Buxorodagi Sitorayi Mohi Xossa muzeyida Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 11-dekabrdagi “2017—2027-yillarda davlat muzeylari faoliyatini takomillashtirish va moddiy-texnik bazasini mustahkamlash bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturini tasdiqlash to‘g‘risida” qabul qilingan qaroriga ko‘ra, 2019-yilda restavratsiya ishlari boshlangan. Madaniyat vazirligi mazkur qarorda belgilangan davlat muzeylari binolarining eskiz loyihasi, loyiha-smeta hujjatlarini ishlab chiqishi va uni davlat ekspertizasidan o‘tkazishni tashkil etishi lozim bo‘lgan.
Restavratsiya jarayonida muzeyni loyihalashtirish ishlari Madaniyat vazirligi Madaniy meros departamenti huzuridagi ilmiy ekspert kengashidan o‘tkazilgan. Ta’mirlash ishlari esa tenderda g‘olib bo‘lgan Namangandagi “Zamin qurilish” mas’uliyati cheklangan jamiyati tomonidan amalga oshirilgan.
Qurilish tashkiloti yozgi saroyning qabulxona, mehmonxona, kanizakxona hamda kanikazxonaga tegishli ko‘shk tarixiy binolarini mukammal ta’mirlashi lozim bo‘lgan. Biroq, restavratsiya ishlariga nomutaxassis ustalar jalb qilingani bois qadimiy obidaning tarixiy va badiiy bezagiga zarar yetkazilgan.
“Qurilish ishlari 2019—2020-yillarda amalga oshirilgan bo‘lib, restavratsiya uch bosqichdan iborat bo‘lgan. Restavratsiya jarayonida binoning tarixiy va badiiy ahamiyati yo‘qolayotganidan xabar topgan Buxoro shahrining marhum hokimi Karim Kamolov hamda viloyat Madaniy meros departamenti mas’ullari obyektga kelgan. Quruvchilarni ogohlantirib, restavratsiya ishlarini to‘xtatishga uringan. Natijasi bo‘lmagach, ogohlantirish xatlari yuborilgan. Ancha bahs va tortishuvlardan so‘ng prokuraturaga ma’lumotnoma kiritilgan. Shu sabab qurilish ishlari 2020-yilning mart oyida to‘xtatilgan. Ammo bu paytda ta’mirlash ishlarining ikkinchi bosqichi yakunlanayotgan bo‘lgan”, — dedi muzey rahbari Suhrob Salimov.
Muzey direktori qurilish ishlari uning ko‘z oldida xato bajarilayotganini, saroy tarixiy ahamiyatini yo‘qotayotganini ko‘rib tursa ham bunga qarshilik qilolmaganini aytmoqda.
“To‘g‘ri, biz ishlar xato bajarilayotganini ko‘rib, bilib turdik. Ammo qarshilik qilolmadik. Kuchimiz yetmadi. Tushuntirdik, tushunishmadi”, — deydi muzey direktori.
“Daryo” muxbiriga ma’lumot bergan manba qurilish ishlari Madaniyat vazirligi boshchiligida bajarilganini, ta’mirlash ishlarini tenderda yutib olishda ham tanish-bilishchilikka yo‘l qo‘yilgan bo‘lishi mumkinligini bildirgan.
Muzey rahbarining aytishicha, restavratsiya bo‘yicha Toshkentdan mutaxassislar kelib, kompleksda olib borilgan ishlardagi katta kamchilik va xatolarni o‘rgangan. Va xulosa yuzasidan prokuraturaga taqdimnoma kiritgan. Bosh prokuratura tomonidan tuzilgan komissiya a’zolari restavratsiya ishlarida qo‘pol xatoliklarga yo‘l qo‘yilganini aniqlagan. Zina va ayvonlardagi qadimiy koshin va naqshlar nomutaxassis ustalar sabab shakli va jozibadorligini yo‘qotgan.
Buxoro davlat muzeyi qo‘riqxonasi bosh direktorining so‘ziga ko‘ra, mazkur muzeyda ko‘zda tutilgan restavratsiya ishlariga 8 milliard so‘m mablag‘ ajratilgan. Qizig‘i, restavratsiya jarayonlarini loyihalash ishlarida Buxorodan sohaga daxldor birorta mas’ul ham, mutaxassis ham qatnashmagan. Ta’mirlash ishlari esa restavrator bo‘lmagan shaxslar tomonidan amalga oshirilgan.
“1912—1914-yillarda qurilgan qabulxona binosi, 1915—1916-yillarda qurilgan mehmonxona binosi hamda 1916—1917-yillarda qurilgan kanizakxona va uning ko‘shk binolarida yuqorida aytilganidek, nomutaxassis ustalar ish olib borgan. Qurilish ishlari juda qo‘pol bajarilgan. Jozibadorlik yo‘qotilgan. Qabulxona binosining barcha derazalari tashqi tomondan qayta tozalanib, jilodor tus berilishi o‘rniga, sifatsiz yog‘och taxtalar bilan ko‘r-ko‘rona qoplab qo‘yilgan. Derazalarning qadimiy temir ilgaklari kesilib, yaroqsiz holga keltirilgan. Qabulxona binosi devorining muzey hovuzi qarshisidagi ko‘shk ham yog‘och taxtalar bilan qoplangan. Kanizakxona ichki devori shiftidagi o‘yma naqshlar restavratsiyasida sifatsiz rang-bo‘yoqlardan pala-partish foydalanilgan. Madaniy tarixiy obyekt restavratsiyasi ishlariga o‘ta hurmatsizlik va bilimsizlik bilan yondashilgan”, — deydi Bahrom Nasimov.
“Daryo” muxbiri holat yuzasidan muzeyga kelgan aholi bilan ham suhbatlashdi.
“Biz har kuni saroyga hordiq olish uchun kirardik. Bugun esa faqatgina uning holatiga achinamiz. Bir ko‘rishdayoq, tarixiy binolar devorlari sifatsiz yog‘ochlar bilan berkitib qo‘yilgan. Ayniqsa, bu binolarning eski o‘ris hammomlariga o‘xshatib qo‘yilgani judayam achinarli”, — deydi aholi vakillari.
Muxbir bilan suhbatda o‘zini oshkor etishni istamagan suhbatdosh holat yuzasidan 2020-yilning mart oyida prokuraturaga ma’lumot kiritilganida, majmuaning badiiy bezaklari, naqshlari, koshinlari nobut qilinib, tarixiy va badiiy qiymatiga jami 28 milliard so‘m zarar yetkazilgani aniqlangan. Biroq, o‘rganish ishlari ikki yildan buyon yakuniga yetkazilmay, e’tiborsiz qoldirilgan. Va eng achinarlisi o‘sha paytda prokuratura keltirilgan zararni bor yo‘g‘i 3 milliard so‘mga baholagan.
Izoh (0)