Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir beqiyos ustozligicha qolaveradi.
O‘zbekiston va jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. O‘n yillar muqaddam aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, ushbu voqea-hodisalarga jamoatchilikning munosabati qanday edi — bari “Kun matbuoti tarixi” rukni materiallarida.
Rukn materiallari har kuni tong soat 7:30 da e’lon qilinadi.
90 yil avval. 1932-yil 22-may, yakshanba
Ekin-tikin ishlari avjida, bu ishlarga suv kerak. “Qizil O‘zbekiston” gazetasining bu safargi muqovasi sug‘orish ishlarining borishiga bag‘ishlangan. Masalan, “Marg‘ilon ariqlari darvozasiz. Sel xavfi bilan kurashda ‘o‘zibo‘larchilik’ kayfiyati yo‘qotilsin” materialining sarlavhasidanoq Marg‘ilondagi ahvol ayon. “‘Zelenskiy’ kanalining boshidagi Iso avliyo arig‘ini kengaytirish shart edi. Biroq bu ariqning boshidan oxirigacha qumlab yotadi. Bu ariqni tuzatish uchun harakat yo‘q. Iso avliyo arig‘ida suv toshqini xavfi kuchaymoqda”, — deyiladi materialda.
Rossiyadagi Novokuznetsk shahri nomi “Kuznetskstroy ishchilari, injener-texnik xodimlari, partiya va kasab tashkilotlarining iltimosi bilan” Stalinsk deb o‘zgartirilgan.
Toshkentlik Baqo Musayev ham ismini o‘zgartirishga qaror qilgan (Stalin deb emas, albatta). “Qizil O‘zbekiston”ning reklama, afisha va e’lonlar bo‘limida berilgan lavhada shunday deyiladi: “Toshkentlik o‘rtoq Baqo Musayev o‘zining Baqo ismini To‘lqin ismiga o‘zgartiradir. Bu to‘g‘rida qarshilik ko‘rsatgan o‘rtoqlar bo‘lsa, Toshkent shahar sho‘rosining tashkilot bo‘o‘limiga o‘zlarining turgan joylarini va nomlarini ko‘rsatib, ma’lum qilsinlar”.
Gazetaning so‘nggi sahifasida, an’anaga sodiq holda, “badriddinovchilar sudi”ning navbatdagi tafsilotlari. Suddan tayyorlangan bu safargi reportaj guvoh Toshpo‘latovning so‘zlari bayoniga bag‘ishlangan. Uning ta’kidlashicha, “Badriddinov, O‘roz ota va ularning bir taqim shaykalari... Marg‘ilon, Qo‘qon muxbirlarining oyoqlaridan olishga, partiya va soyuzdan chiqarishga, hatto qamoqxonalargacha eltib tiqishga muvaffaq bo‘la bildilar. Men ‘poraxo‘rlik’da ayblanib, ishdan olinib, jinoiy mas’uliyatga tortildim. Abdulla Ahmedovning gardaniga ‘besoqolbozlik’ shaltog‘i ag‘darilib, u 3 yil qamoqxonaga hukm qilindi. Mashrab Muhammadjonov, Mirzahotam Olimlar qamalib, xonavayron etildilar. Faol muxbir Hamro Alido‘smatov esa og‘ulanib o‘ldirildi”.
60 yil avval. 1962-yil 22-may, seshanba
“Qizil O‘zbekiston”ning bu kungi soni sahifalari asosan Nikita Xrushchyovning Bolgariyaga safari yakunlari, u yerdagi yakuniy nutqi hamda Sovet—Bolgariya qo‘shma bayonotiga ajratilgan. Nutq ham, qo‘shma bayonotning ham aksariyat qismi Amerikaning xatti-harakatlarini qoralashga bag‘ishlangan.“AQSh prezidenti aqlga to‘g‘ri kelmaydigan gaplarni aytdi. Axir, jilla bo‘lmasa, kuchi kuchingga teng keladigan kishiga dag‘dag‘a qilish aqlga sig‘adigan ishmi. Tugmachani bosish va ‘Sovet Ittifoqi bilan yadro konfliktida tashabbus’ ko‘rsatish o‘z-o‘zini o‘ldirish degan gap bo‘ladi-ku. Ana shunday harbiy konflikt chiqarishga jur’at qilgan kishi urushning barcha eng zamonaviy vositalari ishga solingani holda qaqshatqich javob zarbasi olgan bo‘lur edi. Sotsialistik lagerda, Sovet Ittifoqida esa bunday vositalar yetarli miqdorda bor”, — deb nutq o‘qigan Xrushchyov 250 ming bolgariyalik oldida.
Sovet—Bolgariya qo‘shma bayonotida esa Germaniya Demokratik Respublikasi va G‘arbiy Berlin atrofidagi ahvolga munosabat bildirilgan. “Sovet Ittifoqi va Bolgariya Xalq Respublikasi... erkin shaharga eng mustahkam xalqaro garantiyalar berish tarafdoridirlar va shu maqsadda G‘arbiy Berlinda muayyan bir vaqt mobaynida betaraf davlatlar yoki BMT qo‘shinlarining kichik kontingentlari turishiga rozidirlar”, — deyiladi unda.
Gazetaning so‘nggi sahifasigina Bolgariyaga safar tafsilotlaridan omon qolgan. Chigit ekish kampaniyasidagi ayrim kamchiliklar haqida:
30 yil avval. 1992-yil 22-may, juma
Asosiy mavzu — o‘tgan hafta davomida yuz bergan kuchli yog‘ingarchilik va sel toshqinlarini, shuningdek, ular ortidan yuzaga kelgan mish-mishlarni bartaraf etish.
Masalan, Buxoroda aholi orasida “To‘dako‘l suvga liq to‘lganmish, bugun-erta toshib, Buxoro shahrini suv bosarmish”, degan mish-mish tarqalgan.
Undan ham qizig‘i, Buxoro viloyatining Qorako‘l tumanida qurbaqa yog‘gan.
MDHning turli nuqtalarida vaziyat keskin. Rossiya parlamenti Qrimni 1954-yilda Ukrainaga berish to‘g‘risidagi hujjatning qonuniyligini ko‘rib chiqib, uni “adliyaviy kuchga ega emas” deb topgan. Bu holat, tabiiyki, Ukraina tomonining keskin noroziligiga sabab bo‘lgan. Buyoqda Armaniston Naxichevanni o‘qqa tutmoqda. Eng ayanchli hodisa Sxinvalida yuz bergan — gruzin jangarilari asosan ayollar, bolalar va qariyalardan iborat avtobusni to‘xtatib, 36 kishini otib tashlagan.
Tog‘li Qorabog‘ va Janubiy Osetiyadagi bu voqealarga o‘zbekistonliklar shifokorlar jim qarab tura olmagan:
Afg‘oniston endi tinchidi, degan vaqtda yana otishmalar boshlanib ketgan edi. Endi yana qaytadan muzokaralar o‘tkazilmoqda, takroriy bitimlar imzolanmoqda:
Mavzuga doir:
- Chigirtkalarga foyda keltirayotgan O‘zbekiston—Tojikiston “janjali”, “Surxon daryo bo‘lib buncha suvni ko‘rmagan”, “avtomobilsozlik sanoatimiz bo‘lmasa, rivojlanmaymiz”. O‘zbek matbuoti 21-mayda nimalar haqida yozgan?
- O‘zbekistonda “tonirovka”ning taqiqlanishi, Shahrisabzning 1962-yilgi millioneri, Andijon tarixidagi eng vayronkor ikkinchi zilzila. O‘zbek matbuoti 20-mayda nimalar haqida yozgan?
- Qashqadaryolik 2 yoshli qori, O‘zbekiston—Ukraina do‘stligini saqlab qolishga harakat, “SSSRni tiklashga urinish ahmoqona niyatdir”. O‘zbek matbuoti 19-mayda nimalar haqida yozgan?
Izoh (0)