Dushmanlari tomonidan zaharlangan, Ginnesning rekordlar kitobiga kirgan Hindiston bulbuli — Lata Mangeshkarning zahmatli hayot yo‘li
1929-yil 28-sentabrda hind kinosining afsonasi va bulbuli Lata Mangeshkar dunyoga keldi. Lata qiyinchilik va kurashga to‘la bolalikni boshdan kechirdi. U maktabga boradigan yillarda, 1942-yilda otasi Pandit Dinanatx Mangeshkar vafot etdi. Shundan so‘ng yosh qiz hind va maratxi filmlarida pul ishlashga majbur bo‘ldi.
Otasi Dinanatx teatr truppasiga ega bo‘lib, taniqli klassik qo‘shiqchi edi. Taxminan besh yoshidan boshlab otasi unga qo‘shiq saboqlarini berdi. Lata oiladagi besh farzandning eng kattasi bo‘lib, otasidan ayrilganidan keyin singillari va ukasi uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga oldi: Mina, Asha, Ushu va Xridaynatx uchun xoh kichik rollar, xoh qo‘shiq kuylash bo‘lsin 13 yoshida ishlashni boshladi.
Dastlabki bosqichda rejissor Vinayak uning oilasiga katta yordam berdi va yetim bolalarni iqtisodiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash uchun Latani hind va maratxi tillarida 8 ta filmda suratga oldi. Ajablanarlisi shundaki, “Shahid” (1948) filmining prodyuseri S.Mukerji Lataning ovozi juda zaif ekanligidan shikoyat qilib, uni rad etdi. Shundan so‘ng bastakor G‘ulom Haydar Mangeshkarni qo‘shiqchi sifatida qabul qilishni istamagan prodyuserga: “Bir kun kelib bu zaif ovozli qizning oyog‘iga dunyo qulaydi!”, – degan.
U haq bo‘lib chiqdi. Lata 20 yoshida ijro etgan Raj Kapurning “Yomg‘irli mavsum” filmi (1949) qo‘shiqlari muvaffaqiyat qozondi va u bir kechada yulduzga aylandi. Keyinchalik Lata Mangeshkar hamma narsaga erishdi, lekin uning hayotdagi yagona armoni maktabga bora olmagani edi!
Asli Xema deb chaqiriladigan Lata va uning barcha singillari qo‘shiqchi, ukasi esa musiqachi bo‘ldi. Ulardan eng mashhurlari Lata va Asha edi. Qizig‘i shundaki, Lata o‘zining Bollivud hitlarining ko‘p qismini bastakorlar Lakshmikant va Pyarelal bilan birga kuylagan, ular 700 dan ortiq qo‘shiqlarni ijro etgan. Lataning karyerasi 70 yildan ortiq davom etdi va uning jozibali ovozi 36 ta mintaqaviy hind tillarida, shu jumladan, xorijiy tillarda ham yangradi.
1950-yilga kelib Lata Bollivud kino sanoatidagi musiqaning qiyofasini o‘zgartirdi. Uning baland ovozda kuylashi o‘sha davrdagi og‘ir ovozlarni chiqarib yubordi. Mangeshkarning mashhurlik hujumidan faqat Gita Datt va ma’lum darajada Shamshod Begum omon qoldi. Uning singlisi Asha Bxosle ham 1950-yillarning oxirida mashhur bo‘ldi va o‘shandan beri ikkala opa-singil 1990-yillargacha Hindiston musiqiy Olimpining malikalariga aylandi.
Dilip Kumarning uning talaffuzi haqidagi kichik izohi repetitor yollash orqali urdu tilini mukammallashtirishga imkon berdi. Keyinchalik uning tili mutlaqo nuqsonlardan xalos bo‘ldi. Lata kuylagan har bir tilda, xoh u bengal, xoh tamil bo‘lsin, tinglovchilar uning mukammal talaffuziga kafolat berardi.
Ginnesning rekordlar kitobiga ko‘ra, u 1948-yildan 1987-yilgacha 30 000 dan ortiq qo‘shiq yozgan. 1962-yilda Lata Mangeshkar to‘satdan og‘ir kasal bo‘lib qoldi. Shifokorning tekshiruvi natijasida unga sekin ta’sir qiluvchi zahar berilgani aniqlandi. Unga zudlik bilan tibbiy yordam ko‘rsatildi, ammo allaqachon zarar yetkazilgan edi. Sog‘ayib ketganidan keyin ham Lata turolmadi va kuylamadi, bir necha hafta davomida yotoqda yotdi. Uning oshpazi kasalxonaga yotqizilganidan keyin sirli ravishda uyidan qochib ketgan va maoshini olish uchun qaytib kelmagan. Shundan so‘ng xonandaning salomatligi qattiq nazoratga olindi. O‘shandan beri Lataning uyida birinchi bo‘lib taomni tatib ko‘radigan, keyin esa ovqatlanishga ruxsat beradigan odam paydo bo‘ldi.
Lata turli avlod qahramonlari uchun qo‘shiq kuyladi – Madxubaladan tortib Kajolgacha. Aktrisalar shartnomada ularning qo‘shiqlarini Lata ijro etishini to‘g‘ridan to‘g‘ri ko‘rsatishgan. Hind kinosiga qo‘shgan hissasi uchun Dadasaxeb Falke mukofoti sohibasi Lata Hindistonning eng oliy fuqarolik mukofoti – Bharat Ratnani ham oldi. Bundan tashqari, u Padma Bhushan (1969), Padma Vibhushan (1999), 3 ta Milliy kino mukofoti va 12 ta Bengal kinojurnalistlari uyushmasi mukofotlari sovrindori hisoblanadi.
U, shuningdek, eng yaxshi ayol vokali uchun to‘rtta Filmfare mukofotini qo‘lga kiritgan. 1969-yilda u yangi iste’dodlarga yo‘l berish uchun Filmfare mukofotini rad etdi. Keyinchalik 1993-yilda Lata Filmfare Lifetime Achievement mukofotiga sazovor bo‘ldi. Uning hatto eng yaxshi bastakor uchun mukofoti ham bor. U haqiqatan ham Hindistonning eng qimmatbaho marvarididir!
Bir paytlar Amitabh Bachchan aytganidek, u hind kinosi tarixida shon-shuhratning yomon tomonini ko‘rmagan yagona aktrisadir. Hind kinosining mashhur xonandasi, bastakor, aktrisa Lata Mangeshkar 2022-yilning 6-fevral kuni ertalab 92 yoshida vafot etdi.
