Kartadagi pulni firibgarlardan qanday himoya qilsa bo’ladi? — Markaziy bank
Firibgarlar nafaqat mobil telefon va hamyonlarni sezdirmay o‘g‘irlashi, balki bank kartalaridagi pulga noqonuniy egalik qilishi ham mumkin. Kartadagi pulni ulardan himoya qilish uchun ko‘plab yo‘llar va texnologiyalar ixtiro qilingan.
Markaziy bankning Finlit loyihasi firibgarlarning tuzog‘iga tushmaslik uchun 5 ta muhim qoidani tavsiya qildi.
Birinchi qoida. Parol va kodlaringizni hech kimga aytmang
Kartaning PIN-kodi, CVC-/CVV-kodi (Visa va Mastercard uchun kartaning old tarafidagi maxfiy kodi), amal qilish muddati va boshqa ma’lumotlarini hech kimga aytmaslik kerak.
O‘zini bank xodimi deb telefon orqali tanishtirib, keyinchalik SMS orqali kelgan kodni aytishni so‘ragan shubhali shaxslarga ishonmang. Bank xodimi hech qachon sizdan karta bilan bog‘liq ma’lumotlarni so‘ramaydi.
Xarid yoki to‘lovlarni amalga oshirganingizdan keyin hammaning oldida baland ovozda hech qachon PIN-kodni aytmang. Karta parolini doim o‘z qo‘lingiz bilan yashirincha tering.
Bundan tashqari nazorat kameralari siz PIN-kod terayotganingizda sizni kuzatib turmaganiga ishonch hosil qiling.
Ikkinchi qoida. Bank kartangizga SMS-xabarnomasini ulang
Har doim hisob operatsiyalaringizni kuzatib boring. Barcha faol kartalaringiz bo‘yicha SMS-xabarnoma xizmatini ulab qo‘ying.
Shunda har bir karta bo‘yicha amalga oshirilgan operatsiyalar haqida xabarnoma olasiz. Buning uchun Sizga xizmat ko‘rsatuvchi bankomatlarda SMS-xabarnomani tanlab, mobil telefon raqamingizni kiritishingiz kerak.
Uchinchi qoida. Antiviruslardan foydalaning
Antivirus dasturini foydalanadigan barcha moslamalarga — kompyuteringiz, planshetingiz va mobil telefoningizga o‘rnatish juda muhim. Antivirus dasturi firibgarlar pul o‘g‘irlash uchun foydalanadigan dasturlar va veb-saytlardan himoya qiladi.
Internetda funksiyalari cheklangan antivirus dasturlarining bepul versiyalarini topishingiz mumkin. Eng muhimi, ularni rasmiy ilovalar do‘konlaridan yoki taniqli antivirus ishlab chiquvchilarning veb-saytlaridan yuklab olish kerak.
To‘rtinchi qoida. Ma’lumotni qayta tekshiring
Kartangizga bog‘liq bo‘lgan muammolarni (blokirovka, to‘lovlar rad etilishi) qayta tekshiring. Buning uchun bankning ishonch telefoniga murojaat qiling. Telefon raqami har doim xizmat ko‘rsatuvchi bankning rasmiy veb-saytida ko‘rsatilgan.
Beshinchi qoida. Xavfsiz veb-saytlarni tanlang
Faqat tasdiqlangan veb-saytlarga kiring. Sizga SMS-xabarlar orqali yoki elektron pochtangizga kelgan noma’lum internet havolalarga kirmang.
Veb-saytni qanday tekshirish mumkin?
Firibgarlar taniqli rasmiy onlayn-do‘konga o‘xshash soxta veb-sayt yaratadi. Soxta veb-saytning nomi bir nechta harfdan tashqari deyarli rasmiy veb-sayt bilan bir xil bo‘ladi.
Shuning uchun har doim brauzerning manzil satrini (veb-sayt manzili ko‘rsatilgan qatorni) diqqat bilan tekshirishingiz kerak. Rasmiy va ishonchli veb-saytlar manzilini qo‘lda tering yoki brauzerning saqlab qolish funksiyasini ishlating. Veb-sayt manziliga e’tibor bering.
Xavfsiz sayt https:// bilan boshlanadi. Himoyalangan veb-sayt manzilida yopiq qulf belgisi bo‘ladi. Agar veb-sayt xavfsiz bo‘lmasa, unga shaxsiy yoki kredit karta ma’lumotlarini kiritmaslik kerak.
Har qanday veb-saytga bank kartasi yoki pasport hamda shaxsni tasdiqlovchi boshqa hujjatlarning ma’lumotlarini kiritishdan oldin, uni yaxshilab o‘rganib va internetda foydalanuvchilar qoldirgan fikrlarni ko‘rib chiqish kerak.
Timurmalik Elmuradov
