O‘n yil mobaynida, hattoki tajribaga ega bo‘lmagan Elizabet Holms ziyrak investorlar, yuzlab kuchli mutaxassislar, butun jamoa va yangi “yulduz”ni ommaga tanitmoqchi bo‘lgan OAVlarni ahmoq qilib kelgan, deb yozadi New York Times.
Elizabet Holms ustidan qo‘zg‘atilgan jinoyat ishining yakunlanishiga oz qolganda uning advokatlari ayolning o‘zini-o‘zi takomillashtirish rejasini dalil sifatida taqdim etdi.
Elizabet Holms Theranos kompaniyasida o‘zining ko‘plab qoidalarini o‘rnatgan edi:
“Bir daqiqaga ham kech qolmayman. Hissiyotlarimni ko‘rsatmayman. Tashqi ta’sirlarga yengilmayman. Men har qanday to‘qnashuv oqibatini oldindan bilaman. Men ikkilanmayman. Men muntazam qaror qabul qilaman va istalgan vaqtda uni o‘zgartiraman. Qisqa va kam gapiraman. Darhol javob qaytaraman”.
Bularning barchasi o‘z samarasini berdi. Elizabet Holmsning qat’iyati o‘ta darajada kuchli edi. Uning jur’ati Kremniy vodiysining shioriga aylanib ulgurgan “ilojsiz narsaga uni ilojsiz ekanini rad etib erishish mumkin” degan falasafaga shu darajada to‘liq mos tushardiki, hattoki so‘nggi daqiqalargacha – uni rasman jinoyatchi deb e’lon qilmagunlaricha, o‘z ishonchini yo‘qotmadi.
Hukm Holms davrining poyoniga yetganidan darak berdi. Berilgan va’dalar va uni amalga oshirish o‘rtasidagi tafovut odatda noaniq edi, ammo yolg‘onlar o‘z nihoyasiga yetdi.
Stendford universitetidan haydalishdan boshlab to Theranos kompaniyasining 9 mlrd dollarga baholanishigacha bo‘lgan aqlbovar qilmas darajada cho‘qqiga ko‘tarilish va shov-shuvli qulash Kaliforniyaning Palo-Altosidagi barcha qahvaxonalarda cheksiz muhokamalar mavzusiga aylandi.
O‘n yil mobaynida, hattoki tajribaga ham ega bo‘lmagan Holms ziyrak investorlarni, yuzlab kuchli mutaxassislarni, butun jamoasini va yangi “yulduz”ni ommaga tanitmoqchi bo‘lgan OAVlarni ahmoq qilib keldi.
Kremniy vodiysi qattiq mehnat qilish va tez boyib ketish haqidagi amerikaliklar tasavvurining karikatura versiyasi bo‘lgani kabi, Elizabet Holms ham Kremniy vodiysining eng cho‘qqiga chiqqan ko‘rinishi edi.
Uning o‘z-o‘zini takomillashtirish sxemasi aniq qilib yaratilganidek, Holms ham o‘zini-o‘zi ish mashinasiga aylantirishga urinar edi. Albatta, bularning bari Holmsning o‘zi uchun emas, balki insoniyat ehtiyoji uchun edi.
U texnologiyalarning insoniyatga aynan qanday xizmat qilishi, milliardlab daromad keltirishi yoki, umuman, foyda bermasligidan qat’i nazar, ular bizga xizmat qilishi kerakligi haqidagi g‘oyani mukammal ifodalab berdi.
Regulyatormi, sarmoyadormi yoki muxbirmi – har qanday inson Theranos mashinalarining ishlashi haqida bilishni juda istagan, kompaniya esa “tijorat sirlarini” hech qachon oshkor qilmagan. Asl haqiqat esa, albatta, kompaniyaning hech qanday sirga ega emasligi edi.
Bunga sabab esa bitta – Theranos mashinalari ishlamagan. Ammo Holms xonimning javobi juda uzoq vaqt davomida samara berib kelgan.
Elizabet Holms yolg‘oni
Theranos kompaniyasi asoschisi Elizabet Holms Kremniy vodiysining behalovatlik, shov-shuv va ochko‘zlik madaniyati tuzoqlarining ramzi bo‘lgan firibgarlikning to‘rtta moddasi bo‘yicha aybdor deb topilib, 26-sentabr kuni hukm o‘qilgan.
Maxfiylik ortiga berkingan firibgarlik Holms ishlarining yagona asosi emas edi. Uning o‘z-o‘zini takomillashtirish rejasi asli Ben Franklinga borib taqalsa-da, uning yorqin ifodasi Skott Fitsjerald tomonidan yaratilgan sirli, o‘ziga tortuvchi, kelishgan millioner Jey Getsbida aks etar edi.
Getsbi Elizabet Holmsning deyarli akasi bo‘lib qolgan edi. U ham Holms singari, qat’iy jadval va qoidalar bilan yurar edi. U o‘z yon daftarchasiga kun bo‘yi qilinadigan ishlar rejasini qayd qilib borar edi.
Getsbi butlegger bo‘lgan, hattoki o‘z firibgarligi yo‘lida Uoll Stritdan ham foydalangan. U soxta obligatsiyalar savdosi bilan shug‘ullanar edi. Holms insoniyat orzularining eng so‘nggisi va eng yuksagi bo‘lgan Kremniy vodiysini tanladi. Asrning birinchi o‘n yilligida transport, tijorat, siyosat va pullarni qayta kashf qilishga va’da berildi.
Elizabet Holms 2005-yili kompaniya faoliyati va boshlagan ishlari haqida Tech Nation radio shousiga bergan intervyusida ba’zi ma’lumotlar bilan bo‘lishdi.
Biz har bir bemorning uy sharoitida foydalana olishi mumkin bo‘lgan qulay dori vositasini yaratishni maqsad qildik. Ko‘zlangan maqsad amalga oshsa, har qanday bemor, har qanday vaqtda qon namunalarini o‘zi tahlil qila olishi mumkin bo‘lardi.
Bunday kashfiyotni kim olqishlamaydi deysiz? Theranos tartibsiz, noma’lum va ko‘p vaqt talab qiladigan tibbiy jarayonni oson va og‘riqlarsiz narsaga aylantirdi. “Bir tomchi qonni tortib oladigan ingichka igna”, dedi u o‘z kashfiyoti haqida ma’lumot berib. Qolganini esa dasturiy ta'minotning o‘zi bajaradi.
Tech Nation boshlovchisi Moira Gann kompyuter fanlari bo‘yicha magistr, mashinasozlik bo‘yicha falsafa doktori darajasiga ega edi, biroq u o‘z hayratini yashira olmadi.
“Elizabet, yoshingiz nechida?” — so‘radi u.
“Yoshim 21 da”, deb javob berdi Holms. 21 yoshda qon testini qayta ixtiro qilishning o‘zi imkonsiz ko‘rinsa-da, yosh dahodan umidlar katta edi. Holmsdan uning kelajagi haqida so‘rashganida, u Kremniy vodiysiga xos bo‘lgan shunday javobni berdi: “Siz hali hech narsani ko‘rmadingiz”.
Uning so‘zlariga ko‘ra, Theranos allaqachon “keyingi avlod” qurilmasining prototipiga ega. Uni yanada tezroq amalga oshirish, “yuqori darajali sifatda taqdim etish” uchun hattoki kichkinalashtirilgan ham edi. Shuningdek, qurilmani avtomatlashtirish imkoniyati bilan ta’minlash ham mumkin bo‘lib, hattoki unga barmoq uchini tegizishning hojati qolmasdi.
Holms OAVga bergan birinchi intervyusida, Theranos’da inson salomatligini unga tegmasdan turib tahlil qila oladigan samarali qurilma borligini aytgan.
Uning g‘oyasiga ishonuvchilar bilan Holmsning o‘z orzusiga yetishi juda yaqin bo‘lib ko‘rinar edi. Muhandislik jamoasidan yana bir necha bedor kecha, yana bir nechta jurnal muqovalari uni daho deb e’lon qilishsa bas. Hammasi tayyor.
Kremniy vodiysining ba’zi va’dalari shunchalar yoqimli ediki, unga ishonmaslikning iloji yo‘q. Umrboqiylik. Tuganmas-bitmas boylik. Kripto. Uchar mashinalar. Marsdagi hayot. Aqlbovar qilmas rejalar. Raqamli garmoniya. Bularning son-sanog‘i yo‘q.
Fitsjerald ta’kidlaganidek, odamlar yildan yilga o‘zlaridan uzoqlashib borayotgan ertaknamo kelajak haqida o‘ylab aqldan ozishadi.
Izoh (0)