“Wikipedia — ishonchli manba”. Senatda Wikipedia’da o‘zbekcha kontentni ko‘paytirish kerakligi aytildi

Wikipedia’da 99 foiz ma’lumotlar o‘zbekchada umuman yo‘q. Bu haqda 14-aprel kuni Senatda bo‘lib o‘tgan Xalqaro reyting va indekslar bilan ishlash bo‘yicha respublika kengashining navbatdagi yig‘ilishida ta’kidlandi, deb xabar bermoqda “Daryo” muxbiri.

Senat raisi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi tomonidan Wikipedia internet ensiklopediyasiga ma’lumotlarni joylashtirish bo‘yicha vazirlik va idoralar uchun seminarlar tashkil qilish vazifa bajarilmaganini aytib o‘tdi.

AKT vazirligi Sun’iy intellekt departamenti boshlig‘i Akmal Savurbayevning ma’lum qilishicha, Wikipedia’ga axborotlar joylashtirib borilmoqda va doimiy ravishda yangilab borilyapti.

“Vazirlik va idoralar bilmaydi shu bo‘yicha qanday ishlash kerakligini. O‘zimiz ham qiynalamiz Wikipedia masalasida. O‘qitish masalasi qanaqa bo‘lyapti?”, — deya savol bilan murojaat qildi Tanzila Norboyeva.

Akmal Savurbayevning aytishicha, o‘qitish masalasi doimiy tarzda amalga oshiriladi.

“O‘tgan yilning hisobida ham vazirlik, idoralar vakillari uchun Estoniya davlatidan ekspertlarni jalb qilgan holda seminarlar tashkil etganmiz. Bundan tashqari, bu yil uchun ham rejalarimiz bor. Vazirlik va idoralarning aynan Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari uchun mas’ul bo‘lgan vakillari bilan Wikipedia bilan ishlash bo‘yicha o‘qitish rejalarimiz bor”, — deydi u.

Senat raisi bu borada ma’lumotlar eshitmagani, o‘zida ham ehtiyoj borligini ta’kidladi.

Adliya vaziri Ruslanbek Davletov Wikipedia masalasi ikki yilcha avval ko‘tarilgani, internet tarmog‘ida ham birinchi ma’lumot aynan Wikipedia’dan chiqishini aytdi.

O‘zbekcha kontent juda kam. U yerga ma’lumot kiritish, yozish haqida aytilgandi. Wikipedia’da yozilsa, juda katta reklama bo‘ladi. Hozir yozsangiz, yo inglizcha, yo ruscha ma’lumot chiqadi. O‘zbekcha kontentda tarixiy masalalar bo‘yicha ham, O‘zbekistonning rivojlanishi masalasi ham yo‘q. Umuman ijtimoiy-iqtisodiy masalalar bo‘yicha umuman yo‘q. Shuning uchun seminar o‘tkazish ham bekorga yozilmagan. Lekin bitta narsani aytish kerak, bu vazirlik (AKT vazirligi — tahr.) kontent emas, ular texnik jihatdan o‘rgatadi. U yerda nima qilish kerak, avtorizatsiyadan qanday o‘tish kerak, shularni o‘rgatsa yaxshi bo‘ladi. Kontent bilan AOKA shug‘ullanishi kerak, menimcha, — deydi adliya vaziri.

Tanzila Norboyeva Ruslanbek Davletovning gaplarini ma’qullab, AKT vazirligi IT texnologiya bilan ishlaydigan xodimlarni o‘qitish kerakligini aytdi.

Mazmun nuqtayi nazaridan, har bir idora o‘z vazifasini o‘zi belgilashi kerak. Masalan, Senat to‘g‘risidagi barcha ma’lumotlarni sizning vazirligingiz qilib bera olmaydi. Biz o‘zimiz mazmunini bilishimiz kerak. IT texnologiya bilan ishlaydigan boshqarmamizni siz o‘qitib bersangiz, shu narsalarni joylashtirishi kerak. Biz buni respublikadagi barcha vazirlik va idoralarga o‘qitishimiz kerak. Lekin shu narsa yo‘q. Hozir to‘g‘ri aytilyapti, O‘zbekiston to‘g‘risidagi qilinayotgan ishlar, ma’lumotlar, tarixiy, ijtimoiy, madaniy ma’lumotlarga juda katta ehtiyoj bor. Xalqaro tashkilot vakillari bu bo‘yicha juda ko‘p savol beradi. Qo‘limizdan kelgancha javob beramiz, lekin Wikipedia’da mana bu bor, deb aniq aytolmaymiz, — deydi Senat raisi.Tanzila Norboyeva o‘zi AKT vaziri barcha ishlar qilinayotgani haqida aytganini, bu bo‘yicha ishlar nazoratga olinishi, kelgusi majlisda to‘xtalishi haqida aytib o‘tdi. Shuningdek, Senat raisi Wikipedia’dagi ma’lumotlar o‘z-o‘zidan o‘zgarib ketishi haqida aytdi.

“Kim qilyapti desak, birovlar qilyapti deyishdi. Hayron bo‘lasiz, uning texnologiyasiga. O‘zim ham shu bilan to‘qnash keldim. Undagi ma’lumotlar boshqacha bo‘lib ketyapti-da. Shuning uchun buni bir to‘g‘rilab bermasanglar bo‘lmaydi. Bu juda jiddiy masala”, — dedi Senat raisi.

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi spikerining birinchi o‘rinbosari Akmal Saidov Wikipedia hozirda dunyodagi eng ko‘p havola qilinayotgan manbalardan biri ekanligini aytdi.

Dunyodagi 99 foiz talabalar Wikipedia’dan javob topyapti. Wikipedia’da O‘zbekiston uchun ikkita yo‘nalishdagi vazifa bor: birinchisi, Wikipedia’da O‘zbekiston to‘g‘risidagi ma’lumotlarni biz bermaymiz, afsuski. Hammasini kimlardir yozyapti. O‘zgarib ketishining sababi uni hamma tahrirlashi mumkin. Shuning uchun, biz O‘zbekiston to‘g‘risidagi ma’lumotlarni imkon qadar o‘zimiz beraylik. Senat to‘g‘risida, Qonunchilik palatasi to‘g‘risida va boshqa. Hammasi bor bizda. Ikkinchisi, Wikipedia’da berilayotgan ma’lumotlarni o‘zbek tilidagisi qancha? 99 foiz ma’lumotlar o‘zbekchada umuman yo‘q. Jahon siyosatchilari, voqealari to‘g‘risidagi ma’lumotlar yo‘q. Bizning birinchi vazifamiz O‘zbekiston to‘g‘risidagi obyektiv axborotlarni Wikipedia orqali reklama qilish, tekinga, butun dunyo uchun. Nima uchun aynan Wikipedia, chunki ishonchli manba. Wikipedia’ga ishonishadi.

Ikkinchisi, o‘zbek kontentini ko‘paytirishimiz kerak. Faqat o‘zimiz to‘g‘rimizda o‘zbek tilida bersak ham yetarli emas. O‘zAning tajribasini o‘rganishimiz kerak. O‘zAda 11 ta tilda beriladi xabarlar. Turli xil tashkiliy, manfaatdorlik yo‘llarini o‘ylab ko‘rishimiz kerak, — deydi Akmal Saidov.

Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi direktorining birinchi o‘rinbosari Dilshod Saidjonov agentlik tomonidan Wikipedia ichida O‘zbekiston bilan bog‘liq 140 ming maqola aniqlangani, undan olti mingtasi o‘rganib chiqilganini aytdi.

O‘rganishlar davomida 10 foiz kontent o‘zbek tilida, qolgani esa boshqa tillarda ekanligi ma’lum bo‘ldi. Hozir Yoshlar ishlari agentligi bilan ishlayapmiz. 300 million so‘m ajratib, Wikipedia’ni to‘ldirmoqchimiz. Unda maxsus mualliflar bo‘ladi. Ularning bir-ikkitasini topdik. Olti mingta maqola o‘rganilganda yaxshi mexanizm aniqlandi. Ya’ni, Creative Commons Attribution litsenziyasi bor ekan. Agarda biror muallif O‘zbekistondagi saytlardan axborot olib Wikipedia’ga joylasa, o‘sha saytda Creative Commons Attribution litsenziyasi bo‘lmasa, Wikipedia buni egalik huquqini buzish deb qabul qilarkan. Natijada, o‘sha kontent o‘zgarib ketadi yoki o‘chirib yuboriladi. Shuning uchun, AOKA tomonidan har bir vazirlik va idoraga o‘sha litsenziyani olish bo‘yicha taklif jo‘natilgan. Bundan tashqari, Adliya vazirligi, Senat hamda Xavfsizlik kengashiga xat kiritdik. Creative Commons Attribution tushunasini qonunchiligimizga kiritsak va har bir saytda shu so‘z paydo bo‘lsa, natijada mualliflar o‘sha saytdan ma’lumot olib, Wikipedia’ga joylashi mumkin, — deydi u.

Tanzila Norboyeva AOKA Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti bilan birgalikda yana qanday ma’lumotlarni Wikipedia’ga kiritish bo‘yicha tahlillar olib borishi haqida gapirdi.

“O‘zbek to‘g‘risida jahon hamjamiyatini xabardor qiladigan nima mavzular bor? Shu mavzular bo‘yicha kimlar mas’ul? Shu narsalarni qilib, rejani tasdiqlab, muddatini berib, ular kontent qilsa. AKT vazirligi texnik tomonini qilib beraveradi. Seminar oxirgi chora. Seminar o‘tkazilgani bilan kontent bo‘lmasa, mavzu bo‘lmasa foydasiz. O‘ylaymanki, bu masalani qaytadan tahlil qilib chiqish kerak”, — deydi Senat raisi.