Dunyoda aviachiptalar narxi oshayotganining sabablari ma’lum qilindi

Pandemiyadan so‘ng odamlar yana sayohat qilishga qaytmoqda. Lekin qimmat samolyot chiptalari bir qancha muzokaralarga sabab bo‘lmoqda, deb yozadi Bloomberg.

Delta Air Lines bosh ijrochi direktori Ed Bastian o‘tgan hafta bo‘lib o‘tgan sanoat konferensiyasida bu yoz narx tariflari pandemiyadan oldingidan 30 foiz yuqori bo‘lishi mumkinligini ta’kidladi.

Bunga sabab qilib talabning haddan tashqari ortib ketganligi ko‘rsatilgan.

Mastercard Iqtisodiyot instituti tadqiqoti shuni ko‘rsatdiki, aprel oyida Singapurdan parvozlar narxi 2019-yilga nisbatan o‘rtacha 27 foizga, Avstraliyadan parvozlar esa 20 foizga qimmatroq bo‘lgan.

Institutning Osiyo-Tinch okeani, Yaqin Sharq va Afrika bo‘yicha bosh iqtisodchisi Devid Mannning so‘zlariga ko‘ra, sayohatchilar so‘nggi daqiqada sotib olish narxi oshib ketishidan xavotirga tushib, chiptalarni bir necha oy oldin bron qilishmoqda.

Yoqilg‘i narxining ko‘tarilishi

Ukrainadagi urush so‘nggi 18 oy ichida neft narxining barqaror o‘sishini kuchaytirdi. Reaktiv yoqilg‘isi hozirda o‘rtacha aviakompaniya xarajatlarining 38 foizini tashkil etadi. Ba’zi budjetli aviakompaniyalar uchun u 50 foizgacha bo‘lishi mumkin.

Nyu-Yorkda samolyot yoqilg‘isi narxi bu yil 80 foizdan oshdi, ammo narxlar qayta ishlash xarajatlari va mahalliy soliqlarga qarab mintaqadan mintaqaga farq qiladi.

AQSHning ko‘plab aeroportlari chipta narxlarini oshirish orqali yonilg‘i narxining ko‘tarilganini qoplashga muvaffaq bo‘ldi.

Xodimlarning yetishmasligi

So‘nggi bir necha yil ichida yuz minglab uchuvchilar, styuardessalar va boshqa aviatsiya xodimlari ishsiz qoldi. Sayohat avjiga chiqqandan so‘ng, sanoat endi pandemiyadan oldingi darajaga qaytish uchun yetarlicha xodimlarni ishga ololmayapti.

Dunyoning eng yaxshi aeroportlaridan biri Singapurning Changi aeroporti 6,600 dan ortiq odamni ishga olishga intilmoqda, chunki ishdan bo‘shatilgan ko‘plab ishchilar boshqa kamroq o‘zgaruvchan ish topdi va siklik sanoatga qaytishni xohlamadi.

AQSHda kichikroq mintaqaviy aviakompaniyalar to‘liq quvvat bilan parvoz qila olmaydi, chunki kattaroq aeroportlar juda ko‘p uchuvchilarni yollagan.

Buyuk Britaniyada yuzlab reyslar bekor qilindi, bu esa ta’til rejalarini buzdi. Yevropada yirik aeroportlar tegishli xodimlarni yollamagani uchun parvozdagi kechikishlar va bekor qilishlarga duch keldi. Bu aviakompaniyalar jadvalini buzdi va xarajatlarni oshirdi.

Buxgalteriya balanslari

Aviatsiya kapitalni ko‘p talab qiladigan sanoat bo‘lib, tarixiy jihatdan kamroq daromadga ega. COVID sababli global miqyosda aviakompaniyalar so‘ngi uch yil ichida 200 mlrd dollardan ortiq mablag‘ yo‘qotdi.

Ko‘tarilgan narxlar aviakompaniyalarga yo‘qotishlardan qutulish va oldingi holatni tiklash uchun yo‘l ochadi.

Avvalroq Uzbekistan Airports’ning 2022-yilning ilk choragida olgan foydasi 8,5 ming barobarga ko‘paygani haqida xabar berilgandi.