O‘zbekiston taraqqiyoti uchun asosiy muammolar va imkoniyatlar e’lon qilindi

Jahon banki O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi yo‘lidagi asosiy muammolar va imkoniyatlar tahlil qilingan yangi tadqiqotini e’lon qildi. Bu haqda Jahon banki matbuot xizmati “Daryo”ga ma’lum qildi.

Unda xususiy sektor o‘sishi yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etish, davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini cheklash, inson kapitalini rivojlantirish va mamlakatning yashil iqtisodiyotga o‘tishi bo‘yicha rasmiylar uchun tavsiyalar mavjud.

Hisobot Jahon banki guruhi va mamlakat hukumati o‘rtasidagi 2022–2026-yillarga mo‘ljallangan hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlarini belgilab berish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

2022-yil aprel oyida Jahon banki guruhi (JBG) O‘zbekiston iqtisodiyoti bo‘yicha ikkinchi tizimli diagnostikasini (MTD) yakunladi.

Bunday turdagi birinchi hisobot 2016-yilda e’lon qilingan edi. Shunga o‘xshash hujjat Jahon banki guruhining hamkor mamlakatlari uchun har besh yilda bir marta tayyorlanadi.

Unda kambag‘allikka barham berish va ijtimoiy farovonlikni oshirish yo‘lidagi asosiy muammolar va imkoniyatlar tahlil qilingan.

MTDda ta’kidlanganidek, O‘zbekiston yuqoridagi maqsadlarga erishishida quyidagi to‘rtta yo‘nalishda rivojlanish yordam berish mumkin:

1. xususiy sektorning o‘sishini rag‘batlantirish va barqaror ish o‘rinlarini yaratish;
2. davlatning iqtisodiyotdagi rolini isloh qilish;
3. fuqarolar manfaatlariga va inson kapitalini rivojlantirishga xizmat qiladigan dasturlarga investitsiya qilish;
4. ekologik barqaror kelajakni barpo etish.

MTD rivojlanish to‘rtta yo‘nalishlar doirasida 13 ta ustuvor islohotni amalga oshirish zarurligini ko‘rsatadi.

Ular hukumat, Jahon banki va O‘zbekistonning boshqa xalqaro rivojlanish masalalari bo‘yicha hamkorlari tomonidan o‘tkazilgan tahlillar, shuningdek, iqtisodiyoti o‘tish davridagi boshqa mamlakatlar tajribasi asosida aniqlangan.

Hisobotda rasmiylar uchun tavsiyalar berilgan va yuqorida keltirilgan yo‘nalishlarda quyidagi ustuvor islohotlarga e’tibor qaratish zarurligi qayd etilgan.

Mamlakatda xususiy sektor o‘sishini rag‘batlantirish uchun:

• yer, mehnat va moliyaviy resurslarni taqsimlash mexanizmlarini takomillashtirish;
• xususiy sektorda raqobatni rivojlantirishga yo‘naltirilgan normativ-huquqiy bazani takomillashtirish;
• xususiy sektorning jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashishiga ko‘maklashuvchi tashqi savdo va investitsiya siyosatini olib borish;
• xususiy sektor korxonalarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha samarali xizmatlarni rivojlantirish;
• qishloq xo'jaligi bozorlaridagi islohotlarni jadallashtirish, bu esa, jumladan, davlatning ularning faoliyatiga aralashishiga chek qo'yadi.

Davlat ko‘magi bilan mamlakatda bozor iqtisodiyotini rivojlantirish uchun:

• davlatning tovar va xizmatlarning asosiy ishlab chiqaruvchisi funksiyalaridan bozorni rivojlantirishni rag‘batlantiradigan funksiyalariga o‘tkazib, uning rolini transformatsiya qilishni jadallashtirish;
• davlat korxonalarining iqtisodiyotdagi ulushini kamaytirish va ularning samaradorligini oshirish; zarur ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilmani rivojlantirish;
• korrupsiyaga qarshi kurashish va turli hokimiyat organlarining boshqaruv faoliyatini takomillashtirish;
• davlat funksiyalarini markazsizlashtirishni davom ettirish;
• davlat organlarining fuqarolar oldidagi hisobdorligini oshirish zarur.

Mamlakatda inson kapitalini rivojlantirish uchun:

• ta’lim tizimi faoliyatidagi mavjud kamchiliklarni bartaraf etish orqali uning sifatini oshirish;
• maktabgacha ta’lim va oliy ta’lim muassasalariga kirish imkoniyatini yaxshilash;
• sog‘liqni saqlash tizimining samaradorligini va fuqarolar uchun undan foydalanish imkoniyatini oshirish;
• butun mamlakat bo‘ylab suv ta’minoti va sanitariya xizmatlaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish;
• kambag‘allikni o'lchash tizimini, unga qarshi kurashish bo‘yicha davlat dasturlarini va ularning maqsadliligini takomillashtirish;
• aholining zaif qatlamlarining mehnat bozorida keng ishtirokini rag‘batlantiruvchi davlat siyosatini ishlab chiqish;
• ijtimoiy himoya tizimi samaradorligini oshirish va u bilan aholining muhtoj qatlamlarini qamrab olish kerak.

Mamlakatning ekologik barqaror kelajagini barpo etish uchun:

• tabiiy resurslarni, jumladan, suv va yer resurslarini samaraliroq boshqarish;
• atmosferaga issiqxona gazlari chiqindilarini yanada kamaytirish, energiya samaradorligini oshirish, iqtisodiyotning turli tarmoqlarini, shu jumladan energetika sohasini modernizatsiya qilish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘rish;
• tabiiy ofatlar xavfini boshqarish tizimini takomillashtirish lozim.

Avvalroq Jahon bankiga ko‘ra dunyoda 1970-yillardan beri eng katta narx inqirozi boshlangani haqida xabar berilgan edi.