“Daryo” nashri O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi, rejissor va aktyor Hilol Nasimov bilan suhbat uyushtirdi. Ijodkor suhbat davomida o‘zbek kinosidagi muammolar, filmlarini suratga olish jarayonida uchraydigan qiyinchiliklar haqida gapirdi.
“Urush vaqtida o‘g‘lim solda oqib kelgan”
—O‘tgan yili vatan sarhadlarining daxlsizligini ko‘rsatish maqsadida “Vatan ostonasi” nomli filmni suratga olishga qaror qildik. Film ssenariysini yaratishdan avval butun O‘zbekiston bo‘ylab safarga chiqdim va chegaralardagi shart-sharoitlarni o‘rgandim. U yerdagi vaziyatni o‘z ko‘zim bilan ko‘rganim uchun bu haqida film suratga olishga tayyorligimni his qildim. Tan olish kerak, bizdagi mudofaa tizimi havas qilgudek, hatto chegaralarimizdan so‘roqsiz birorta qush ham uchib o‘tolmaydi.Filmning bir qismi Surxondaryodagi Afg‘oniston bilan chegaradosh hududda suratga olinishi kerak edi. Ammo o‘sha vaqtda qo‘shni respublikada notinchlik hukm surayotgandi. Sherobod bilan Mozori Sharif u qadar bir-biridan uzoq emas. Snaryad ovozlari eshitilib turardi. Juda vahimali vaziyat edi. Endigina 20 yoshni qarshilagan yigitlar hadik bilan u yerdan bu yerga qochayotgani hech esimdan chiqmaydi. Bu voqealarni ko‘rish tugul eslash ham qalbimga qo‘rquv soladi. Eng yomoni, film sujetiga ko‘ra o‘g‘lim Fotih suvdagi sol ustida oqib kelishi kerak edi. Shu payt afg‘onistonlik mansabdor shaxs yonimga kelib, “Tezroq bu yerdan keting”, deb xavfdan ogohlantirdi. Ammo hayotiy kadrlarni qo‘ldan boy bergim kelmay, suratga olishni davom ettirdim. Chegaradagi talato‘p vaziyatlar ko‘rsatilgan kadrlardagi ayrim yigitlar haqiqatan ham urushga otlanishgandi. Ular tasodif sabab kadrga tushib qolishgan. Eng alam qiladigani, ming mashaqqat bilan suratga olgan filmni ham “qaychilashadi”.
Men bir necha yildan buyon mudofaa vazirligining jamoatchilik kengashi a’zosi sifatida faoliyat yuritaman. Bizga mudofaa tizimidagi islohotlarni xalqqa yetkazish vazifasi yuklatilgan. Xalq davlat chegaralari qanchalik mustahkam ekanligini bilishi shart. Bu qaysidir ma’noda odamlardagi vatanparvarlik ruhiyatining yanada oshishiga, ichki xotirjamlikni ta’minlashga sabab bo‘ladi.
“Syomka vaqtida haqiqiy qurollardan foydalanishim rost”
— Men bilan bir vaqtda ish boshlaganlarning filmlaridan ko‘ra, anchagina tejamkor film suratga olaman. Buni qo‘limdagi hujjatlar ham isbotlay oladi. Chunki men Ravil Botirov, Qamara Kamolova va Shuhrat Abbosovdek rejissorlar qo‘lida oddiy assistent, kartina direktori bo‘lib ishlaganman. U yerda film budjetini qanday tejash va kerak bo‘lmagan kadrlarga vaqt sarflamaslikni o‘rganganman. Film stol ustida suratga olinadi, deb bejiz aytishmaydi. Chunki rejissorda aniq reja bo‘lmasa, vaqt va mablag‘dan yutqazishi aniq. Har bir o‘q, avtomat yoki portlovchi moslamalar juda katta mablag‘ni talab etadi. Agar ular o‘z o‘rnida ishlatilmasa, bu sahnani kompyuter grafikasida boyitish juda qimmatga tushadi. Ba’zan “Filmlarda haqiqiy moslamalardan foydalanish shart emas”, degan gaplar qulog‘imga chalinadi. To‘g‘ri, bu ishni kompyuter grafikasi orqali qilsa bo‘ladi. Ammo u o‘zbek kinosiga endi kirib kelyapti va bizda hali rivojlanmagan. “Vatan ostonasi” filmida eng yaxshi kompyuter grafikasi ustalari bilan ishladik. Ular kelishilgan vaqtdan bir yarim oy o‘tib ishni yakunlashdi.
Odatda aktrisaning yonida haqiqiy portlovchi modda ishga tushirilsa, uning holati ham shunga mos bo‘ladi. Ya’ni bunday sahna ta’sirliroq chiqadi. Shu bois filmlarni suratga olishda haqiqiy qurol va portlovchi moslamalardan foydalanishga harakat qilaman. Bu kompyuter grafikasiga nisbatan ancha arzonga tushadi. Yashirmayman, filmlarni suratga olishimda Mudofaa vazirligi ko‘mak beradi. Ammo ularning ham ishonchini suiiste’mol qilishga haqqim yo‘q.
“O‘zbekkino” binosida film emas, xo‘jalik sovuni ishlab chiqarilardi
— O‘zbek kinosida muammolar borligini rad etmayman, ammo o‘sish ham bor. Ba’zan kino nima ekanligini bilmaydigan insonlar bu sohani tanqid qilishsa, “Rejissorlar qayerda xato qilarkan?” deb kavlashga cho‘plarini tayyorlab turishsa, hayron qolaman. Bir paytlar “O‘zbekkino” binosida kinodan boshqa hamma narsa ishlab chiqarilardi. Ishonasizmi, kinoijodkor ijod qilishi kerak bo‘lgan bino xo‘jalik sovunidan tortib “bruschatka” ishlab chiqaruvchilar uchun arendaga berilgandi. Chunki 60 yil ichida biror marta ta’mirlanmagan binoda ijod qilish ham mushkul edi. Zaxdan o‘pirilgan devorlar, yelvizak xonalarning ayanchli ahvolini ta’riflash mushkul. Prezidentimiz Shavkat Miromonovich “O‘zbekkino”ga tashrif buyurgach, vaziyat tubdan o‘zgardi. Ishlab chiqarish sexlari bir kundayoq bu yerdan ketib, ta’mirlash ishlari boshlandi. “O‘zbekkino” binosi O‘rta Osiyoda yagona, ishonamanki, tez orada u tomonidan yaratilgan filmlar ham birinchilikni qo‘lga kiritadi.
“Kitob o‘qimaydigan, ammo serial suratga oladigan rejissor”
— Ilgari xususiy kinostudiyalar tomonidan “xontaxta” filmlar suratga olinardi. Ammo oradagi uzilish sabab film premyeralari to‘xtatildi va xususiy kinostudiyalar serial suratga olishga o‘tib ketdi. Ilgari bir seriyani arang suratga olishgan bo‘lsa, endi 150 qismli serialni suratga olishyapti. Shu boisdan seriallarning ahvoli kundan kunga yomonlashyapti. Men O‘zbekiston davlat san’at va madaniyat institutida imtihon komissiyasining raisi bo‘lib ishlayman. O‘tgan yili ijodiy imtihonlarni olayotgan paytim g‘alati voqea sodir bo‘ldi. Rejissor bo‘lishga talabgor abituriyentdan qaysi kitobni o‘qiganligini so‘radim. Undan “Kitob o‘qishga vaqtim yo‘q”, degan javobni oldim. Hech bo‘lmasa, oxirgi ko‘rgan badiiy filmini tahlil qilishni so‘radim. Bu savolga ham tayinli javob ololmadim. Ammo u gap orasida 140 qismli serialni suratga olgan rejissor ekanligi va ssenariyni ham o‘zi yozganini qistirib o‘tdi. Kinodramaturgiyaga qiziqsa kerak, deb “Rixsivoy Muhammadjonov kim?” degan savol bergandim, yelkasini qisdi. Kitob o‘qimaydigan, badiiy filmni tahlil qilolmaydigan va mashhur o‘zbek dramaturgini tanimagan bola qanday serial suratga oldi ekan, deb hayron bo‘ldim. Telekanallar ham serialning rejissori kimligiga qiziqmay, ular bilan shartnoma tuzyapti. Jabrini esa tomoshabin tortyapti.
Ilgari “xontaxta” filmlar bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunga kelib “xontaxta” seriallar ko‘payib ketdi. Ular labini shishirgan, ulama kiprikli qizlardan 3-4 so‘m pul olib, ishini bitiryapti. Bu juda achinarli hol. Bunga qarshi jiddiy chora ko‘rilishi kerak.
Rejissor bilan to‘liq suhbatni quyida tomosha qilishingiz mumkin.
Izoh (0)