2050-yilga kelib iqlim o‘zgarishi tufayli dunyoning olti mintaqasida 216 million kishi o‘zi yashayotgan mamlakat ichidagi boshqa hududlarga ko‘chishga majbur bo‘lishi mumkin. Bu haqda Jahon bankining o‘tgan hafta chop etilgan Groundswell (“To‘qqizinchi to‘lqin”)ning yangi hisobotida aytilgan.
“Iqlim o‘zgarishi ichki migratsiyani qo‘zg‘atuvchi kuch hisoblanadi, chunki u aholi daromad manbalariga ta’sir qiladi va undan eng ko‘p zarar ko‘rgan hududlarda hayot sifatini keskin yomonlashtiradi”, — deyiladi hisobotda.
Hisobot uchta mintaqa uchun prognozlar va tahlillarni o‘z ichiga oladi: Sharqiy Osiyo va Tinch okean, Shimoliy Afrika, Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo. Unda davlat organlariga uzoq muddatli rejalarni ishlab chiqishda yordam berish uchun kelajakda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarni bashorat qiluvchi ssenariyga asoslangan yondashuvdan foydalaniladi.
Bu yondashuv mamlakat ichidagi iqlim muhojirlarining oqimi chiqib ketadigan va borib joylashadigan “o‘choqlar”ni, ya’ni suv tanqisligi, ekinlar hosildorligining pasayishi va dengiz sathining ko‘tarilishi tufayli odamlar chiqib ketishi kutilayotgan tumanlarni, shuningdek, yangi hayot boshlash uchun qulayroq bo‘lgan shahar va qishloq joylarini aniqlaydi.
Mutaxassislarning ogohlantirishicha, ushbu mintaqalarda ichki iqlim migratsiyasining “o‘choqlari” 2030-yilga kelib shakllanishi mumkin, 2050-yilga kelib esa bu jarayonning ko‘lami va intensivligi oshadi. Ichki iqlim muhojirlari bu yil Afrika davlatlarida Sahroyi Kabirdan janubga ko‘chadiganlar 86 millionga, Sharqiy Osiyo va Tinch okeani mintaqasida 49 millionga, Janubiy Osiyoda 40 millionga, Shimoliy Afrikada 19 millionga, Lotin Amerikasida 17 millionga, Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyoda 5 millionga yetishi mumkin.
Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasi uchun xulosalar
2050-yilga kelib Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyoda 5,1 milliongacha iqlim muhojirlari paydo bo‘lishi mumkin, bu umumiy prognoz qilinayotgan aholining 2,3 foizini tashkil qiladi. Ulardan 2,4 milliongacha bo‘lgani Markaziy Osiyoda yashaydi (o‘rtacha pessimistik ssenariy bo‘yicha). Mutaxassislarning taxmin qilishicha, Farg‘ona vodiysi (Qirg‘iziston, Tojikiston va O‘zbekiston hududida), Toshkent atrofidagi yerlar va Tojikiston janubining pasttekislik hududlari (jumladan, Dushanbe), shuningdek, Qozog‘iston shimolidagi aholi zich joylashgan shaharlar (Qarag‘anda, Nur-Sulton va Kostanay) iqlim muhojirlari oqimi zonalariga aylanadi. Bu Markaziy Osiyoning ushbu hududlarida suv ta’minoti va ekinlar hosildorligining o‘sishi kutilayotgani bilan bog‘liq, deyiladi hisobotda.
Ekspertlar Qozog‘istonning janubiy chegarasi bo‘ylab, O‘zbekiston va Tojikistonning Farg‘ona vodiysiga tutash hududlari, shuningdek, Bishkek atrofidagi yerlar iqlim muhojirlarining chiqib ketish zonasiga aylanishini prognoz qilmoqda. Hisobotga ko‘ra, bu mintaqaning ushbu qismlarida suv ta’minoti va ekinlar hosildorligining pasayishi bilan bog‘liq.
Xuddi shu sabablarga ko‘ra, Amudaryo bo‘yida joylashgan Sharqiy Turkmaniston va O‘zbekiston janubining kichikroq hududlari ham iqlim muhojirlari uchun potensial chiqib ketish zonalari sifatida qaraladi, deydi ekspertlar.
Ekspert tavsiyalari
Hisobotda aytilishicha, global chiqindilarni kamaytirish, yashil, inklyuziv va barqaror rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash uchun zudlik bilan hamkorlikda choralar ko‘rish iqlim migratsiyasini 80 foizga kamaytirishi mumkin.
Mutaxassislar iqlim migratsiyasi ta’sirini kamaytirish va kutilayotgan migratsiya oqimiga tayyorgarlik ko‘rish uchun zarur bir qator siyosiy tavsiyalarini berdi, jumladan:
- global miqyosda chiqindilarni kamaytirish va haroratga nisbatan Parij bitimi (Birlashgan Millatlar Tashkilotining atmosferadagi karbonat angidrid gazini kamaytirish bo‘yicha chora-tadbirlarni tartibga soluvchi iqlim o‘zgarishi to‘g‘risidagi konvensiyasi doirasida tuzilgan shartnoma) maqsadlariga erishish uchun bor imkoniyatni ishga solish;
- ekologik toza, barqaror va inklyuziv rivojlanish bo‘yicha uzoq muddatli reja tuzishda ichki iqlim migratsiyasi omili hisobga olinishini to‘liq ta’minlash;
- ichki iqlim migratsiyasi moslashish strategiyalaridan biriga aylanishi va rivojlanishning ijobiy natijalarini berishi uchun migratsiyaning har bir bosqichiga tayyorgarlik ko‘rish;
- maqsadli siyosatni oqilona shakllantirish uchun ichki iqlim migratsiyasi sabablarini chuqur o‘rganishga sarmoya kiritish.
Izoh (0)