O‘zbekistonda omonat foizlarini pog‘onali hisoblash: u o‘zi nima va qanday hisoblanadi?

Markaziy bank O‘zbekistonda omonat foizlarini pog‘onali hisoblash sxemasini taqdim etdi.

“Yillik 26 foizgacha foydali bank omonati” kabi reklamalar oxirgi paytlarda ko‘zga tashlanmoqda. Raqamlar o‘ziga jalb etadi, lekin ushbu omonatga qo‘yilgan mablag‘ butun davr mobaynida yuqoridagi foiz bo‘yicha hisoblanmaydi.

Omonat bo‘yicha shartlar bilan tanishib chiqilsa, bunday turdagi omonat foizlari ma’lum bir sxema bo‘yicha hisoblanishi anglashiladi.

Odatda foizlar kichigidan kattasiga qarab, ba’zida esa aksincha o‘zgarishi mumkin. Foizlar qat’iy davr uchun (masalan, har chorakda) keskin o‘zgaradi.

Shu tomonlama ushbu omonat turlari bo‘yicha daromadlar zinama-zina yuqoriga ko‘tarilishga solishtiriladi. Ammo bu ko‘tarilish aytarli darajada yuqori daromad olib kelmaydi.

Asosan, ushbu omonat turi bo‘yicha foizlar 2-4 davrga bo‘linadi va har biri uchun ma’lum foizlar belgilanadi. Banklar omonatchilarni jalb qilish uchun ushbu marketingdan foydalanadi.

Muddat oxiridagi yuqori foiz stavkasi (yoki aksincha, muddat boshidagi yuqori foiz stavkasi) oddiy aholini chalg‘ituvchi jozibali “sarob” hisoblanadi.

Foizlari pog‘onali hisoblanadigan omonat turlarini banklar reklama qilayotganda, ular ushbu omonat bo‘yicha odatda haqiqiy foiz stavkasini emas, balki omonat muddatining qisqa oralig‘ida qo‘llaniladigan maksimal foiz stavkasini ko‘rsatishlarini e’tiborga olish zarur.

Omonat bo‘yicha maksimal va haqiqiy foiz stavkasi nimani anglatadi?

Omonat bo‘yicha maksimal foiz stavkasi – bu omonatning to‘liq muddati davomida ma’lum davr uchun o‘rnatilgan maksimal foiz stavkasi hisoblanadi.

Haqiqiy foiz stavkasi – bu omonatning haqiqiy qiymatini hisoblashingiz mumkin bo‘lgan foiz stavkasi.

Bu ko‘rsatkichni bilish orqali, omonat daromadni hisoblab, ushbu shartlar asosida pullarni omonatga joylashtirish ham mumkin.

Deylik, 1 yillik omonat foizlarini pog‘onali usulda hisoblanishi bo‘yicha takliflarni ko‘rib chiqilyapti:

• Birinchi davr: 1-3 oy – yillik 18%
• Ikkinchi davr: 4-6 oy – yillik 21%
• Uchinchi davr: 7-9 oy – yillik 23%
• To‘rtinchi davr: 10-12 oy – yillik 26%

Natija quyidagilarni anglatadi: 1 mln so‘m miqdoridagi omonatga bank bir yil ichida 219 972,60 so‘m to‘laydi.

Agar foiz ko‘rinishida hisoblanadigan bo‘lsa, ushbu summa omonatni 21,9 foizini tashkil etadi:

Aynan shu ko‘rsatkich omonatning haqiqiy foiz stavkasi hisoblanadi. Ya’ni ushbu omonat bo‘yicha yillik 26 foiz daromad emas, yillik 21,9 foiz daromad hisoblanadi.

Omonat bo‘yicha foizlarni hisoblash tartibi to‘g‘risidagi ma’lumotlar qayerda batafsil ko‘rsatiladi?

Banklar ma’lumotlarni joylashtirishda quyidagilarda omonatlarning foiz stavkalarini ko‘rsatadi:

• veb-saytlar va bank mobil ilovalardagi nashrlarda;
• foizlarni hisoblash miqdori, tartibi va muddati bandida;
• muddatidan oldin shartnomani bekor qilish shartlarida.

Avvalroq Markaziy bank keng tarqalgan onlayn firibgarlik sxemasi haqida ogohlantirgani haqida xabar berilgan edi.