• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12413.79
    • RUB154.86
    • EUR14468.27
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +37°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    G‘alabaga asos bo‘lgan mag‘lubiyat. AQShni Ikkinchi jahon urushiga olib kirgan Perl-Harbor fojiasi

    1939-yil boshlangan Ikkinchi jahon urushi dunyoning deyarli barcha qudratli davlatlarini o‘z domiga tortdi. Biroq buyuk davlatlardan AQSh bu urushda betaraflikni saqlab qoldi. Amerika hukumati urush davomida Buyuk Britaniyaga iqtisodiy yordam bersa-da, harbiy harakatlarga qo‘shilmadi. Ammo 1941-yil 7-dekabr kuni Germaniyaning ittifoqchisi bo‘lmish Yaponiya nafaqat AQSh, balki butun urush taqdirini o‘zgartirib yuborgan hujumni amalga oshirdi. Yapon samolyotlari hech qanday urush e’lon qilmasdan, AQSh harbiy floti joylashgan Perl-Harborga dahshatli hujum uyushtirdi.

    Hujum sabablari nima edi?

    1939-yil Germaniya Buyuk Britaniya va Fransiyaga urush e’lon qilgach, Germaniyaning ittifoqchilari Italiya va Yaponiya ham Buyuk Britaniya hamda Fransiyaga qarshi urush e’lon qiladi. Shu tariqa insoniyat tarixidagi eng dahshatli va kulfatli urush boshlanadi. Germaniya va Italiya Yevropada Fransiyani mag‘lub etgan bir paytda Yaponiya Uzoq Sharqda katta harbiy harakatlar olib borayotgandi. Xususan, yaponlar Koreya va Hindi Xitoy yarimoroli hamda Xitoyning katta qismini egallab oladi.

    Aynan Xitoyga hujum Yaponiya va AQSh o‘rtasidagi munosabatlar yomonlashuviga sabab bo‘ladi. Chunki AQSh Tinch okeanidagi savdo aloqalari sabab Xitoyga har qanday urushda uni qo‘llab-quvvatlashga va’da bergandi. Yaponiyaning Xitoy shimolini to‘liq egallab, mamlakat markaziy qismi tomon yurishi amerikaliklarni harakat qilishga majbur qiladi. AQSh Xitoyga kredit beradi hamda Yaponiyaga qarshi iqtisodiy sanksiyalar kiritadi. 1939-yili iyulda Amerika hukumati Yaponiya bilan 1911-yilda tuzilgan savdo va navigatsiya shartnomasini bekor qiladi. Keyingi yili AQSh Yaponiya bilan barcha savdo va moliyaviy aloqalarni uzadi, Qo‘shma shtatlar Yaponiya uchun juda muhim bo‘lgan neft va po‘lat mahsulotlarini sotish va tashishga embargo (taqiq) kiritadi.

    Yaponiya hukumatida ham o‘z navbatida AQShning bunday keskin qarorlaridan norozilik paydo bo‘ladi. Ko‘pchilik yapon amaldorlari Amerikaga qarshi urush boshlash haqida o‘ylay boshlaydi. Shunday bo‘lsa-da, kelishuvlar davom ettiriladi. 1941-yil noyabr oyi oxiriga qadar davom etgan AQSh—Yaponiya muzokaralari hech qanday ijobiy natijasiz tugaydi.

    Perl-Harborga hujumdan oldin Tinch okeanidagi chegaralar

    Perl-Harborga hujumdan oldin Tinch okeanidagi chegaralar
    Foto: Origins

    Germaniyaning 1941-yil yozida SSSRga hujum boshlashi Yaponiyaning Uzoq Sharqda qizil armiya hujumidan xavfsiramasligiga imkon beradi. Endilikda yapon kuchlari bor e’tiborni Tinch okeaniga qaratadi. Janubi-g‘arbiy Osiyo va Avstraliyaga qilinajak hujumda asosiy to‘siq AQShning Tinch okean floti edi. Yaponiya qo‘mondonligi AQShga zarba berish uchun puxta reja tayyorlay boshlaydi. Bu orqali ular AQShni yon berishga, sanksiyalarni bekor qilishga ham majbur qilmoqchi edi.

    AQSh ham Yaponiyaning ehtimoliy hujumini bilar, ammo bu hujum Gavayi orollarida joylashgan Perl-Harborga emas, Niderlandiya sharqiy Hindistoni (Indoneziya), Singapur yoki Tinch okeani janubidagi boshqa orollarga qilinishini taxmin qilardi. Chunki Gavayi orollari AQShdan uch ming kilometr uzoqlikda joylashgan bo‘lsa, Yaponiyadan olti yarim ming kilometr masofada joylashgandi. Yaponlarning uzoq Gavayi orollariga hujum qilish orqali urush boshlashiga hech kim ishonmasdi. Ayni shu ishonch sabab ham AQShning butun Tinch okean floti joylashgan Perl-Harbor bazasi mustahkam himoyalanmagandi.

    Reja va tayyorgarlik

    Yaponiyaning rejasi oddiy edi: Perl-Harborga hujum qilib, Tinch okean flotini yo‘q qilish. Natijada AQSh kuchlari Tinch okean mintaqasida falajlanib qolishi va yapon floti deyarli hech qanday raqibsiz okeanda bosqinchilik harakatlarini amalga oshirishi mumkin edi. Ammo Perl-Harborga Amerika ayg‘oqchilariga sezdirmasdan yaqinlashish qiyin edi.

    AQSh generallari yapon floti kuchlari Tinch okean janubida tarqalib ketgan deya taxmin qilardi. AQSh bilan muzokaralar davom etar ekan, yaponlar Tinch okeani shimoli-g‘arbiy qismida o‘z kuchlarini yig‘a boshladi. Yapon floti bosh qo‘mondoni Yamomoto Isoroku Gavayi orollaridan 440 kilometr shimolda samolyot tashuvchi kemalarni to‘playdi va shu yerdan Perl-Harborga havo hujumi amalga oshirishga qaror qiladi. Hujumda bir necha kichik suvosti kemalari ham ishtirok etadi. 26-noyabrga kelib yapon qo‘shinlari hujumga to‘la tayyor edi.

    Perl-Harborga hujum

    Perl-Harborga hujum
    Foto: History

    AQSh razvedkasi yaponlarning Gavayiga taxminiy hujumini sezadi. Shu munosabat bilan Gavayidagi Tinch okean floti qo‘mondoni admiral Hazbend Kimmelga himoya choralarini ko‘rish va ehtiyotkorlikni kuchaytirish haqida Vashingtondan telegrammalar yuboriladi. Ammo Kimmel ba’zi choralar ko‘rsa-da, baribir jangovar shaylikni kuchaytirmaydi. Oroldagi harbiy havo kuchlari boshlig‘i bo‘lgan general Uolter Short esa ogohlantirishdan so‘ng ko‘plab samolyotlarni xavfsiz deb hisoblagan Wheeler Field bazasiga jamlaydi.

    Hujumning boshlanishi

    Yapon qo‘shinlari hujum uchun eng qulay payt: yakshanba tongini tanlashadi. Perl-Harbordagi tarkibning uchdan bir qismi dam olishda, qolganlari esa dam olish kuni sabab hali o‘z joyini egallashga ulgurmagandi. Yaponiya hukumati hech qanday urush e’lon qilmasdan, AQSh kuchlariga hujumga o‘tadi.

    7-dekabr kuni soat 07:55 da yapon flotining uch yuzdan oshiqroq samolyotlari Perl-Harbor osmonida paydo bo‘ladi. Haqiqiy dahshat boshlanadi. Amerikalik harbiylar yaponiyalik hamkasblari hujumidan shunchaki hayratda qoladi. Hujumning birinchi to‘lqinida yapon qiruvchi va bombardimonchi samolyotlari AQSh harbiy havo kuchlariga qaqshatqich zarba beradi. Amerika samolyotlarining faqatgina oltitasi havoga ko‘tarilishga ulguradi. 180 dan ortiq samolyot havoga ko‘tarilmasdan yo‘q qilinadi, 150 dan ortiq samolyot esa shikastlanadi.

    Shuningdek, admiral Kimmel boshchiligidagi Tinch okean floti ham yaponlar uchun tayyor o‘ljaga aylanadi. Chunki qirg‘oqda langar tashlab turgan bu kemalar yakshanba tongi bo‘lgani bois jang davomida deyarli boshqarilmaydi va o‘t ochmaydi. Yarim soat ichida Tinch okean flotining o‘ndan ortiq kemasi jiddiy shikastlantiriladi, Tinch okean flotining eng katta kemalaridan biri bo‘lmish “Arizona” linkorining halokati dahshatli Perl-Harbor qirg‘inining ramziga aylanadi. Kemaga tashlangan bomba uning o‘q-dori saqlanuvchi qismiga tushadi va 1400 ekipaj a’zosidan 1177 nafari halok bo‘ladi.

    Ikkinchi to‘lqin birinchisiga nisbatan kuchsizroq, lekin anchagina zararli bo‘ladi. Soat 09:00 da hujum to‘xtaydi.

    Arizona kemasi halokatga uchrashi

    Arizona kemasi halokatga uchrashi
    Foto: Britannica

    AQSh qo‘shinining talafoti katta edi. Kema va samolyotlarga yetkazilgan zarardan tashqari, 2300 nafardan ko‘proq inson halok bo‘ladi. Yana mingdan ortiq kishi jarohat oladi. Yapon armiyasi yo‘qotishi esa juda kam edi: 64 askar va 29 samolyot. Butun dunyo yaponlarning keyingi harakatlardagi g‘alabasiga shubha qilmadi.

    Perl-Harbor fojiasi nimaga olib keldi?

    Perl-Harborga hujum kutilganidek AQShning Yaponiya oldida tiz cho‘kishiga olib kelmadi. Garchi Gavayidagi Tinch okean floti harbiy kemalariga katta talafot yetkazilgan bo‘lsa-da, bu davrda flotning asosiy kuchi hisoblanuvchi samolyot tashuvchi kemalar Perl-Harborda emasdi. Ularning bir nechtasi topshiriq asosida Tinch okeani bo‘ylab tarqalgan, qolgani esa AQShga qaytgandi. Yana yettita kreyser va estminets ushbu kemalarga hamrohlik qilayotgandi.

    Shikastlangan kemalarning ham ikkitasidan tashqari barchasi tez orada qayta ta’mirlanadi. Qolaversa, yaponlar hujumdan yana bir asosiy maqsad: neft omborlarini yo‘qotishni uddalay olmadi.

    Perl-Harborga hujumning ertasigayoq AQSh prezidenti Franklin Delano Ruzvelt Kongressdan Yaponiyaga qarshi urush boshlashni so‘raydi. Kongress ham, AQSh xalqi ham urushga kirishni bir ovozdan ma’qullaydi.

    8-dekabr kuni AQSh rasman Ikkinchi jahon urushiga qo‘shiladi. Shu kuni Amerika Qo‘shma Shtatlari Yaponiyaga qarshi urush e’lon qiladi. Oradan uch kun o‘tib esa Yaponiya ittifoqchilari Germaniya va Italiya AQShga qarshi urush e’lon qildi. Shu tariqa iqtisodiy sanksiyalarni bekor qilish maqsadida Perl-Harborga hujum qilgan Yaponiya o‘z raqibini global urushga tortdi. Bu esa Yaponiyaning o‘zi uchun halokatli bo‘ladi.

    Foto: Timeline

    AQShning urushga kirishi Stalingrad jangi bilan birgalikda Ikkinchi jahon urushida tub burilish yasagan voqea hisoblanadi. AQSh o‘z ittifoqchilariga aylangan Buyuk Britaniya va Sovet ittifoqiga ulkan miqdorda pul va qurol-yarog‘ yetkazib berishni boshladi. Bu esa o‘sha mashhur Stalingrad jangidagi SSSR qo‘shinlari g‘alabasiga hissa qo‘shdi.

    Yaponiya esa Perl-Harbor uchun og‘ir to‘lov qiladi. Xirosima va Nagasaki shaharlariga insoniyat tarixidagi birinchi atom bombasi tashlanishi ham ma’lum ma’noda Perl-Harbor uchun qasos edi. Urushdan keyin Yaponiya uch ming yillik tarixida birinchi bor chet el kuchlari — AQSh armiyasi tomonidan egallab olinadi va yapon armiyasi tarqatib yuboriladi. AQSh armiyasi bugungi kunga qadar Yaponiya hududida saqlanib kelmoqda.

    07.12.2021, 21:24   Izoh (0)   129491
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    UZTELECOM simli internetni modernizatsiya qilmoqda: abonentlar GPON va FTTx orqali 100 Mbit/s dan yuqori tezlikka ega bo‘ladilar


    “Trastbank” kichik biznesni rivojlantirish uchun 1 mlrd so‘mgacha kredit taklif etadi


    Smart Business O‘zbekistonda UZCARD va Humo kartalarini qabul qilish uchun yagona yechimni taqdim etadi 


    HAVAL O‘zbekistonda yangi modellarni namoyish etdi: HAVAL H6 Facelift va HAVAL H9 taqdimot kechasi


    Kapitalbank va Korporativ sport assotsiatsiyasi hamkorlik memorandumini imzoladi


    Mobiuz Andijon, Namangan va Farg‘ona viloyatlarida 5G ning yangi imkoniyatlarini ochmoqda


    “Biznesni rivojlantirish banki” 1 trln 273 mlrd so‘mlik ipoteka krediti ajratdi


    HONOR talabalarni qo‘llab-quvvatlovchi aksiyani e’lon qildi 


    Kelajak – bugungi qilgan harakatingiz samarasidir. O‘zingizga ishonch esa har qanday yutug‘ingizning boshlanishi 


    Universalbank o‘zini o‘zi band qilgan fuqarolar uchun yangi “Mikrokredit 300 ”ni ishga tushirdi 


    BI Group O‘zbekistonda turar joy binosining zilzilabardoshligini ochiq sinovdan muvaffaqiyatli o‘tkazdi


    Imzo Glass mahsulotlari Buyuk Britaniyaga eksportga yuborildi


    Accor Toshkentda Swissôtel Tashkent ochilishini nishonlamoqda, shveysariya uslubidagi hashshamatni O‘zbekiston poytaxtiga olib kelmoqda


    Pepsi Taste Challenge 2025: Pepsi yana oldinda — O‘zbekistonda 59,28% ovozga sazovor bo‘ldi 


    Uzbekistan Airways bilan Istanbulga foydali parvoz qiling!

     

    Tavsiya etamiz

    Yahudiylarning “Tarixiy vatan” va “Buyuk Isroil” haqidagi puch da’volari: Falastin aslida kimga tegishli?

    23 avgust, 13:22

    “Rusning sharmandali blitskrigi”. Urush taqdirini belgilab bergan Kiyev jangi qanday yakunlangan edi?

    22 avgust, 20:08

    Islom Karimovning sobiq matbuot kotibi “Otamdan qolgan dalalar” filmi taqiqlanish sababini oshkor qildi

    21 avgust, 11:58

    Turkiyada oyoq suyaklarini sindirib, bo‘yni o‘stirish operatsiyasi ommalashmoqda (foto)

    21 avgust, 11:52
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “34 yildan buyon yashayotgan oilaviy tadbirkorlik” — Toshkentdagi eng mashhur somsa va xorijlik mijozlar haqida (video)

    O‘zbekiston | 23 avgust, 17:10

    Toshkent viloyatida yuk mashinasi Cobalt’ga urilib, ag‘anadi va yonib ketdi (video)

    O‘zbekiston | 23 avgust, 16:45

    Qora sedana: tabiiy dorivor o‘simlikning ilmiy asoslangan shifobaxsh xususiyatlari

    Maslahatlar | 23 avgust, 16:25

    O‘zbekistonda nevrologiya sohasida yangi loyihaga start berildi

    O‘zbekiston | 23 avgust, 16:05

    Kongo harbiy prokurori sobiq prezident Kabilaga o‘lim jazosi berilishini talab qilmoqda

    Dunyo | 23 avgust, 15:45

    O‘zbekiston terma jamoasining CAFA Nations Cup-2025 turniri uchun kengaytirilgan tarkibi e’lon qilindi (foto)

    Sport | 23 avgust, 15:37

    Foto: yovvoyi tabiatdagi jonivorlarning eng kulgili suratlari

    Layfstayl | 23 avgust, 15:20

    Rossiyada og‘ir ahvolda qolgan 8 nafar o‘zbekistonlik vatanga qaytarildi

    O‘zbekiston | 23 avgust, 15:00
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.