Joriy yilning 22-dekabr kuni Prezident Shavkat Mirziyoyevning Olmaliq shahri va kombinatga tashrifi davomida o‘tkazilgan yig‘ilishda mis klasterini tashkil etish masalalariga alohida e’tibor qaratildi. Bugungi kunda respublikada misni qayta ishlash va yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlarni ishlab chiqarish bo‘yicha qiymati 76 million dollarlik 22 ta loyiha shakllantirilgan.
Ta’kidlash joizki global yashil iqtisodiyotning jadal rivojlanishi, qayta tiklanadigan energiya manbalari va elektromobillar ishlab chiqarish hajmining ortishi tufayli 2030-yilga kelib, jahonda misga bo‘lgan talab 40 foizga o‘sishi kutilmoqda. Bu esa o‘z navbatida OKMK xomashyosini yanada qayta ishlash va yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulot ishlab chiqarishga o‘tishni ta’minlash zaruratini uyg‘otadi. O‘zbekistonning mis sanoatidan oladigan daromadi ayni paytda 2,5 milliard dollarni tashkil etadi. 2029-yilga kelib, mis ishlab chiqarishni 400 ming tonnagacha oshirish bilan bu ko‘rsatgich turdosh tarmoqlarni hisobga olgan holda, yuqori qiymatga ega tayyor mahsulot ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish hisobiga 7—8 milliard AQSh dollariga yetishi mumkin. Shu maqsadda 24-iyun kuni Prezident Shavkat Mirziyoyevning mis sanoati klasterini tashkil etish bo‘yicha PQ 5159-sonli “Tog‘-kon metallurgiya sanoati va unga turdosh tarmoqlarni rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. Mazkur qaror ijrosini ta’minlash maqsadida kombinat tarkibida yangi mis sanoati klasterini rivojlantirish xizmati tashkil etildi. Mazkur xizmat boshlig‘i Jasur Toxtayev bilan uyushtirgan suhbatda sohada olib borilayotgan ishlar haqidagi ma’lumotlar bilan tanishasiz.
Jasur Talatovich sohada amalga oshirilayotgan ishlar xususida ma’lumot bersangiz.
Bosh maqsadimiz — “Xomashyodan tayyor mahsulotgacha” bo‘lgan ko‘p pog‘onali qo‘shilgan qiymat zanjirlarini yaratishga qaratilgan, iqtisodiyotning drayveri sifatida respublikada mis mahsuloti va u bilan bog‘liq sohalarda yuqori qo‘shilgan qiymatli tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni tashkil etish.
Mis sanoati klasteri doirasida misni chuqur qayta ishlash 2029-yilga kelib320 ming tonnani tashkil etadi. Respublikada mis va mis asosida qotishmalardan yuqori qo‘shilgan qiymatli tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan takliflar, ya’ni 40 ta istiqbolli loyihalar ishlab chiqildi.
“Innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqish va joriy etish texnologik markazini rivojlantirish konsepsiyasi, shuningdek, “Olmaliq KMK” AJ huzuridagi Noyob metallar va qotishmalar ilmiy-texnologik markazining konsepsiyasi ishlab chiqildi hamda mutasaddi vazirlik va idoralarga kiritildi. Ushbu sohada 75,2 million dollarlik 19 ta va misni qayta ishlashni ko‘paytirish bo‘yicha 8 ta istiqbolli loyihalarni amalga oshirish belgilab olindi.
Mis sanoati klasteri doirasida loyiha va injiniring xizmatlari, ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarining o‘zaro bog‘liq tizimini rivojlantirish, zamonaviy texnologiyalarni transfer qilish, innovatsiyalarni va raqamli texnologiyalarni joriy etish hamda mavjudlarini takomillashtirish bo‘yicha ilg‘or xorijiy tajribalar asosida fan va ishlab chiqarish o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikning yangi tizimi yo‘lga qo‘yiladi. Fan va ishlab chiqarishni o‘zaro hamkorligini yangi tizimni yo‘lga qo‘yish orqali bugungi kunda palladiyni ishlab chiqarish texnologiyasi takomillashtirildi va natijada mehnat sermashaqqatligi 54 jarayondan 14 ga kamaytirilgan bo‘lib, metallning tozaligi 70 foizdan 99 foizgacha yetkazildi.
Mis sanoati klasteri kelajakda qaysi yo‘nalishda ishlarni olib boradi?
Mis klasterining konsepsiyasini ishlab chiqish uchun yetakchi xorijiy konsalting kompaniyasi jalb etilgan bo‘lib, u bilan birgalikda misdan tayyor mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha O‘zbekistonning xalqaro bozordagi o‘rnini aniqlash bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.
Oxirgi 5 yilda OKMK ishlab chiqarish hajmini sezilarli darajada oshirishga erishdi va mamlakatimizning eng yirik soliq to‘lovchilardan biriga aylandi. Xususan, mis ishlab chiqarish 39 ming tonnaga, oltin 2 tonnaga, kumush 60 tonnaga oshdi.
Hozirgi kunda kombinat 148,5 ming tonna mis, 17 tonna oltin va 196 tonna kumush ishlab chiqarmoqda. 2029-yilga kelib, 400 ming tonna katodli mis, 50 tonna oltin, 270 tonna kumush ishlab chiqarishga erishiladi.
Mis sanoati klasterini rivojlantirish xizmatining oldiga qo‘ygan asosiy maqsadi misdan yuqori qo‘shilgan qiymatli tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish orqali davlatning eksport salohiyatini kuchaytirish va xomaki misni qayta ishlash hajmini 80 foizga yetkazishdan iboratdir.
Mis sanoati klasteri xizmati hozirgi kunga qadar qanday ishlarni bajardi?
Ayni vaqtgacha mis sanoati klasterini rivojlantirish xizmati tomonidan salmoqli ishlar amalga oshirildi.
Jumladan, xorijiy davlatlarning kam xarajatli injiniring xizmatlarini rivojlantirish bo‘yicha tajribalari o‘rganildi va ularni respublikada qo‘llash bo‘yicha takliflar tayyorlandi.
“Olmaliq KMK” AJning rasmiy veb saytida “Mis sanoat klasteri” sahifasi yaratildi. Mis va mis qotishmalaridan foydalangan holda mahsulot ishlab chiqarishning global zanjirlarining tahlili, respublikada raqobatbardosh ustunlikka ega bo‘lgan tovarlarning maqsadli guruhlari, shu jumladan, “yashil iqtisodiyot” rivojlanishini hisobga olgan holda tahliliy materiallar ishlab chiqildi.
Rangli, nodir va noyob metallarni chuqur qayta ishlash bo‘yicha texnologik klasterlarni yaratish yuzasidan ochiq hamkorlik dasturini shakllantirishga oid tahliliy ma’lumotlar va takliflar ishlab chiqildi.
Mis sanoati klasterini rivojlantirish uchun zarur istiqbolli investitsiya loyihalar ro‘yxati hamda maxsus sanoat zonalarini tashkil etish yuzasidan takliflar tayyorlandi.
Mis sanoati klasteri doirasida kombinatda hozirgi kunda qanday yangi loyihalar ustida ish olib borilmoqda?
“Olmaliq KMK” AJ tomonidan “Yoshlik-1” konini o‘zlashtirish va ishlab chiqarish ko‘lamining kengayishi, konga xizmat ko‘rsatuvchi maxsus texnika va asbob uskunalarning soni ortishi o‘z navbatida yuqori malakali ishchi xodimlar va yangi quvvatlarga ega mashinasozlik zavodi faoliyatiga talab uyg‘otadi.
Ushbu talabga javob berish maqsadida ishlab chiqilgan konsepsiyaga muvofiq yangi mashinasozlik zavodini barpo etish rejalashtirilmoqda. Zavod tarkibida quyuv, mexanik yig‘uv va nostandart uskunalar sexlari hamda rezinatexnika buyumlar, butlovchi qismlarni tayyorlash, chilangarlash va presslash uchastkalari faoliyat yuritadi.
Mamlakatimiz eksport salohiyatini oshirish, yangi mahsulot turlarini ko‘paytirish, yangi ish o‘rinlarini yaratish maqsadida Nodir metallar va qattiq qotishmalar ishlab chiqarish ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi negizida mis va nodir metallar asosida yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarish zanjirini kengaytirish bo‘yicha 2022—2026-yillarga mo‘ljallangan dastur ishlab chiqildi.
Mazkur loyihalarning umumiy qiymati 65 million dollarni tashkil etadi hamda ishga tushirilgandan so‘ng qo‘shimcha tarzda 460 ish o‘rinlari yaratiladi. Jumladan, dasturda additiv texnologiyalar (3D bosma) uchun kukun, dvigatellar uchun murakkab shaklli qismlarni (shesteryonka, shatun va boshqalar), mis kukuni, misdan yupqa listlarni va polosalar, elektrdvigatellarni, servodvigatellar, grafitli elektrcho‘tkalar ishlab chiqarish kabi istiqbolli loyihalar o‘rin olgan.
Bundan tashqari, Angren quvur zavodida ham bir necha turdagi yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish belgilab olindi. Bular — mis nakonechniklari, kapillyar quvurlar, mis fitinglari, polosa qoplamasiga mis halqalari. Shuningdek, ushbu zavodning misni qayta ishlash quvvatlarini bosqichma-bosqich oshirib borish rejalashtirilmoqda. Ayni paytda zavod yiliga 8 ming tonna misni qayta ishlasa, 2022-yilda bu ko‘rsatkich 20 ming tonnaga yetkazilishi kutilmoqda. Hozirda ushbu loyihaning zarur hujjatlari ishlab chiqilmoqda.
Mamlakatimiz rahbarining topshirig‘iga ko‘ra, 2026-yilga borib, yurtimizda ishlab chiqarilayotgan misning 80 foizi qayta ishlanadi. Bu esa yuqori qiymatga ega tayyor mahsulot ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yib, yangi ish o‘rinlarini ham yaratadi.
Ma’lumot sheriklik huquqi asosida tayyorlandi.
Izoh (0)