Toshkentdagi yirik savdo-sotiq markazi — “Chorsu” bozori turli davrlarda turfa nomlar bilan atalgan. “Chorsu”, “Jo‘ba”, “Registon”, “Eski Juva”, “Bolshoy bazar” (katta bozor) kabilar yozma manbalarda ko‘p tilga olingan. Shaharning geometrik markazida, poytaxtning to‘rt dahasi tutashgan qismida joylashgan bozor bugun ham asosiy oldi-sotdi nuqtasi sanaladi.
Savdo rastalari, mahsulot turiga qarab ajratilgan mo‘jaz bozorchalar qatorida milliy taomlar oshxonasi, choyxona, hatto alohida ovqat bozori ham mavjud bo‘lganini XIX-XX asrlarga oid rus manbalari ham tasdiqlaydi. “Daryo” muxbiri poytaxtliklar orasida “Ovqat bozori” sifatida mashhur ushbu joydan maxsus fotoreportaj tayyorladi.
“Chorsu” bozorida O‘zbekistonning butun tarixi jamlangan, desak mubolag‘a emas. Sopol buyumlar, milliy liboslar, shirinlik, xilma-xil nonlar, ziravor, meva-yu sabzavotlar, qo‘l mehnati bilan yasalgan haykallar, kitoblar, sovg‘alar, suvenirlar, milliy matolardan tikilgan ro‘mol-u durralar, mahsi-kovush, kalish, do‘ppi, chopon va boshqa yuzdan ortiq buyumni topish mumkin.
Biroq ushbu noz-ne’matlar qatorida ulkan ko‘k gumbazning shundoq o‘ng tarafidagi “Ovqat bozori”ga kirmaslik, o‘zbek milliy taomlari mazasini totmaslik noo‘rin.
Turli-tuman taomlar mehr qo‘shib pishirilgan bozorga yaqinlasharkansiz, dimog‘ingizga eng avval kabob isi uriladi. Ikki qator ketgan rastalarda palov, somsa, norin, qazi-qarta, gumma, hasip, qovurilgan baliq, xonim, manti, qo‘zichoq qovurg‘a, no‘xatsho‘rak va boshqa ovqatlar pishiriladi.
Rastalar katta bo‘lmagan hududni egallaydi. Har bir sotuvchi xo‘randalar uchun rasta ortida joy hozirlab qo‘ygan. Ikki savdogar orasi shu qadar zichki, bor-yo‘g‘i bir qadam chiqadi, xolos. Mabodo, bilmay boshqaning “oshxonasi”ga o‘tib ketsangiz, joyingiz tezda ko‘rsatib qo‘yiladi.
Sotuvchilar ozgina-yu sozgina qoidasi bilan ishlaydi. Har kim doimiy mijozi va xaridorlarning taxminiy sonidan kelib chiqib taom pishiradi. Aksari ovqati tugasa, ba’zilari soat 20:00 da bozor yopilgach, ishini to‘xtatadi.
Ayrim oshpazlar taomni uyida tayyorlab kelsa, boshqalari shu yerning o‘zida pishirib sotadi. Uyida tayyorlaydiganlar tungi soat 02:00 dan ish boshlab, barvaqt bozor oralaydigan xaridor uchun hammasini oldindan taxt qilib qo‘yadi. Narxlar turlicha: 5-70 ming so‘m oralig‘ida. Kilolab sotiladigan taomlar esa bundan qimmatroq.
Ma’mura Ergasheva, 50 yillik tajribaga ega oshpaz
“Eski shaharning kamida 100 yillik tarixi bor. Odamlari boshqacha. Bu joylar avval ‘Past bozor’ deyilgan. Qariyalar bozorni shu nom bilan bilishadi. O‘zim ham shu yerlikman. 6 yoshimdan beri onamga ergashib bozorga kelardim. Ovqatlarimizning boshqa oshxonalarnikidan butunlay farqi bor. Sotuvchilarning hammasi o‘zimizniki. Ularning ota-onasi, bobo-buvisi savdogar o‘tib, kasbimiz avloddan avlodga o‘tavergan. Toshkentning ovqat markazi qayer, deyishsa, ha, shu yer-da! Hunarining haqiqiy ustalari jamlangan, deb aytaman”.
Ma’mura Ergasheva navbatdagi xaridorga palov bilan no‘xatsho‘rak suzib berarkan, suhbatni davom ettirib, ishidan hech qachon zerikmasligi, aksincha, qilayotgan yumushi o‘ziga juda yoqishini bot-bot takrorladi. Onaxonning to‘rt farzandi orasidan bir o‘g‘li bugun kasbini davom ettirayotgan ekan.
“Mehnatimiz murakkab, xaridorlar bilan ishlash oson emas, ammo maroqli. Asosan, kuzda bozorimiz chaqqon, sababi ob-havo sal tanni junjiktiradigan paytda odamning issiq ovqatga talabi oshadi. Xaridorlarimiz ko‘proq palov, kabob va xonimni sevib iste’mol qiladi”, — deydi tajribali oshpaz.
Yaqinlashib kelayotgan sovuq mavsum – qishda ular qanday ishlashi haqidagi savolga Ma’mura opa “Yo‘q, qiynalmaymiz, endi bu yerning tomini berkitib bo‘lmaydi, chunki kabob va boshqa taomlarning tutuni, isi chiqadi. Ammo sovuq va issiq suv, kanalizatsiya masalalarida umuman muammo yo‘q”, — dedi.
Ma’mura opa bilan xayrlashib, rastalarni ko‘zdan kechirishni davom ettirar ekanman, ushbu maskanning yana bir tajribali xodimi, hasipchilar sulolasi vakilasi Zuhra Siddiqova bilan yaqindan tanishishga harakat qildim.
Zuhra Siddiqova, 25 yillik tajribaga ega hasipchi oshpaz
“Bu bozorni buvimlar Mukarram Yo‘ldosheva non sotishidan boshlangan, deb aytib berar edilar. O‘sha vaqtda sotuvchilar sekin-sekin ovqatlarni ham sotuvga chiqara boshlashgan. Masalan, buvim hasip qilib, ko‘mir solingan chelak ustiga tog‘oracha qo‘yib sotgan ekanlar. O‘zim 25 yilcha bo‘ldi shu yerdan rizq topayotganimga.
7 yoshimdan beri onamga yordamchi bo‘lib, bozorning past-balandini o‘rgandim. Ikki qiz, bir o‘g‘il o‘stiryapmiz. Kasbimni nasib qilsa, o‘g‘lim davom ettirmoqchi. Har ishda bo‘lganidek, bizning ishdayam oson emas. Yarim kechasi turib ovqatga unnaymiz, keyin saharmardonlab bozorga kelib, xaridor kutamiz.
Bir yeyishligi 20 ming so‘m, kilosi 50 ming so‘m. Dam olish kunlari talab katta bo‘ladi. Lekin mavsumidan qat’iy nazar, qishin-yozin savdosi pasaymaydi. Karantin payti el qatori pishirib sotaverdik. O‘shanda odamlar immunitetni ko‘taradi, deb mana shu yog‘liqqina hasiplardan ko‘p-ko‘p olishdi”.
Yashnar Karimov, 16 yillik tajribaga ega kabobpaz
“Bu bozorda eng avval somsa sotilgan, deb eshitganman. Keyinchalik boshqa milliy taomlarimiz safga qo‘shilgan ekan. 2004-yili bozor qaytadan qurilib, mana shu qiyofaga kirdi. Ertalab soat 08:00 dan kabob pishirishni boshlayman. Narxi 12 ming so‘mdan boshlanadigan 3-4 xil kabob bahor va kuz fasllarida, haftaning shanba va yakshanbasida ko‘p sotiladi.
Taomlarimiz mazasini xo‘randalarimiz shaharning boshqa yemakxonasida topolmadik, deb maqtashadi. Buning sababi, menimcha, raqobatda. Har bir sotuvchi mijozim boshqaga o‘tib ketmasin deb ovqatini mukammal tayyorlashga harakat qiladi.
Sayyohlarga ham juda yoqqan ovqatlarimiz. Yaqinda dunyo kezib yuradigan bir akamiz aeroportdan to‘g‘ri shu yerga kelib, 6 ta kabob yedi-da, ‘Dunyoning shuncha davlatida yegan bo‘lsam ham, bu kabobning mazasini boshqa yerdan topolmadim’, dedi. Uch qizim bor. To‘ng‘ichimning kasbi menikiga yaqinroq — qandolatpaz”.
Hurriyat opa, xo‘randa
“Har safar dugonalarim, farzand yoki nevaralarim bilan ‘Chorsu’ga bozorlikka kelsak, albatta, ovqat bozoriga kiramiz. Ovqatlarining mazasiga gap yo‘q, boshqa joylardagi oshxonalar katta farq qiladi. Narxiyam cho‘ntakbop. O‘zi doimiy norinchimiz bor edi, shu kishidan olib yerdik, bugun negadir ko‘rinmadilar.
Nurjahon Farmonov, xo‘randa
“ ‘Chorsu’ ovqat bozoriga, adashmasam, beshinchi marta kelishim. Ovqatlarining mazasi shahardagi boshqa yemakxonalarnikidan keskin farq qiladi, deb aytolmayman. Kezi kelsa, ta’m borasida biror o‘zgachalik sezmadim. Yagona jihat — bu yerda milliylik, kolorit, ekzotika bor. Odam ba’zan filmlarda ko‘rganimiz – labi uchgan piyola, eski stol-stul, uniqqan dasturxonlarda ovqatlanishni ham qo‘msar ekan. Narxlari taomlarning sifatiga nisbatan baland, degan fikrdaman. Albatta, bu yer asosan sayyohlar uchun norasmiy ovqat markazi. Balki narxlar ham shunga muvofiqdir”.
Mirzayor Erkinov, xo‘randa
“Bu bozorni 6-7 yildan beri bilaman, juda ko‘p kelganman. Masalan, kecha Qozog‘istondan kelgan do‘stim bilan shu yerga keldik. Mehmondo‘stlikning yozilmagan qoidalariga muvofiq, o‘zim pul to‘ladim. Bir porsiya norin, bir porsiya hasip sho‘rvasi, 2 ta jigar, 2 ta jaz kabob, 1 ta non va 1 choynak qora limon choy oldik. Nazarimda, 100 ming so‘m atrofida to‘lasam kerak, degandim, xizmat ko‘rsatuvchi ayol 185 ming so‘mlik hisob chiqarib berdi.
Ammo mana bugun sayyoh hamrohimsiz, do‘stim bilan kelib, 2 kishilik yegan ovqatimiz 125 ming so‘mga ham bormadi. Keyin xuddi kechagi ovqatlar ketma-ketligini hisoblatgan edim, taxminan, 88-100 ming so‘m atrofida chiqdi. Demak, sayyohlarga nisbatan ayrim sotuvchilarda narxni balandroq qilib ko‘rsatisharkan-da!
Bu joyning ijobiy tomonlarini ham aytmasam bo‘lmas. Bozor arxitekturasi o‘tgan asrning 80 –90-yillarini eslatadi. Qandaydir milliy, sof o‘zbekona muhit bor.
Taomlaridan hali ko‘pini yemaganim uchun hozircha norin, xonim, mantini tavsiya qila olaman.
Ushbu maskan haqida har kimning fikri turfa. Kimgadir ovqati, kimgadir muhiti ma’qul keladi. Ammo “Chorsu” bozoridagi bu nuqta — o‘zbek taomlarining tom ma’nodagi ochiq yarmarkasidir.
Mavzuga doir:
Izoh (0)