• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12790.43
    • RUB162.6
    • EUR14486.44
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +19°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Iqtisodiyot

    O‘zbekiston g‘alla islohoti: avval vaziyat qanday edi, hozir nima o‘zgardi va xorijlik ekspertlar bu haqda qanday fikrda?

    1-iyundan boshlab O‘zbekistonda g‘alla erkinlashtirildi. Endi davlat g‘allani bozor narxida sotib oladi, fermerlar esa uni birjada sotishi mumkin.

    Foto: “Daryo”

    Avval vaziyat qanday edi?

    O‘zbekistonda g‘alla uzoq yillar davomida davlat tomonidan qattiq tartibga solinib kelgan.

    Bu rejali iqtisodiyotdan qolgan meros natijasida O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga to‘g‘ri kelmaydigan rejali ishlab chiqarish va sun‘iy narxlar bo‘lgan. Bunday yondashuv tufayli ishlab chiqaruvchilar zarar ko‘rar edi — fermerlar va boshqalar g‘allani bozor narxidan arzonroq sotishga majbur bo‘lgan.

    Subsidiyalar, avans to‘lovlari va davlat tomonidan boshqa qo‘llab-quvvatlovlarga qaramasdan, g‘alla ishlab chiqarishni ko‘paytirish, bu sohaga sarmoya kiritish va uni rivojlantirish  uchun hech qanday rag‘bat yo‘q edi.

    Eski tizimning boshqa kamchiliklari:

    • sun‘iy xarid narxlarining belgilanishi bug‘doy yetishtiruvchi fermerlarining zarar ko‘rishga olib kelardi;
    • import qilingan va mahalliy un narxlari o‘rtasidagi katta farq korrupsiyaga olib kelardi;
    • arzon undan tayyorlangan qolipli non (“buxanka”) qo‘y va mol uchun sotib olish ko‘payib ketgan edi;
    • arzon narxlardagi un va non aholiga to‘liq yetib bormagan edi. Ko‘plab tadbirkorlar davlat unining bir qismini bozorda qimmat narxda sotishga o‘tgan edi.

    Bularning barchasi g‘alla bilan o‘zini o‘zi ta’minlashga, qishloq xo‘jaligi va butun O‘zbekiston iqtisodiyotining rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatardi.

    Nima o‘zgara boshladi?

    G‘allani erkinlashtirish jarayoni bir necha yil avval boshlangan.

    2019-yilda O‘zbekistonda un narxini tartibga solish to‘xtatildi. 2020-yilda davlat buyurtmasini, 2021-yilda esa g‘alla va davlat xaridlari uchun sun‘iy narxlarini bekor qilish to‘g‘risida qaror qabul qilingan edi. Biroq, pandemiya sabab bu rejalar keyinga qoldirilishga to‘g‘ri keldi.

    2022-yilda esa dunyodagi vaziyat tufayli (Ukrainadagi urush va boshqa voqealar g‘alla narxi keskin oshib ketdi) bozorni erkinlashtirish jarayonini oxirigacha etkazishga qaror qilindi.

    Yangi tizimning afzalliklari:

    • ilgari davlat mablag‘lari hisobidan sotib olingan bug‘doydan un faqat “O‘zdonmahsulot” korxonalari tomonidan ishlab chiqarilar edi. Endi don birja orqali barcha un ishlab chiqaruvchilarga sotiladi;
    • g‘alla narxining sun’iy ravishda pastligi yetishtiruvchilarning moliyaviy imkoniyatlarini cheklab qo‘ydi va ularning hosildorlikni oshirish ustida ishlashlariga to‘sqinlik qildi. Endi yaqin besh yilda mamlakatda g‘alla yetishtirish sezilarli darajada oshadi, import esa sezilarli darajada kamayadi.
    • birinchi bosqichda davlat bug‘doyni eng kam xarid narxi 3 million so‘mdan, iyul-avgust oylarida esa birjadagi o‘rtacha narxdan kelib chiqqan holda sotib oladi. Bu fermerlar va boshqa ishlab chiqaruvchilarning daromadini oshiradi.

    Respublika bo‘yicha 40 mingga yaqin xo‘jalik g‘alla yetishtirish bilan shug‘ullanadi. Har bir fermer xo‘jaligida o‘rtacha 10 ta ishchi mehnat qilsa, fermerlarning oilasi bilan qo‘shib hisoblaganda 440 mingga yaqin oilaning yoki har oilada o‘rtacha 5 kishidan hisoblaganda 2,2 mln aholining moddiy manfaatdorligi oshadi.

    Un ishlab chiqaruvchi barcha korxonalar bug‘doyni birjada sotib oladi va ishlab chiqarilgan un mahsulotini birjada sotadi.

    Ishlab chiqaruvchilar soni yetarli darajada ko‘pligi sababli ushbu sohada raqobat muhiti shakllangan bu o‘z navbatida korxonalarni xarajatlarni kamaytirish va mahsulot sifatini oshirish ustida ishlashga majbur etadi. Korxona raqobatbardosh bo‘lsa, uning daromadi oshadi.

    Bug‘doy va un mahsuloti birja orqali sotilishi, ushbu mahsulotlarning harakatlanishi va soliq tushumlarining shaffofligini ta’minlaydi. Shuningdek, davlat iqtisodiyotga aralashuv yukidan xalos bo‘ladi.

    Xorijiy ekspertlarning fikri

    2020-yilda Jahon banki tahlilchilari g‘alla bozorni erkinlashtirish rejasini qo‘llab-quvvatlagan edi.

    Bu to‘g‘ri strategiya, g‘alla va paxtaga davlat buyurtmalari tizimi eskirgan va O‘zbekistonga zarar yetkazmoqda, — deyiladi hisobotda.

    2018-yilda bug‘doy yetishtiruvchi fermerlar davlat xaridlaridagi past narxlar tufayli yalpi ichki mahsulotning taxminan 1 foizini yo‘qotgani qayd etilgan. 2019-yilda davlat xaridlari narxlari bozor narxlari bilan bir xil bo‘ldi.

    Eski tizim nafaqat fermerlarning daromadlarini kamaytirdi, balki bug‘doy hosildorligini oshirishga ham to‘sqinlik qilgan edi:

    Jadval: Bug‘doy hosildorligining o‘sish sur’atlari, O‘zbekiston va dunyo

    Jadval: Bug‘doy hosildorligining o‘sish sur’atlari, O‘zbekiston va dunyo
    “Daryo” / USDA
    Tahlilchilar, shuningdek, fermerlarga bug‘doy narxini subsidiyalash emas, balkim sun‘iy xarid narxlarining bekor qilinishi kerakligini ta’kidlagan.

    Islohotlar natijasida g‘alla yetishtiruvchilar, jumladan, fermer xo‘jaliklarining moddiy manfaatdorligi oshishi kutilmoqda.

    Shu asosda g‘alla hosildorligi va yalpi mahsulot hajmini keskin oshirish uchun zamin yaratish mumkin bo‘ladi.

    Bu, o‘z navbatida, ichki bozorni bug‘doy va un mahsulotlari bilan uzluksiz ta’minlashga zamin yaratadi va sohaning investitsiyaviy jozibadorligini oshiradi.

     

    Mavzuga doir:

    • O‘zbekiston g‘alla islohoti: tadbirkorlarda endi yangi imkoniyatlar paydo bo‘ldi
    • O‘zbekiston g‘alla islohoti: rivojlangan mamlakatlarda vaziyat qanday?
    • O‘zbekiston g‘alla islohoti: shunga o‘xshash o‘zgarishlar Ukrainaga nima berdi?
    08.06.2022, 18:59   Izoh (0)   14147
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Yevropa iqtisodiyoti urushga qaramay, kutilganidan ham ko‘proq o‘sdi

    08.06.2022, 17:29

    O‘zbekiston g‘alla islohoti: tadbirkorlarda endi yangi imkoniyatlar paydo bo‘ldi

    08.06.2022, 16:59

    Yaponiyada energiya inqirozi. Hukumat aholidan kamroq energiya sarflashni so‘radi

    07.06.2022, 20:59

    Qulupnay 65 minggacha arzonlashdi, limon 14 minggacha qimmatlashdi. May oyida oziq-ovqat mahsulotlari narxi qanday bo‘ldi?

    07.06.2022, 20:52

    Jahon banki O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti 2022-yilda 4,3 foizga o‘sishini prognoz qildi

    07.06.2022, 20:18

    O‘zbekiston g‘alla islohoti: shunga o‘xshash o‘zgarishlar Ukrainaga nima berdi?

    07.06.2022, 19:29
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    MKBANK xalqaro moliya bozorida: Qozog‘iston banklaridan 15 million dollar jalb qilindi


    “O‘zbekinvest” IUA aʼzosiga aylandi va Londonning global sug‘urta bozorida o‘z mavqeini mustahkamladi


    2025-yilning 5 oyi davomida Mobiuz minglab tayanch stansiyalarini ishga tushirdi va texnik infratuzilmani zamonaviylashtirdi


    Abadiy ishonchlilik va xavfsizlik: GWM sohaning yangi standartlarini joriy etmoqda


    Octobank bankomatlarni BS/2 bilan birga “aqlliroq” qiladi


    LUKOIL: yosh iste’dodlar ovozi katta sahnada yangradi


    So‘zlar ahamiyatga ega: TBC Bank 8-mart tabriklarini pullarga aylantirib, ayollar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatladi


    Xon Saroy tomonidan an’anaviy “Mening orzuyimdagi uy” rasmlar tanlovi boshlandi 


    ANORBANK va BS/2 O‘zbekistonda banklarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirmoqda


    Sistit — bu uyat emas!


    “Biznesni rivojlantirish banki” biznes uchun qulay innovatsion bank bo‘lishga intilmoqda


    Chery gazga o‘tmoqda: kafolat to'liq saqlanib qolinadi, o‘rnatish esa 31 maygacha bepul! 


    Centrum Air yangi Airbus A320neo — aviaparkidagi to‘qqizinchi samolyotni qabul qilib oldi 


    UZTELECOM 10 Gbit/s tezlikdagi uy internetini foydalanuvchilarga taqdim etdi


    Ipoteka Bank OTP Group o‘zini o‘zi band qilganlarga yangi ipoteka dasturini ishga tushirdi: hujjatlarsiz, asabbuzarliksiz, samarali natijalar bilan

     

    Tavsiya etamiz

    Gitlerdan so‘ng eng mashhur natsist – dorga osilgan Ribbentropning ayanchli taqdiri

    31 may, 19:25

    “Ikki xonali uy uchun 715 mln so‘mdan”. “Daryo”dagi maqoladan so‘ng poytaxt hokimligi uysiz qolgan aholiga xonadon sotib olish uchun mablag‘ ajratdi

    28 may, 21:15

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    HAMAS garovdagilarni ozod qilish uchun shart qo‘ydi

    Dunyo | 1 iyun, 23:35

    Rossiya Kubogi. “SSKA” superfinalda “Rostov”ni yengib, bosh sovringa ega chiqdi, Fayzullayev zaxiradan maydonga tushdi

    Sport | 1 iyun, 22:48

    Turkiyada Ukraina va Rossiya muzokaralarining 2-raundi bo‘lib o‘tadi

    Dunyo | 1 iyun, 22:45

    Futbol tarixidagi eng kuchli 10 ta futbol akademiyasi nomi e’lon qilindi

    Sport | 1 iyun, 21:47

    Isroil tanklari G‘azoda ovqat kutayotganlarga o‘t ochib, 32 kishini o‘ldirdi

    Dunyo | 1 iyun, 21:45

    “Daryo” videoreportaji: Namanganda 500 ta dron ishtirokidagi shou

    O‘zbekiston | 1 iyun, 21:00

    Qozog‘iston armiyaning tayyorgarligini tekshirish uchun mashqlar o‘tkazadi

    Qozog‘iston | 1 iyun, 20:40

    Mayda oylik inflyatsiya keskin oshdi. Qaysi hududlarda narxlar tez o‘smoqda?

    Iqtisodiyot | 1 iyun, 20:13
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.