“Misha, biz keldik”. Saakashvilining qaytishi va qamoqqa olinishi qanday qilib Gruziyani ikkiga bo‘lib yubordi?

Georgiy bundan to‘qqiz yil avval ham — xuddi hozirgidek — Ozodlik maydonida turib, milliarder Bidzina Ivanishvilining “Gurji orzusi” partiyasi tarafdorlarining mitingida qatnashgan edi. U vaqtda bu partiya muxolifatchi edi, ammo 2012-yilgi saylovlardan so‘ng hukmron partiyaga aylandi.

2012-yilda Georgiy 18 yosh edi — uning uchun bu birinchi saylov bo‘lgandi. U o‘zgarishlarni xohlardi va, o‘shanda uning nazarida, bu o‘zgarishlarni faqat Ivanishvili taqdim etishi mumkin edi: “Ammo biz xato qildik. Hozir men bu yer (maydon)da turib, Mixail Saakashvilining qamoqdan ozod qilinishini talab qilyapman. O‘tgan to‘qqiz yil ichida ‘Gurji orzusi’ olib borgan siyosat xafsalamni pir qilgani haqida gapirib ham o‘tirmayman. Ammo nahotki ular sobiq prezidentni qamoqqa tiqib qo‘yish mamlakatning G‘arb ko‘z o‘ngidagi nufuzini bir pul qilishini tushunib yetmayapti?”.

Gruziyadagi eng yirik muxolifatchi partiya — “Yagona milliy harakat” (YaMH, unga 2001-yili Saakashvilining o‘zi asos solgan) tomonidan 14-oktabr kuni tashkil etilgan norozilik namoyishi ishtirokchilarining asosiy talabi sobiq prezidentni ozod etish edi. Namoyishdan ko‘zlangan yana bir maqsad — partiya tarafdorlarini 30-oktabr kuni Gruziyaning bir necha yirik shaharlarida mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlariga bo‘lib o‘tadigan saylovning ikkinchi turiga safarbar etish edi.

Namoyishchilar mamlakatning turli hududlaridan Tbilisiga oqib kela boshladi. Kutaisidan yo‘lga chiqqan muxolifatchilar avtokarvonini Saakashvilini yoqtirmaydiganlar supurgibo‘ron qildi hatto (bu Tbilisidagi Gldani qamoqxonasida siyosiy mahbuslar supurgilar vositasida qiynoqqa solinganiga ishora edi — 2012-yili qiynoq jarayonlari aks etgan kadrlarning e’lon qilinishi katta shov-shuvga aylangan; o‘sha vaqtda Saakashvili mamlakat rahbari edi).

Kechga borib Ozodlik maydoni to‘liq, unga tutash ko‘chalarning bir qismi tumonat odam bilan to‘ldi. Namoyishchilar maydonga Gruziya, Yevropa Ittifoqi va Ukraina bayroqlarini ko‘tarib kelgandi.

Plakat ko‘targanlarning ko‘pida “Misha ozod etilsin!” degan chorlov yozilgandi. Boshqalar esa Saakashvilini hokimiyat tepasiga olib kelgan 2003-yilgi “atirgul inqilobi”ga ishora qilgandek qizil atirgullarni ko‘tarib olgandi. Olomon orasidan: “U siyosiy mahbus” va “Uchinchi prezidentimiz qamoqda qoladigan bo‘lsa, bu sharmandagarchilik” degan chaqiriqlar quloqqa chalinadi.

Namoyishda Mixail Saakashvilini qo‘llab-quvvatlamasa-da, ammo uning hibsga olinishidan norozilar ham bor edi. “Shaxsan o‘zim kelajakda unga ovoz bermagan bo‘lardim, biroq u Gruziya uchun qanchalik ko‘p muhim ishlar qilganini inkor qilib bo‘lmaydi, — deydi Kutaisidan “Mishaga ozodlik!” deb yozilgan plakat bilan kelgan Tamara. — U, “Gurji orzusi”dan farqli o‘laroq, (Gruziyaning o‘zidan avvalgi prezidenti) Eduard Shevardnadzeni afv etgan edi. Vaholanki, biz Shevardnadze zamonida Mishaning davridagiga nisbatan ancha yomon yashaganmiz. U vaqtlar bizda hech vaqo yo‘q edi”.

Maydondagi sahnada sobiq prezidentni qo‘llovchi siyosatchi va san’atkorlar chiqish qildi. “Saakashvili bizga yoqishi-yoqmasligidan qat’i nazar, u xuddi bayroq va madhiyamiz kabi mamlakatning bir ramzi. Taroziga bugun nimani qo‘ymoq kerak: mamlakat obro‘sinimi yoki bir insondan qasos olish istagini?”, — dedi xonanda Tamriko Choxonelidze.

Saakashvilining advokatlaridan biri, Mtavari Arkhi telekanali rahbari Nika Gvaramiya sobiqprezident qamoqdan berib yuborgan murojaat matnini sahnadan turib o‘qib eshittirdi. Bu vaqtda Gvaramiyaning ortidagi ekrandan “atirgul inqilobi” vaqtida olingan kadrlar efirga uzatib turildi.

“Hozir odamlarni hech bir belgisi — na partiyaviy mansubligi, na boshqasi bo‘yicha ajratish vaqti emas. Gruziyani ozod qilish va qutqarish fursati keldi... Men vatanimning yo‘q qilinishini chekkada jim turib kuzata olmayman. Undan ko‘ra o‘lganim afzal. Shu bois ham men Gruziyadaman va tuzumning mag‘lubiyatiga o‘z hissamni qo‘shish uchun shu yerda qolishga qat’iy qaror qildim”, — deya ta’kidlangan edi Saakashvilining murojaatida.

Mtavari Arkhi kanali xabariga ko‘ra, politsiya namoyishlar boshlanishi bilanoq shahardagi bir necha ma’muriy binoni o‘rab olib, maxsus texnikalarni ishga solgan. Namoyishlarning aksariyat ishtirokilarida uyali aloqa va mobil internet ishlamay qolgan. Keyinroq Saakashvili partiyasi Ozodlik maydonidan bir necha metr naridagi Tbilisi shahar kengashi binosida “signal to‘suvchi va ovoz yozuvchi uskunalar” topilganini ma’lum qildi. Bunga javoban Gruziya Ichki ishlar vazirligi mazkur uskunalar “mexanizm sifatida nafaqat radiosignalni, balki mobil aloqani ham yaxshilashi”ni ta’kidlab, ulardan “politsiya bo‘linmalari o‘rtasida uzluksiz aloqani ta’minlash maqsadida” foydalanilayotganini bildirdi.

Aksiya oxirida “Yagona milliy harakat” raisi Nika Meliya so‘zga chiqib, Saakashvilining Gruziyaga qaytishini “jon fido qilish”ga tenglashtirdi va bu qaytish “tuzumning g‘azabini qo‘zg‘agani”ni ta’kidladi.

“Maqsadimiz — o‘zimizni, oilalarimizni, davlat va ovozlarimizni himoya qilishdir”, — dedi YaMH yetakchisi; uning qo‘shimcha qilishicha, 30-oktabrdagi saylovlardan so‘ng Bidzina Ivanishvili “yo mag‘lubiyatga ko‘nikadi”, yoki bo‘lmasa “kurash oxirigacha davom etadi”.

“Kameram yaxshi yopilgan bo‘lsin-da, deb iltijo qilsin”

Birinchisi — Saakashvili saqlanayotgan Rustavi shahridagi 12-son qamoqxona oldida bo‘lib o‘tdi. Namoyish ishtirokchilari siyosatchini ozod qilish talabiga qarshi chiqdi. Namoyishchilar qamoqxona oldiga olib kelgan ulkan plakatda qon dog‘lari qurshovidagi Saakashvili tasvirlangan edi, surat yuqorisiga esa: “Jallod — qamoqxonaga” deb yozilgandi.

Namoyishchilar o‘zlarini Saakashvili davrida qatag‘onga uchragan siyosiy mahbuslar deb atagan. Sobiq prezidentning muxoliflari uni qonunbuzarlarga nisbatan haddan ortiq, mamlakat qamoqxonalarini to‘ldirib yuboradigan darajada shafqatsizlikda ko‘p bora ayblagan. “Gurji orzusi” hukmronligi davrida afv etilgan mahbuslar ular faqat va faqat siyosiy qarashlari sabab sudlanganini ta’kidlagan.

“U qo‘rquvdan dag‘-dag‘ titrashi kerak, — namoyish ishtirokchilaridan biri Zaza Davitaya. — Bugun biz bu yerda to‘rt-besh ming kishimiz. Ammo bu yerga hali butun Gruziya keladi. Yaxshisi, u kamerasining eshiklari yaxshilab yopilgan holda turishini so‘rab iltijo qilsin. Misha, biz keldik!”.

Shu kunning o‘zida bir qator faollar va bir necha nodavlat tashkilotlarning vakillari “Mishaning ozodligi uchun” harakati tashkil etilganini e’lon qildi. Ushbu faollarning so‘zlariga ko‘ra, Saakashvilining ozod qilinishigina Gruziyadagi siyosiy inqirozni yumshatish va siyosiy qatag‘onlarni to‘xtatish imkonini beradi.

Gruziyada oxirgi ikki yilda muxolifat vakillarini qamoqqa olish bilan bog‘liq bir necha shov-shuvli holat yuz berdi. Masalan, 2020-yil fevralida Tbilisining sobiq meri va Saakashvilining tarafdori Gigi Ugulava korrupsiyada ayblanib, ushlandi. Oradan bir yil o‘tib Saakashvili partiyasining raisi Nika Meliya 2019-yil 20-iyunidagi namoyishlarda ishtirok etish va ularni tashkillashtirishda ayblanib, hibsga olindi. Hozirda ularning har ikkisi ham ozodlikda: Ugulavaning Gruziya prezidenti Salome Zurabishvili afv etgan, Meliya esa garov evaziga qo‘yib yuborilgan.

“Mishaning ozodlishi uchun” harakati asoschilaridan biri Irakliy Pavlenishvilining tushuntirishicha, faollar sobiq prezidentni qo‘llab-quvvatlab, deyarli har kuni norozilik namoyishi o‘tkazish niyatida.

“Mishaning ozodligi uchun” harakatining birinchi namoyishi 16-oktabr kuni bo‘lib o‘tdi — “Gurji orzusi” partiyasi asoschisi, milliarder Bidzina Ivanishviliniki deb hisoblanadigan qarorgoh oldida bir necha o‘n kishi to‘plandi.

Namoyishni politsiyachilar kuzatib bordi — ularning soni namoyishchilarnikidan ham ko‘proq edi. Faollar binoga olib boruvchi avtotonnel devorlariga Saakashvilini ozod qilish talabi bitilgan stikerlarni yopishtirishga urindi. Oqibatda politsiya bilan to‘qnashuv kelib chiqdi. Shundan so‘ng Mixail Saakashvilining tarafdorlari u saqlanayotgan qamoqxona tomon yo‘l oldi. Namoyish shu yerga kelgandan so‘ng tugadi.

Bir vaqtning o‘zida faollar Free Misha saytini ishga tushirib, u yerda Gruziyaning uchinchi prezidenti ozod etilishi uchun imzo yig‘ishga kirishdi. Saakashvilining Facebook’dagi sahifasida ta’kidlanishicha, petitsiyani allaqachon 100 mingga yaqin odam imzolab bo‘lgan. Ayni damda boshqa bir platformada Saakashvilinini sud qilish kerak deb hisoblovchilar alohida imzo yig‘ishga kirishgan. U yerda taxminan 5—6 ming ovoz to‘plangan. E’tiborga molik tomoni, ushbu saytlarning birortasida ro‘yxatdan o‘tish yoki shaxsni tasdiqlash talab etilmaydi.

* * *

Saakashvilini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha namoyishlar davom etmoqda. 18-oktabr kuni uning bir necha o‘nlab tarafdorlari hukumat binosi oldida to‘plandi. Namoyish — faollardan biri bo‘yoqli balloncha bilan asfaltga “Mishaga ozodlik!” deb yozmoqchi bo‘lguniga qadar — tinch o‘tdi. Oxir-oqibat vaziyatga politsiya aralashdi, ikki faol qo‘lga olindi.

Namoyishlar davom etayotgan bir vaqtda Gruziya 30-oktabrdagi saylovlarga tayyorgarlik ko‘rmoqda. YaMH va “Gurji orzusi” bir-birini qonunbuzarlikda ayblamoqda, yirik hukumatparast telekanallardan biri hisoblangan “Imedi” esa “favqulodda holat tartibi”ga o‘tayotgani va “‘Yagona milliy harakat’ partiyasiga qarshi kurash boshlayotgani”ni haqida bayonot bergan. Telekanal endi har kuni Saakashvili davrida jabr chekkan odamlar hayoti haqida hikoya qilishini bildirgan. Ushbu telekanal Gruziya prezidentligi uchun 2018-yilgi saylovlarning ikkinchi turida ham shunday amaliyotni qo‘llagan edi. O‘shanda “Gurji orzusi” tomonidan qo‘llab-quvvatlangan va yakunda mamlakat prezidentiga aylangan Salome Zurabishvilining raqibi YaMH partiyasi a’zosi Grigol Vasadze edi.

“Saylovlarning ikkinchi turiga qadar bizning tahrir siyosatimiz davlat manfaatlaridan kelib chiqqan holda yuritiladi. Har kuni yarim tunga qadar yangiliklar dasturlarimiz, siyosiy tok-shoularimiz Saakashvili tuzimidan ma’naviy zarar ko‘rgan odamlarga bag‘ishlanadi, — deyiladi xolding bayonotida. — “Imedi” sizga mamlakatimizning eng og‘ir o‘tmishini yana shunday holga qaytmaslik uchun eslatadi”.