Ijtimoiy tarmoqlar va OAVlarda Qora dengizda delfinlar ommaviy ravishda nobud bo‘layotgani bilan bog‘liq postlar tez-tez uchramoqda. Delfinlarning jasadlari Ukraina, Rossiya, Ruminiya, Bolgariya va Turkiya qirg‘oqlarida topilmoqda, deb yozadi Meduza.
Sevastopoldagi “Osuda dengiz” delfinlarni reabilitatsiya qilish markazi may o‘rtalarida 2022-yil boshidan buyon 282 ta o‘lik va 41 ta tirik jonivor qirg‘oqqa chiqib qolgani haqida ma’lum qilgandi. Sochidagi “Delfa” delfinlarni qutqarish markazi ma’lumotlariga ko‘ra, besh oy ichida 400 dan ziyod o‘lik va 50 ta tirik delfin topilgan. O‘tgan bir yil mobaynida esa markaz xodimlari bunday voqealardan 350 tasini qayd etgan.
Turli mamlakatlardan mutaxassislar hodisa sabablari bo‘yicha bir nechta versiyalarni aytmoqda. Ba’zilar delfinlarning halokatini baliqchilik oqibati deb hisoblasa, boshqalar infeksiya tarqalgani yoki zaharlanish yuz berganini taxmin qilmoqda, ammo ayrimlar da’vo qilishicha, delfinlarning halokatiga Rossiya Ukrainaga qarshi olib borayotgan urush sababchi bo‘lgan.
Odessalik ekolog Ivan Rusev — aynan urush Qora dengiz havzasiga shunday salbiy ta’sir o‘tkazayotgani haqidagi versiya tarafdori. U Facebook’da post yozib, rossiyalik harbiylarni delfinlarning halokatida aybladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya Harbiy-dengiz kuchlari kemalarida kuchli gidrolokatorlar qo‘llaniladi, shu tufayli delfinlarda makonda mo‘ljal olish buziladi, ular ov qilolmay qoladi va halok bo‘ladi. Shuningdek, Rusevning qayd etishicha, nobud bo‘lgan delfinlarning aniq sonini hozir belgilash imkonsiz, chunki sohilga minalar o‘rnatilgan, hayvonlarning jasadlarini esa yirtqichlar va qushlar tez yeb ketmoqda.
Bolgariyalik olim Atanas Rusev (odessalik ekolog Ivan Rusevning familiyadoshi) qirg‘oqda yotgan delfin suratini joyladi. Jonivorning badanida kuyish oqibatidagi katta jarohatni ko‘rish mumkin. Olimning fikricha, faqat bomba portlashi oqibatida bunday yaralanish mumkin. Qirg‘oqdan yarador delfindan tashqari yana ikkita jonivor topilgan. Ekspertlar foto va videolarni o‘rganib chiqib, hayvonlar kamida 10 kun oziqlanmagan degan xulosaga keldi, bu esa shovqinli ifloslanish tufayli ularning mo‘ljal olish qobiliyati buzilishi oqibatida yuz bergan deb taxmin qilinmoqda.
Rusevning ma’lumotlariga ko‘ra, delfinlar bilan yuz bergan holat yagona emas. Ruminiyaning Mangaliya shahrida ham boshqa jonivorlar shunday ahvolda topilgan.
Sochidagi “Delfa” delfinlarni qutqarish ilmiy-ekologik markazi direktori Tatyana Beley delfinlar halokati sabablari borasida boshqacha fikrda. “Apreldan buyon Qora dengiz havzasida, shu jumladan, Sochida ham kitsimonlarning juda yuqori o‘lim darajasi kuzatilmoqda. To‘rt yildan buyon statistika olib borayotgan bo‘lsak, hali bunaqasiga duch kelmagandik. Ushbu mavsumda delfinlarning bunday sondage o‘limlarining asosiy sababi, bizning fikrimizcha, bu — epizootiya (hayvonlarda biror yuqumli kasallikning keng tarqalishi), ehtimol virusli infeksiya”, — dedi Beley.
“Delfa” markazi xodimlari taxmin qilishicha, delfinlar infeksiyaga chalingan bo‘lishi, u jonivorlarning immun tizimini tushirib yuborgan bo‘lishi mumkin.
Delfinlarning ommaviy halokatiga yana bir sabab sifatida Tatyana Beley baliq ovchiligini keltirdi. Topilgan delfinlar orasida ba’zilarining dumi kesib tashlangan. Ekspertning so‘zlariga ko‘ra, baliqchilar delfinlarni to‘rdan chiqarib olish uchun shunday qiladi.
Hayvonlar kasalligi haqidagi versiyani Qoratog‘ ilmiy stansiyasi xodimi Irina Logominova ham qo‘llab-quvvatlamoqda. Uning aytishicha, bu hodisalarda hech qanday anomal narsa yo‘q. “Bahorda va kuzda haroratlar keskin o‘zgarishi yuz beradi, bu davrlarda delfinlar teri kasalliklariga, zamburug‘li infeksiyalarga chalinishga juda moyil bo‘ladi. Bu fanga azaldan ma’lum bo‘lgan fakt. Bu qandaydir yoppasiga tarqalgan o‘tkir kasallik deb ayta olmaymiz — bizning ilmiy muassasa bunday ma’lumotga ega emas”, — dedi Logominova.
Delfinlarning ommaviy nobud bo‘lishi sabablari haqidagi ba’zi versiyalarni Turkiya dengiz tadqiqotlari fondi o‘z bayonotida birlashtirdi. Ta’kidlanishicha, urush shundoq ham baliqlarning haddan ziyod ovlanishi, odam faoliyati bilan bog‘liq iqlim o‘zgarishlari va ifloslanishlardan zarar ko‘rgan nozik ekotizimga o‘ta halokatli ta’sir o‘tkazmoqda. Fond ekspertlari qayd etishicha, urush oqibatlari, u xoh zaharli moddalarning suvga tushishi bo‘lsin, xoh shovqinli ifloslanish yoki dengiz minalari portlashi bo‘lsin, mintaqa bioxilma-xilligiga so‘zsiz ta’sir o‘tkazadi.
Izoh (0)