“Odamlar aytishga odatlanib qolgan ‘o‘yinchi’ emasman”. Kasbidan or qilmaydigan balet raqqosi Ulug‘bek Olimov bilan intervyu

Alisher Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatri — opera va balet san’ati sohasidagi O‘zbekistonning asosiy teatri hisoblanadi. Teatr binosining serhashamligi, til va millat tanlamas repertuari sabab hamisha chet ellik mehmonlar e’tiborida. Tan olish kerak, opera va balet san’ati o‘zbek xalqiga u qadar yaqin emas. Shu sabab teatr muxlislari orasida o‘zbek tomoshabinini topish amrimahol. Ammo ijodkorlar orasida o‘zbek yigit-qizlarini uchratish mumkin. Bugun asli farg‘onalik bo‘lgan balet artisti Ulug‘bek Olimov bilan suhbatda bo‘ldik.

“Oilamizga san’at begona emas”

— Raqs san’ati oilamizga begona emas. Amakim O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist Erkin Qahharov sabab bolalagimdan raqsga mehr qo‘yganman. 2007-yili 11 yoshimda amakimning yordami bilan Toshkentga kelganman. Men bilan birga qarindoshlarimning to‘rt nafar o‘g‘li ham bor edi. Avvaliga o‘zbek milliy raqsi bilan shug‘ullandim, kutilmaganda Xoreografiya oliy maktabining murabbiylari meni balet guruhiga o‘tkazishdi. Bunga tashqi ko‘rinishimdagi o‘ziga xoslik sabab bo‘lgan. Rostini aytish kerak, balet san’atiga o‘zbek “tipaji”dagi raqqoslarni qabul qilishmaydi.

“Ota-onam tanlovimni qo‘llab-quvvatlagan”

Ota-onam san’atkor bo‘lishmasa-da, tanlovimga qarshi bo‘lishmadi. Aksincha, hamisha qo‘llab-quvvatlashadi. San’atim orqali dunyoning o‘ndan ziyod mamlakatida bo‘ldim, oz bo‘lsa-da, o‘zbek balet san’ati rivojiga hissa qo‘shayotganimdan quvonishadi. Kasbim haqidagi tanqidiy fikrlarga e’tibor bermayman. Chunki bu san’at 500 yillik tarixga ega. Mehnatim halol va bu bilan ro‘zg‘orimni tebratayotganimdan xursandman. Ba’zilar o‘ylagandek, biz o‘yinchi emasmiz, professional raqqos bo‘lish uchun davlat tomonidan 8 yil o‘qitilganmiz.

“Ko‘chada balet artistiman, desam, ‘Haa, operachi’, deyishadi”

Tan olish kerak, o‘zbek xalqi baletni u qadar tushunmaydi. Shu bois muxlislarimizning asosiy qismini o‘zga millat vakillari va xorijlik mehmonlar tashkil qiladi.

Har bir ishning o‘ziga yarasha mashaqqati bor. Har kunimizning kamida 5 soati mashg‘ulotlarda o‘tadi. Avvaliga guruh mashg‘ulotlari, so‘ng yakka tartibdagi mashg‘ulotlar bilan bandmiz. Bir-ikki kunlik tanaffus ham balet artistining “forma”dan chiqishga sabab bo‘ladi. Baletdagi har bir harakatni o‘ylab amalga oshirish kerak. Yo‘qsa, bu jiddiy jarohatga sabab bo‘lishi mumkin.

Baletda vaznga alohida e’tibor beriladi. Yigitlar 75 kilogram, qizlar esa 45 kilogramdan oshmasligi kerak. Odatda, 45 kilogramdan oshgan qizlar sahnaga qo‘yilmaydi, yigitlarga esa bunday talab yo‘q. Ammo biz ba’zi odamlar singari istagan paytda milliy taomlardan (qozonkabob kabi kaloriyaga boy taomlarni) iste’mol qilolmaymiz. Bugungi shohona taom ertagi mashg‘ulotlarda erkin harakatlanishimizga to‘sqinlik qiladi. Shu bois, ratsionimiz yengil va foydali taomlarga boy.

Suhbatimizga Ulug‘bek Olimovning turmush o‘rtog‘i xoreograf-pedagog Shohsanam Olimova qo‘shildi. U ayni damda onalik ta’tilida, yaqin kunlarda ikkinchi farzandini dunyoga keltiradi.

— Ko‘cha-ko‘yda “Turmush o‘rtog‘ingiz qaysi kasbda ishlaydi?” deb ko‘p so‘rashadi. Balet artisti desam “Unday odam bilan qanday yashaysiz? Sizga bo‘lgan munosabati qanday?” deyishadi. Bunday savollar ko‘nglimni og‘ritadi. Chunki balet odamlar o‘ylagandek yomon yoki uyatli ish emas. Uni egallash uchun yillar davomida harakat qilish, o‘rganish kerak. Shaxsam mening bo‘yim pastligi va dumaloq yuzli bo‘lganim uchun baletga qabul qilishmagan. Turmush o‘rtog‘im sahnada raqqos, ammo hayotda hamma qatori oila boshlig‘i, farzandlarimning otasi. Balet sport va san’at uyg‘unligidagi raqs. “Baletchilar o‘ynab pul topadi” deydiganlar ikki soatlik spektakldan keyin balet artistlarining ahvolini ko‘rishsa, bu fikrlaridan qaytishlari aniq. Oyoq uchida tik turgandan so‘ng oyoq barmoqlari qattiq og‘riydi, qo‘l-oyoq mushaklaridagi og‘riqlarni-ku tasavvur qilish qiyin.

Ba’zan dugonalarim bilan spektakl ko‘rgani kelamiz. Ular “Nega eringni rashk qilmading, biz partnyoridan qizg‘onib o‘tirdik”, — deyishadi. Haqiqatan ham sahnada turmush o‘rtog‘imni rashk qilmayman, partnyoringiz Nodira Hamroyeva sahnadagi ayolingiz, u bilan erkin raqs tushing deyman. Bunday deyishimning sababi, turmush o‘rtog‘im o‘z kasbidan or qilishini yoki men va farzandlari oldida xijolat bo‘lishini istamayman.

Balet artisti Ulug‘bek Olimov ayolining nega san’atdan ketishini istaganini quyidagicha izohladi.

— Turmush o‘rtog‘im bilan oldinma-ketin Xoreografiya oliy maktabida tahsil olganmiz. U ham bir muddat ansamblda, teatrda ishladi. Ammo 2019-yilda farzandli bo‘lgach, ikkimizdan birimiz ijoddan ketishimizga to‘g‘ri keldi. Chunki ijod boshqa kasblardan farq qiladi, ma’lum tartib asosida ishlamaymiz. Shu bois ayolim ijoddan ketishga va xoreograf-pedagog bo‘lib ishlashga qaror qildi. Ayolimga nisbatan rashkchiman, hatto kichik davralarda ham raqs tushishini istamayman.

“Xorijdagi yaxshi daromad keltiradigan taklifni rad etganman”

— 2019-yili Janubiy Koreyadagi balet kompaniyasida yaxshi mablag‘ evaziga ish taklif qilishdi. U paytlarda oyligimiz nihoyatda kam, hatto ijara uyning xarajatlarini qoplashga ham yetmasdi. Shunda hech bo‘lmasa 5 yil ishlab kelish uchun xorijga ketishga qat’iy ahd qilgandim. Shunda O‘zbekiston xalq artisti Razzoq Hamroyevning qizi Guli Hamroyeva menga katta motivatsiya berdi. Hatto, o‘zi rahbarlar bilan suhbatlashib, shogirdim xorijga ketmasin, deb harakat qildi. Shu insonning sa’y-harakatlari sabab davlat tomonidan imtiyozli uy berildi, oyliklarimiz ham ko‘tarildi. Shu bois, yelkamda balet san’atini rivojlantirishim kerak, degan mas’uliyat bor.

“Eng katta orzum...”

O‘tgan yili prezident tashabbusi bilan “Lazgi” nomli balet spektakli sahnalashtirildi. Spektaklni germaniyalik xoreograf Raymondo Rebek sahnalashtirdi. Bu o‘zbek balet tarixiga muhrlanadigan yorqin spektakl bo‘ldi. Kelajakda men ham Amir Temur lashkarlari haqidagi balet spektaklini sahnalashtirishni istayman. Rus baletida “Spartak” qanchalik mashhur bo‘lsa, Amir Temur lashkarlari haqidagi spektakl ham xuddi shunday shuhrat qozonishiga ishonaman.