Pokistonning uzoq vaqtdan beri bo‘sh va’dalaridan to‘ygan. 1996-yildan 1997-yilgacha hukumat budjet taqchilligi ko‘rsatkichlari bilan shug‘ullanib, uni 2 mlrd dollarga kamaytirishga harakat qildi.
Amerika banki bo‘lgan Citigroup yangi budjet e’lonlari jamg‘armani chalg‘itish uchun yetarli bo‘lmasligini taxmin qilmoqda.
Choyga asoslangan tejamkorlik kabi hukumatning qoshiq yordamida chuqurdan o‘zini qazib chiqarishga urinishi birinchi marta emas. 2018-yilda rasmiylardan xarajatlarni kamaytirish uchun yig‘ilishlar paytida ovqatni pechenye bilan almashtirish so‘ralgan.
Ammo Pokiston iqtisodiyotini inqirozga tushib qolishdan qutqarish uchun choyni qisqartirishdan ko‘ra murakkab tarkibiy islohotlar zarur bo‘ladi.
Izoh (0)