• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12559.26
    • RUB160.17
    • EUR14413.01
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +32°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Arxitektura

    1000 yillik tarixga ega ustun, xon o‘limi sabab chala qolgan minora, zamonasining “konditsioner”i. Markaziy Osiyoda saqlanib qolgan yagona shahar-muzey — Ichan qal’aga sayohat

    Suvoqlangan mustahkam devorlar, tepasiga Qur’oni karimdan oyat bitilgan yog‘och darvozalar, labirintsimon, tutash yoki oxiri berk ko‘chalar haqida so‘z borsa, “Oloviddinning sehrli chirog‘i”, “Semurg‘” kabi filmlardagi kadrlar ko‘z oldimizdan o‘ta boshlaydi. Aslida esa bunday o‘ziga xos manzarani ko‘rish uchun vaqt mashinasida o‘tmishga qaytishni faraz qilish yoki shunchaki tasavvurlar bilan cheklanishga hojat yo‘q. O‘sha ertakmonand muhitni his qilish uchun Xivaning yuragi — Ichan qal’aga tashrif buyurish kifoya.

    Sharq gavhariga safar 

    Haykal fonida ko‘rinib turgan Muhammad Aminxon minorasi

    Haykal fonida ko‘rinib turgan Muhammad Aminxon minorasi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Sayyohlar aynan Ichan qal’ani ko‘rish uchun dunyoning turli burchaklaridan tashrif buyurib turganida, “Toshkentdan Xorazmgacha 1100 kilometr”ni bosib o‘tishga erinchoqlik qilish yaramaydi. Qachongacha o‘zimizdagi tarixiy va turistik yerlar haqida xorijlik blogerlarning taassurotlari orqali xulosa qilib o‘tiramiz, deya 18–20-aprel kunlari Turizm va madaniy meros vazirligi, Madaniy meros agentligi va Xorazm viloyati hokimligi tomonidan tashkil qilingan press-tur doirasida boshqa tarixiy obyektlar bilan birga Ichan qal’ani kezish uchun Xiva tomon yo‘l oldik.

    Xorazm hunarmandchilik namunalari

    Xorazm hunarmandchilik namunalari
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Afsonalarda Markaziy Osiyoning jar qismida joylashgani uchun suv manbalari juda yaqin bo‘lgan Xivaga bundan 5000-yil avval Nuh alayhissalomning o‘g‘li Som asos solgani aytiladi. X asrda yashagan tarixchi Istahriy Xivaga o‘z davrining eng yirik 30 ta shaharlaridan biri deb ta’rif bergan.

    Qadimgi Xiva uch qismdan tashkil topgan. Ichan qal’a, ya’ni Xivaning ichki qismi shaharning tashqi qismi bo‘lgan Dishan qal’adan kungurador devor bilan qisman ajratilgan.

    Ichan qal’a hududidagi o‘rta asrlar ijtimoiy hayotini aks ettiruvchi haykal

    Ichan qal’a hududidagi o‘rta asrlar ijtimoiy hayotini aks ettiruvchi haykal
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Sal avvalroq Turkiya prezidenti Erdo‘g‘on ziyorat qilib ketgan ushbu shaharga borishda vaqtni tejashning eng maqbul yo‘li — samolyot. Imkoniyatdan kelib chiqib poyezd yoki mashinadan ham foydalansa bo‘ladi. Toshkent aeroportidan 1,5 soatga yetmay Urganchga borib olish, uyog‘iga esa avtobus orqali Xivagacha bo‘lgan masofani bosib o‘tish mumkin.

    Atrofi hatto ichida ham mehmonxonalar mavjud ekani sabab har kim o‘z budjetidan kelib chiqib turli qulaylikdagi variantni tanlashi va qal’aga piyoda 5–10 daqiqaga qolmay yetib olishi mumkin.

    Islomxo‘ja minora va madrasasi

    Islomxo‘ja minora va madrasasi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Mehmonxonamiz yaqinligi sababli ertani kutishga betoqatlik qilib o‘sha kechaning o‘zida, taxminan, kechki soat o‘nlarda bir guruh katta-kichik hamkasblar bilan qal’a tomon yo‘l oldik.

    Tungi Ichan qal’a

    Tungi Ichan qal’a
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman
    Qizig‘i, oramizdagilarning aksariyatini bu yerga, umuman, Xivaga birinchi safari emasligiga qaramay, yo‘l charchog‘ini chiqarish uchun xonada qolib dam olish, havo poytaxtdagiga nisbatan salqinroq ekanini bahona qilmay baravariga chiqishni afzal bildi. Aftidan, yo yodgorlikning ohanrabosi bor, yoki ko‘pchilik bo‘lib kezishning zavqi o‘zgacha.

    Ohanrabosi bor yodgorlik

    Chiroqlar bilan yoritilgan Ko‘hna Ark

    Chiroqlar bilan yoritilgan Ko‘hna Ark
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Zotan, biz borgan kechada hammayoq qorong‘i ekaniga qaramay, ertasi kuni Ichan qal’aning tungi husnini ko‘roldik. Chiroqlar bilan u zebigardon-u tillaqoshlar bilan bezangan, shahar ahli uyquga ketsa ham bunga uning xayrixohligi yo‘q Xorazm huriliqosi, yo bo‘lmasa qolganlar shuni afzal bilsa-yu, ularga qarshilik qilishni o‘ziga ep ko‘rmay, tik va uyg‘oq qolishni ma’qul biladigan mard Xiva o‘g‘loniga o‘xshaydi go‘yo.

    Ichan qal’adagi kechki sayr

    Ichan qal’adagi kechki sayr
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Majmua bo‘ylab yangraydigan musiqa ohanglari fonida kech bo‘lsa ham odamlarning qushlardek chug‘ur-chug‘ur suhbatlashishi orada qah-qah kulgisi quloqqa chalinadi. Kun bo‘yi savdo qilib charchagan hunarmandlar esa narsalarini yig‘ishtirib ketishga otlangan, ayrimlar bo‘lsa qal’a ichidagi yemakxonada iftorlik qilib chiqardi.

    Qal’a devori

    Qal’a devori
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman
    Ikkinchi kun tongi Ichan qal’aga takroriy safar bilan boshlandi. Uzunligi 2 200, balandligi bo‘lsa 10 metrni tashkil qiladigan mahobatli qal’a garchi oddiy, bezaklardan xoli bo‘lsa ham aynan u misolida ‘‘oddiylik murakkablikning eng yuksak darajasi’’ degan ibora beixtiyor o‘z isbotini topadi.

    Bomdodda ochilib, xufton namozi vaqtida yopilgan darvozalar

    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Markaziy Osiyodagi saqlanib qolgan yagona shahar-muzey — Ichan qal’aning betakrorligi undagi yodgorliklarning bir emas, bir necha davrga oidligida. Unda nafaqat Xonlik davri, balki Xorazmshohlar hukmronligidan tortib mo‘g‘ullar istilosi va undan keyingi, shuningdek, XVI—XVII asrlarga oid obyektlarga duch kelish mumkin.

    Gujum daraxtidan yasalgan eshik

    Gujum daraxtidan yasalgan eshik
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Buyuk ipak yo‘lining chorrahasida joylashgani bois ansamblda 4 ta darvoza: Bog‘cha darvoza, Polvon darvoza, Toshdarvoza hamda Ota darvoza mavjud. To‘rtala tomondan kirish imkoniyatini sayyoh va mehmonlar uchun qulaylik deb baholash mumkin. Ota darvozadan Polvon darvozagacha bo‘lgan yo‘l XVIII—XX asrlarda qurilgan. Xivaning 80 foizga yaqin tarixiy yodgorligi jam bo‘lgan majmua darvozalari XIX asrda bomdod namozi vaqtida ochilib, xufton namozi vaqtida yopilgan.

    Gujumdan ishlanib, naqshlar bilan bezatilgan eshik

    Gujumdan ishlanib, naqshlar bilan bezatilgan eshik
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Kelgan sayyohlarga ma’lumot beraverib qal’a tarixini suv qilib ichib yuborgan Toshhovli saroy bo‘lim mudiri Farrux Jumaniyozovning aytishicha, Ichan qal’aning ichidagi barcha darvoza, eshik, ustunlar Xorazmda o‘sadigan gujum daraxtidan yasalgan bo‘lib, ko‘chalarni bezab turadigan ajoyib lavhlar uchun ham bugungi kunda ustalar aynan ushbu daraxtdan foydalanadi. Sho‘r yerda o‘sadigan an’anaviy gujum daraxti shunchalik qattiq va mustahkamligidan temirga qiyoslanadi.

    Darvozaga aylana shaklidagi naqsh o‘yilgan bo‘lib, ulardan biriga Ixlos surasi ikkinchisiga esa Kalimai shahodat tushirilgan. Shunchalik mohirlik bilan o‘yilganidan yozuvning boshi bilan oxiri bir-biriga tutashgan. Kiraverishda sarrofxonalar qurilgan bo‘lib, uni hozirgi valyuta ayirboshlash shoxobchalariga qiyoslash mumkin.

    Ko‘rinishi kalta-yu tarixi uzun minora

    Ichan qal’aning Ota darvozadan kirgandagi ko‘rinishi

    Ichan qal’aning Ota darvozadan kirgandagi ko‘rinishi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Ichan qal’ada Juma masjidi, Pahlavon Mahmud maqbarasi, Toshhovli saroyi, Islomxo‘ja minorasi, Muhammad Aminxon minorasi, Ko‘hna Ark va Toshhovlidan boshqa yana bir qancha o‘ziga xos ahamiyatga ega inshootlar bir qancha. Ota darvozadan kirganda ko‘zga birinchi bo‘lib xalq orasida kalta minor nomi bilan mashhur bo‘lgan Muhammad Aminxon madrasasining oldida joylashgan minora ko‘zga tashlanadi.

    Gidning tushuntirishicha, aslida minoralarni qurishdan bir qancha maqsad ko‘zlangan. Asosan so‘fi azon aytib namozga chaqirishi uchun masjid yonida bunyod etilgan minoralar, shuningdek, mayoq vazifasini ham bajargan. Karvon adashmay topib kelishi uchun minora ustiga kechqurunlari olov yoqib qo‘yilgan. Yana mudofaa borasida ham manfaatli bo‘lgan. Tepasida turgan soqchi kelayotgan yovni ko‘rgach boshqalarga signal bergan.

    Balandligi 51 metrni tashkil qiladigan Islomxo‘ja minorasi

    Balandligi 51 metrni tashkil qiladigan Islomxo‘ja minorasi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Qolaversa, u orqali uni qurdirgan insonning ismi abadiylashtirilgan. Muhammad Aminxon va Islomxo‘ja madrasalarining yonida minora qad rostlaganining sababi ham shunda.

    Savdo rastalari

    Savdo rastalari
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Yana bir o‘ziga xosligi Muhammad Aminxon minorasida Ogahiyga oid 16 misralik tarixdan 12 tasini uchratish mumkin. Ta’mir vaqtida asliga keltirilgan yozuvda minora jannatda o‘sadigan Tubo daraxtiga qiyoslanadi, falak ayvonining ustuni ya’ni osmon gumbazini tutib turuvchi ustun deyiladi.

    28 metr balandlikdagi (gid 28 metr deb aytdi, ammo ayrim manbalarda 29 metr ekanligi haqida ma’lumotlar bor) Muhammad Aminxon minorasi 51 metrlik Islomxo‘ja minorasidan zangori, moviy ranglar bilan bezatilgani orqali ham ajralib turadi. Yana quyosh tushganida o‘zgarmasligi, ranglari o‘chmasligi bilan ham diqqatga sazovor.

    Ansambldagi sharqona muhit

    Ansambldagi sharqona muhit
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Minoraning aylana diametridan uning balandligini bilish mumkin. Muhammad Aminxon minorasining aylana diametri 14, 5 metr, Islomxo‘janing diametri esa 7 metr. Shundan kelib chiqib xonning o‘limi sabab chala qolgani aytiladigan minora bitganida ansambldagi Islomxo‘jadan qanchalik baland bo‘lishi mumkinligini tasavvur qilish mumkin.

    Xalq orasida “Madrasasi bitib minorasi bitmagan Muhammad Aminxon murodiga yetmagan”, degan gap bor. Tovlanadigan, jilokor minoraning tarixi bilan bog‘liq bir necha afsonalar ham yo‘q emas. Emishki, shahardagi eng ulkan minora bunyod qilishni buyurgan Xiva xoni Buxoro amirida ham shunday xohish paydo bo‘lganidan xabar topadi. Xonning bunday minoraning takrorlanishiga yo‘l qo‘ymasligini yaxshi bilgan bosh usta, bitganidan so‘ng meni qatl qilishadi, degan qo‘rquv bilan ishni chala tashlab qochib ketadi.

    Xorazm arxitekturasidagi o‘ziga xoslik, zamonaga xos “konditsioner”

    XX asr boshida qurilgan Polvon qori savdo uyi

    XX asr boshida qurilgan Polvon qori savdo uyi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Ansamblda turli asrlarga oid obyektlar bo‘lsa ulardan eng eskisi qaysi degan savolga, Farrux aka “Juma masjidi”da 1000 yillik tarixga ega ustunlar borligini aytish orqali javob berdi. Uning ma’lum qilishicha, X asrda yo‘li shu tomonlarga tushgan arab sayyohi Juma masjidi haqida yozib, unga chiroyli, mo‘jaz deb ta’rif bergan.

    Muhammad Rahimxon madrasasi

    Muhammad Rahimxon madrasasi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Bizgacha yetib kelgan eng qadimiy obida XIV asrga tegishli Sayyid Alovuddin maqbarasi hisoblanadi. Qolgan inshootlar XVII, XVIII va XIX asrlarga tegishli.

    Ro‘parama-ro‘para uslubda qurilgan binolar

    Ro‘parama-ro‘para uslubda qurilgan binolar
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Xiva me’morlari O‘rta Osiyo arxitekturasiga xos uslub — inshootlarni ro‘parama-ro‘para qurishdan foydalangan. Pishiq g‘ishtdan qurilgan madrasalar arxitekturasi o‘xshash — simmetrik, ikki qavat va hovlili. Peshtoqning ikki tarafiga an’anaviy guldasta-minoralar ishlangan. Me’morchiligi o‘xshagani bilan har biri alohida, o‘ziga xos.

    Yuqoridan kaftdek ko‘rinadigan Ichan qal’a

    Yuqoridan kaftdek ko‘rinadigan Ichan qal’a
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Xorazm me’morchiligidan o‘rganadigan jihatlar ko‘p. Zax tortmasligi uchun binolar orasiga qamish qo‘yilgani (qamish suvda o‘sgani hisobiga suvda chirimaydi), Xorazm O‘zbekistonning shimoli-g‘arbiy qismida joylashgani uchun imorat tiklashda asosan issiq va sovuq inobatga olingani tahsinga sazovor.

    “Xon qabuli” sahna ko‘rinishidan lavha

    “Xon qabuli” sahna ko‘rinishidan lavha
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Xon qarorgohi hisoblangan Ko‘hna Arkdagi arzxona bunga misol bo‘la oladi. Xon yozning jaziramasida mehmon va elchilarni ayvonda, qishda esa ichkarida qabul qilgan.

    “Xon qabuli” sahna ko‘rinishidan lavha

    “Xon qabuli” sahna ko‘rinishidan lavha
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman
    Dastlab shimolga qaragan ayvonning baland ishlangani, qarshisidagi devorning esa past ekanligi ajablantirdi. Keyin bilsak, bu bejiz emas ekan. Ta’kidlanishicha, tars ya’ni quyoshga teskari qaragan ayvonga qishin-yozin quyosh tushmas ekan. Shimoldan kelgan sovuq shamol baland devorga urilib, yana qayta harakatlanib chiqib ketayotganda, o‘sha tomondan kelayotgan boshqa bir shamolga qo‘shilib shabada hosil qilar ekan. Buni o‘z zamonasining “konditsioner”iga qiyoslasa bo‘ladi.

    Hammasi xuddi filmlardagidek

    Xon chiqib ko‘ringan, farmonlar o‘qib eshittirilgan siyosiy maydon

    Xon chiqib ko‘ringan, farmonlar o‘qib eshittirilgan siyosiy maydon
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    “Islomxo'ja”, “Muhtasham yuz yil” va boshqa tarixiy seriallarida hukmdor chiqib ko‘rinish beradigan sahnalar bor. Ichan qal’ada ham mana shunday siyosiy maydon bo‘lgan. Xon unda chiqib ko‘rinish bergan, farmonlar o‘qib eshittirilgan, xalqqa ibrat bo‘lishi uchun ayrim jazo turlari ham aynan shu yerda namoyishkorona qo‘llanilgan.

    2020-yil Xiva ‘‘Turk dunyosining madaniy poytaxti” deb e’lon qilinganida ta’mirlash ishlari olib borilgan va o‘sha vaqtda mazkur maydonda usti beton bilan yopilgan quduqqa o‘xshash chuqurlik topilgan. Undagi g‘ishtlarning barida romb ko‘rinishidagi belgi borligi, ya’ni har bir usta o‘z muhrini qo‘ygani aniqlangan. Chuqur quduq yoki sardoba bo‘lgan deb taxmin qilingan, ammo suv idishi topilgach bu yer zindon bo‘lishi, mahbuslar jazolanguniga qadar shu yerga tashlab turilgan bo‘lishi mumkin degan ehtimollar ham aytilgan.

    Ranglar simfoniyasi va cho‘girmalar

    Hunarmandchilik namunasini sayyohlarga ko‘rsatayotgan ayol

    Hunarmandchilik namunasini sayyohlarga ko‘rsatayotgan ayol
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Ichan qal’ani ko‘rish uchun kelganlar orasida fransuz, turk hamda ingliz millatiga mansub sayyohlar borligi, yana arxitekturaga shaydo bo‘lishdan tashqari hunarmandchilik namunalari — gilamlar, milliy libos va ayniqsa cho‘girmalar qiziqtirayotganini payqash qiyin emas.

    Ranglar umumlashmasi bilan o‘ziga rom etadigan Xorazm gilamlari

    Ranglar umumlashmasi bilan o‘ziga rom etadigan Xorazm gilamlari
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Xiva gilamlarining to‘qilish jarayoni xuddi ranglar simfoniyasidan yaralayotgan asarga o‘xshaydi.

    Gilamning to‘qilish jarayoni

    Gilamning to‘qilish jarayoni
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Uni tikilib tomosha qilish meditatsiya singari ta’sir qiladi odamga.

    Gilam to‘qishda foydalaniladigan iplar

    Gilam to‘qishda foydalaniladigan iplar
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Rastalarda cho‘girmalarning turli rang va katta-kichiklikdagisini ko‘rish, hatto sotib olmasa ham kiyib suratga tushib olish mumkin. Savdogarlar bunga e’tiroz bildirmaydi, go‘yo bu tabiiydek oddiy hol sifatida qabul qiladi.

    Foto: “Daryo” / Madina Nurman
    Cho‘girma o‘tmishda chang va sovuqdan himoya qilishdan tashqari, safarga chiqqan yo‘lovchi uchun yo‘lda yostiq vazifasini ham bajargan. Qolaversa, tolalarining uzun-qisqaligi uni kiygan odamning mavqeyini ham bildirgan. Shuning uchun boshidan cho‘girma tushgunicha jon uzilishi afzal bilingan. Qanchalik g‘alati tuyulmasin, qiziq fakt — turmush yukini bo‘yniga olishga qanchalik tayyor ekanini bilish uchun bo‘yi yetgan qizlar cho‘girma bilan 7 marta urib ko‘rilgan. Zarbdan yiqilmasa keyin turmushga berilgan.

    Sharqona shaharning ekzotik obrazi

    Qal’a devorining yuqoridan ko‘rinishi

    Qal’a devorining yuqoridan ko‘rinishi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Turizm va madaniy meros vazirligining ma’lum qilishicha, Xorazmda 21 ta muzey bo‘ladigan bo‘lsa, undan 19 tasi aynan Ichan qal’ada qolgan ikkitasi esa Dishan qal’ada mujassam.

    Ichan qal’adagi muzey eksponatlari

    Ichan qal’adagi muzey eksponatlari
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Ichan qal’a davlat muzey qo‘riqxonasidagi buyumlar, ashyolarning umumiy soni 56 232 tani tashkil qiladi. Ularni tomosha qilgan odam shunchalik qiymatli merosni o‘z ko‘zi bilan ko‘rayotganidan hayratlanadi. Lekin, afsuski, kimlarningdir nafsi sabab ko‘z ko‘rgan hamma narsa ham asl bo‘lib chiqavermaydi.

    Ichan qal’adagi muzey eksponatlari

    Ichan qal’adagi muzey eksponatlari
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Madaniy meros agentligining sal avvalroq Ichan qal’a davlat muzey-qo‘riqxonasida olib borgan ishlari natijasida naqd 101 ta muzey ashyolarining soxta ekani aniqlangani haqida bergan xabari ushbu fikrga isbotga bo‘la oladi. Eksponatlarning yo‘qolishi millat uchun yo‘qotish, tarix va madaniy meroslarga mensimasdan qarash esa juda ayanchli. Odam vahimaga tushadi — tarixga ham eksponatlar singari o‘zgartirish kiritilmagan bo‘lsin-da, ishqilib …

    Pahlavon Mahmud maqbarasi

    Pahlavon Mahmud maqbarasi
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Xiva turistik shahar, shu uchun bo‘lsa kerak aksariyat kishilar xonadonlarni mehmonxona, restoran va do‘kon qilib olgan. Sayyohlar uchun Ichan qal’aning ichidagi uyda istiqomat qilish qulay va hatto o‘ziga xos bo‘lishi mumkin, biroq aholining uylarini bo‘shatib tijorat qilishi tarixiy muhitga ta’sir qilishi, natijada ko‘rimsiz, jonli hayotdan uzilgandek muhit kuzatilishi mumkin.

    Pahlavon Mahmud maqbarasining hovlisida yurgan musicha

    Pahlavon Mahmud maqbarasining hovlisida yurgan musicha
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    1967-yilda muzey qo‘riqxona tashkil qilinganda, aholi u yerdan ko‘chirib tashlanmoqchi bo‘lgan-u, ma’lum qismi qoldirilgan. 1990-yili Butunjahon madaniy meros yodgorliklari ro‘yxatiga kiritilgan Ichan qal’adagi uylarni qayta qurish mumkin, ammo UNESCO’ning shartiga binoan ohaklash, shifr qilmaslik kerak.

    Milliy naqshlar bilan bezatilgan hunarmandchilik namunalari

    Milliy naqshlar bilan bezatilgan hunarmandchilik namunalari
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Ichan qal’aning maydoni kattaligi hisobiga bu yerga birinchi marta kelgan odam uni 1 yoki 2 kunda aylanib chiqib faqat ko‘rganlariga tayanib xulosa chiqarishi mumkin. Ko‘rmagan nazardan qochgan jihatlar bo‘lishi yoki aksincha avvalroq kelganidagi holat bilan solishtirib oldingi ko‘rinishi bilan bog‘liq farqni darhol payqashi mumkin.

    Egalarini kutayotgan hunarmandchilik namunalari

    Egalarini kutayotgan hunarmandchilik namunalari
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Masalan, jamoa bo‘lib aylanganda Ota darvozadan Polvon darvozagacha bo‘lgan masofada xonadonlarga ko‘zimiz tushmadi. Lekin hamrohlik qilish vaqtida bizga o‘zi ham ichan qal’alik ekanini ta’kidlagan Toshhovli saroy bo‘lim mudiri Farrux Jumaniyozov hududdagi uylar avloddan avlodga o‘tib kelayotgani, 400 ga yaqin xonadonda 3000 ga yaqin aholi istiqomat qilishi haqida ma’lumot berdi.

    Bozori chaqqon milliy qo‘g‘irchoqlar

    Bozori chaqqon milliy qo‘g‘irchoqlar
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Ichan qal’adan tashqari Xiva va Urganchdagi boshqa obyektlarga ham dastur asosida tashrif buyurishimiz kerakligi, vaqt esa tig‘izligi hisobiga 26 gektar hududdagi hamma-hammasini ko‘rishga jismonan hamda ma’nan ulgurish imkonsiz edi.

    Shundan kelib chiqib agar hamkasbim Madina Nurman bilan kechki tamaddi uchun qayta qal’a ichiga boshqa, yon tarafidagi darvozadan kirib qolmaganimizda biz ham bir emas, ko‘p emas — naqd 400 ta xonadon bor ekan-ku, lekin biz ularni ko‘rmadik, deb aytishimiz mumkin edi.

    Lekin kichik sarguzasht — sal kam adashishimiz ortidan kunduzi kezib ulgurmagan, devorlari suvoq qilingan, tomlariga shifr qo‘yilmagan xonadonlarning yonidan o‘tdik, va oldinroq ko‘rmaganimizga ajablandik ham.

    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Tarixiy obida va yodgorliklar alohida masala, ammo aynan past devorli uylar tarafda sharqona shaharning ekzotik obrazi saqlanib qolganga o‘xshaydi. Bu obrazni iloji boricha saqlash va yaxshilash esa nafaqat turizm balki avlodlarga bor merosni yetkazish uchun ham ahamiyatli.

    Press-tur ishtirokchilarini karnay-surnay bilan qarshilagan xivaliklar

    Press-tur ishtirokchilarini karnay-surnay bilan qarshilagan xivaliklar
    Foto: “Daryo” / Madina Nurman

    Aslida yuqoridagilarning bari Xiva hatto Ichan qal’a bilan bog‘liq hammasi emas, uning go‘zalligi va o‘ziga xosligini so‘zlar bilan ifodalash uchun yozish borasida musavvir bo‘lish ham kamlik qiladi. Eng yaxshisi, borish va o‘z ko‘zi bilan ko‘rish kerak.

    Mavzuga doir:

    • “Mushkulim oson bo‘lsin, deya muqaddas maskanlarda shirk amallarni bajarishdan uyalmaydiganlar, afsuski, ko‘p”. Amir Temur farmoni bilan bunyod etilgan, vaqt o‘tib, qadamjoga aylangan “Zangiota” ziyoratgohiga sayohat
    • Sayyohlarga city’lardan ko‘ra qiziqroq, tarixda mayoq vazifasini bajargan besh asrlik madrasa — Ko‘kaldoshga sayohat

    26.04.2022, 19:29   Izoh (0)   74653
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Paynet xizmatlari endi Kapitalbank bankomatlarida mavjud


    Investitsiya nima va u insonlarga nima uchun kerak?


    AKFA Group “AKFA Medline Social” nomli tibbiy startap qurilishini boshlanganini e’lon qildi 


    TBC Bank va Bahodir Jalolov firibgarlarga qarshi jangga chiqdi 


    InfinBLACK bilan qadimiy shaharlar bo‘ylab sayohatlar


    Texnologiyaning yangi bosqichi — HUAWEI Mate XT va HUAWEI Mate 70 Pro bilan tanishing


    “O‘zbekinvest” EISK AJ va Slovakiyaning EXIMBANKA SR o‘rtasida hamkorlik to‘g‘risida bitim imzolandi


    “Moody’s Ratings” xalqaro reyting agentligi “O‘zbekinvest” kompaniyasi reytingi prognozini “Ba2”- “ijobiy” darajagacha ko‘tardi


    Buxoro, G‘ijduvon, zindon, misvok va madrasa – 100 savolga 1 javob


    Moody’s “Biznesni rivojlantirish banki” reytinglarini “salbiy”dan “barqaror”ga o‘zgartirdi


    Uzbekistan Airways Seulga kunlik aviaqatnovlarni taklif qiladi


    Acıbadem shifoxonalar tarmog‘ida bolalarda saraton va qon kasalliklarida suyak iligi transplantatsiyasi


    InfinBANK tomonidan XISMK liniyasi bo‘yicha taqdim etilayotgan islomiy moliyalashtirish – biznesni rivojlantirish uchun ishonchli yechim 


    InfinBank pul o‘tkazmalari geografiyasini kengaytirmoqda


    O‘zbekiston terma jamoasining dunyodagi eng yirik sport tadbiriga chiqishi Kia brendining mavqeini yanada mustahkamlashga xizmat qiladi 

     

    Tavsiya etamiz

    Vashington Tehronga qarshi harbiy kampaniyadan Xitoy va Rossiyani jilovlashda foydalanmoqchimi? Mintaqamizni nimalar kutadi?

    19 iyun, 22:05

    Chelyabinskka qulagan meteorit — 540 kiloli osmon jismi qanday topilgan edi?

    19 iyun, 13:31

    Qariyb yarim asrlik mehnat yoxud Eron qanday qilib raketa derjavasiga aylandi?

    18 iyun, 20:05

    Raddiyaga raddiya: “Yuksalish” harakati va “O‘zsuvtaʼminot” AJ bir-birini yolg‘on maʼlumot tarqatishda ayblamoqda

    17 iyun, 00:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Tramp Eronning yadro dasturini rivojlantirishda Obamani aybdor deb atadi

    Dunyo | 20 iyun, 20:30

    O‘zbekiston terma jamoasining dunyodagi eng yirik sport tadbiriga chiqishi Kia brendining mavqeini yanada mustahkamlashga xizmat qiladi

    Reklama | 20 iyun, 19:30

    O‘zbekiston Xitoydan 200 ta elektrobus sotib olishi kutilmoqda

    O‘zbekiston | 20 iyun, 20:20

    Afsonaviy inson: Maykl Jekson haqida kutilmagan haqiqatlar

    Musiqa | 20 iyun, 20:10

    Bloomberg: Eron Isroildagi shaxsiy kameralarga ulanib hujumlarini aniqlashtirmoqda

    Dunyo | 20 iyun, 20:01

    Yangi buklanadigan iPhone 2026-yilda sotuvga chiqadi

    Gadjetlar | 20 iyun, 19:50

    Paynet xizmatlari endi Kapitalbank bankomatlarida mavjud

    Reklama | 20 iyun, 18:00

    Qozog‘iston politsiyasi tergovda sun’iy intellekt yordamchisini qo‘lladi

    Dunyo | 20 iyun, 19:40

    Jizzax va Buxoroda jami 2,7 mlrd so‘mlik gazdan noqonuniy foydalanish holatlari aniqlandi

    O‘zbekiston | 20 iyun, 19:27

    Luis Enrike “Botafogo”ga qarshi o‘yindan so‘ng nimalar dedi?

    Sport | 20 iyun, 19:21
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.