Amerikalik milliarder Maykl Staynxardtga umrining oxirigacha noyob tarixiy buyumlar sotib olish taqiqlandi. Endi u kolleksiyasidagi bir nechta san’at asarlarini qonuniy egalariga qaytaradi

AQShda moliyachi, filantrop va san’at asarlarini kolleksiya qilishga haddan ziyod berilgan milliarder Maykl Staynxardt dunyoning turli burchaklaridan o‘g‘irlangan buyumlarni sotib olgani yuzasidan olib borilayotgan ishda tergov bilan kelishdi. Bu haqda 6-dekabr kuni Manhetten okrugi prokurori kichik Sayrus Vens ma’lum qildi, deb yozmoqda Meduza.

Kelishuvga ko‘ra Staynxardtdan umumiy qiymati 70 million dollarlik 180 ta qadimiy buyumlar musodara etilgan va uning o‘ziga umrining oxirigacha tarixiy buyum hamda san’at asarlarini sotib olish taqiqlangan (prokuror mazkur jazoni misli ko‘rilmagan harakat deb atagan). Shu tariqa kolleksionerga nisbatan boshqa hech qanday jazo chorasi ko‘rilmadi.

81 yoshli Staynxardt Steinhardt Partners xedj-fondi orqali boyib ketgan. U ushbu fondni 1960-yillarda ishga tushirgandi. Qariyb 30 yil davomida odamlar ushbu jamg‘armaga pul tikkan va mablag‘dan yiliga o‘rtacha 25 foiz daromad olgan. Staynxardt esa Uoll-stritdagi eng yaxshi treyderga aylangan, deb yozgandi Forbes bir necha yil avval. Ayni vaqtda jurnal Staynxardtning boyligini 1,2 milliard dollarga baholamoqda.

Shuningdek, moliyachi Staynxardt xayriyalar qiluvchi tadbirkor hamda san’at asarlari kolleksioneri sifatida ham mashhur. Uning kolleksiyasida Pablo Pikasso, Jekson Pollok, Pol Sezan kabi taniqli rassomlarning asarlari mavjud. Staynxardt sotib olgan asarlarining ayrimlarini muzeylarga ijaraga ham bergan. Nyu-Yorkdagi Metropoliten muzeyi galereyalaridan biriga uning nomi bilan ataladi. Shuningdek, u Bruklin botanika bog‘i (bog‘da uning sharafiga orenjereyaga shunday nom berishgan), Nyu-York universiteti (Madaniyat, ta’lim va inson taraqqiyoti maktabiga uning nomi berilgan) va Yevropa xayriya tashkilotlariga ham homiylik qilgan.

Oradan hech qancha vaqt o‘tmay, milliarderga nisbatan tergov ishi xalqaro darajaga chiqdi — tergovga san’at asarlarining o‘g‘irlanishidan jabrlangan yana 11 ta xorij mamlakatlarining huquq-tartibot idoralari vakillari aralashdi. Tergov davomida mingdan ziyod tarixiy ashyolar tekshirildi, moliyachi ularni 1980-yillar oxirida sotib olgan. Yakunda buyumlarning 180 tasi o‘g‘irlangan bo‘lib chiqdi. San’at asarlari mamlakatlardagi siyosiy jarayonlar, ommaviy tartibsizliklar vaqtida o‘g‘irlangan.

Okrug prokurori kichik Sayrus Vens Staynxardtning o‘g‘irlangan tarixiy buyumlarga juda qiziqqani va oqibatda o‘z harakatlarining qonuniy yoki aksincha qonunlarga zid ekaniga e’tibor qaratmaganini qayd etgan. Shuningdek, kolleksioner asarlarni sotib olish va sotishda ishtirok etgan vaqtida butun dunyoga keltirayotgan madaniy zarari haqida bilmagan. Vensning qo‘shimcha qilishicha Staynxardt bilan kelishuv sabab asarlarning qonuniy egalari kolleksionerning ishini sudga oshirilmagani tufayli o‘z buyumlarini tezroq qaytarib olishi mumkin.

Staynxardtdan musodara qilingan qimmatliklar orasida eramizdan avvalgi 400-yilda yasalgan bug‘u shohi shaklidagi qadah mavjud va u bozorda Turkiyaning Milas shahridagi o‘g‘irlikdan keyin tegishli hujjatlarsiz sotuvga qo‘yilgan. Staynxardt uni 2,6 million dollarga sotib olib, Metropoliten muzeyiga ijaraga bergan. Ayni kunlarda kubokning narxi 3,5 million dollarga baholanmoqda.

Milliarder yunon mifologiyasi qahramoni – Geraklning chaqaloqlik davri tasvirlangan yana bir tarixiy asar bilan ham xayrlashdi, kartinada chaqaloq o‘zini o‘ldirish uchun yuborilgan ilonni qo‘li bilan bo‘g‘ayotgani tasvirlangan. Asar Rimdagi qadimgi shahar Gerkulanum binolaridan birida turgan, mazkur hudud Vezuviy vulqoni otilishi oqibatida vayron bo‘lgan. 1995-yilda suratni o‘g‘irlab ketishgan, keyinchalik Staynxardt uni 650 ming dollarga xarid qilgan. Hozirda kartina narxi 1 million dollarga baholanmoqda.

Bundan tashqari kolleksionerdan qiymati million dollar bo‘lgan qadimgi yunon tobutining urnasi, umumiy narxi 2 millionlik uch dona Yaqin Sharqda mayitlarga taqilgan niqoblar hamda Iroqdagi Nimrud shahridan topib keltirilgan qadah ham musodara qilingan. 2020-yilda Staynxardt qadahni 150 ming dollar evaziga Svyatoslav Konkin ismli shaxsdan sotib olgan, deyiladi Manxetten prokurori ofisining axborotida.

Staynxardtning advokatlari kelishuvdan keyin ularning mijozi tergovning milliarderga nisbatan ayblovlar e’lon qilmaganidan xursandligini aytgan. Ular noqonuniy tarzda sotib olingan tarixiy buyumlarning o‘z egalariga qaytarilishini va’da bergan. Advokatlarning qo‘shimcha qilishicha, Staynxardt noyob buyumlarni sotganlar ularning qonuniy egalari ekanini tasdiqlovchi hujjatlarni ko‘rsatgan. Ammo Manhetten okrugi prokurorining ofisi Staynxardtning tarixiy buyumlarning sotilishi noqonuniy yo‘l bilan amalga oshirayotganini avvalboshdan bilganini ta’kidlamoqda.

Bu Staynxartga nisbatan uning kolleksiyasi yuzasidan bildirilayotgan e’tirozlarning birinchisi emas. XX asrning 90-yillarida moliyachi bundan ikki ming yil avval Italiya hududida yasalgan oltin idishni 1 million dollar evaziga noqonuniy yo‘llar bilan sotib olganlikda aylashgan. Bundan tashqari Staynxardtga nisbatan boshqa ayblovlar ham mavjud: 2019-yilda yetti nafar ayol uni moliyaviy va xizmat vakolatidan foydalangan holda ualrga nisbatan shilqimlik qilganlikda ayblagan.