Nima uchun bodomsimon bezlar kerak? Profilaktika uchun ularni olib tashlasa bo‘ladimi? Tomoqdagi tiqilish hissi nimani anglatadi? Bodomsimon bezlar haqidagi savollarga “Domashniy ochag” nashri javob berdi.
Tomoq bezlari — bodomsimon bezlar deb ham ataladi. Bu tomoqdagi to‘qimalarning bo‘laklari emas, balki limfa tizimining bir qismi bo‘lgan butun organdir. Bodomsimon bezlar organizmning og‘iz va burun orqali yutib yuborishi yoki nafas olishi mumkin bo‘lgan har qanday narsaga qarshi birinchi himoya chizig‘idir. Bakteriya va viruslar dastlab bodomsimon bezlar yuzasida ushlanib, limfa tugunlariga yetkaziladi. Biroq ba’zi hollarda, bodomsimon bezlarning o‘zi infeksiyalanadi va jiddiy yallig‘lanish manbalariga aylanadi.
Bodomsimon bezlar qayerda joylashgan?
- Tomoqda oltita bodomsimon bezlar mavjud. Ulardan to‘rttasi juftlikda yashaydi, yana ikkitasi mustaqil toq.
- O‘ng va chap tomonda ikkita bodomsimon bez mavjud. Ular tomoqning orqa qismida joylashgan bo‘lib, og‘izni ochib, “a-a-a” deyilganda, juda yaxshi ko‘rinadi.
- Eshitish naychasining faringeal teshigida ikkita bodomsimon bez yashiringan.
- Faringeal bodomsimon dimog‘da joylashgan bo‘lib, patologik o‘sish bilan adenoid deb ataladi.
- Til bodomchasi tilning orqa qismida joylashgan.
O‘zining tabiatiga ko‘ra, bodomsimon bezlar infeksiya uchun tuzoqdir. Va infeksiya immunitet tizimi bilan uchrashadigan joyda shish, yallig‘lanish va isitma paydo bo‘ladi, organizm shu tarzda ishlaydi. Agar immunitet tizimi tez kurashsa, shish ham xuddi shunday tez pasayadi. Ba’zi hollarda bodomsimon bezlar kattalashgan holda qoladi va bu muammo tug‘dirmaydi.
Ammo ba’zida surunkali yallig‘lanish jarayoni yuzaga keladi, bu quyidagi asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin:
- surunkali otit;
- eshitish qobiliyatining yo‘qolishi;
- tonzillit yoki burun bo‘shlig‘i infeksiyalari;
- tez-tez burun oqishi;
- og‘iz orqali doimiy nafas olish;
- gapirishda qiyinchilik.
Bu bezlarning bakteriya, virus va infeksiyalar tufayli yuzaga keladigan yallig‘lanishi. Biz tonzillit deb ataydigan surunkali tonzillit va o‘tkirni ajratish mumkin. O‘tkir tonzillit ko‘plab mumkin bo‘lgan asoratlarga ega, ulardan juda xavflilari ham bor. Tomoq shilliq qavatida yiringning to‘planishi meningit, qon zaharlanishi va boshqa jiddiy oqibatlarga olib keladi. Surunkali tonzillit ham zararsiz emas — agar davolanmasa, u endokardit (yurak membranasining yallig‘lanishi), glomerulonefrit va revmatizmga olib kelishi mumkin. Ushbu asoratlar qon oqimiga kiradigan bakteriyalar tufayli yuzaga keladi.
Tonzillitning belgilari qanday?
- og‘riq va yutinish qiyinligi;
- bodomsimon bezlarning yallig‘lanishi va kengayishi;
- bodomsimon bezlardagi bo‘shliq yoki oq dog‘lar;
- bodomsimon bezlardagi yiringli tiqinlar;
- shishgan limfa tugunlari;
- yuqori harorat;
- bosh og‘rig‘i;
- charchoq;
- tanglaydagi mayda qizil dog‘lar.
Surunkali yallig‘lanish organizmning to‘qimalariga juda yomon ta’sir qiladi — vaqt o‘tishi bilan ular o‘z vazifalarini bajarishni to‘xtatadi va o‘z-o‘zidan infeksiyaning doimiy manbaiga aylanadi. Bu bodomsimon bezlar bilan ham sodir bo‘lishi mumkin. Bodomsimon bezlarni olib tashlash operatsiyasi tonzillektomiya deb ataladi va dunyodagi eng keng tarqalgan operatsiyalardan biridir. Bolalarda ko‘pincha adenoidektomiya bilan bir vaqtda amalga oshiriladi.
Bodomsimon bezlarni qachon olib tashlash kerak?
- Bolada yoki kattalardagi bodomsimon bezlarning patologik kengayishi tungi uyquni buzadi, bu esa xurrak va nafas olishning qiyinlashishiga sabab bo‘ladi.
- Surunkali tonzillit konservativ davoga mos kelmaydi, bu tez-tez tonzillitni keltirib chiqaradi.
- Yurak, buyrak va bo‘g‘imlarda asoratlarning paydo bo‘lishi.
- Revmatik testlarning yomon ishlashi.
Tonzillektomiyaning ikki turi mavjud. An’anaviy tarzda ikkala bodomsimon bez butunlay olib tashlanadi, tomoq mushaklarini himoya qilish uchun kichik to‘qimalar qatlami qoladi. Limfoid to‘qimalar juda oz bo‘lsa ham, u qayta tiklanishi mumkin, ammo bu juda kamdan-kam hollarda bo‘ladi. Odatda, bodomsimon bezlar taxminan sakkiz yoshga qadar o‘sadi, shundan so'ng ular asta-sekin hajmda kamayadi. Keyinchalik adenoidlar deyarli yo‘qoladi.
Shunga ko‘ra, agar bodomsimon bezlar to‘liq emas, balki kichik boladan olib tashlangan bo‘lsa, ular ma’lum bir chegaragacha qayta tiklanishi mumkin. Ammo alohida tashvishlanish uchun hech qanday sabab yo‘q — ehtimol bodomsimon bezlar muammo tug‘dirmasligi mumkin.
Izoh (0)