• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12768.26
    • RUB162.63
    • EUR14400.04
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +20°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Islandiyada atmosferani karbonat angidrid gazidan tozalaydigan dunyodagi eng yirik zavod ishga tushdi. U qanday ishlaydi va havo ifloslanishi muammolariga yechim bo‘la oladimi?

    Islandiyada atmosferadan karbonat angidrid gazini ajratib olib, uni yer ostiga haydaydigan dunyodagi eng yirik zavod ishga tushirildi, deb yozadi Meduza. Texnologiya tarafdorlari aytishicha, CO₂ ni tutib yo‘q qilish— iqlim o‘zgarishini to‘xtatishning eng samarali usullaridan biri. Ularning opponentlari esa texnologiyaga haddan ortiq e’tibor berish havoga ajralmalarni zudlik bilan kamaytirish bo‘yicha ishlardan chalg‘itishi mumkin, degan fikrda.

    Islandiyadagi Orca zavodi. 2021-yil 7-sentabr

    Islandiyadagi Orca zavodi. 2021-yil 7-sentabr
    Foto: Bloomberg

    8-sentabr kuni Reykyavikdan 30 kilometr masofada havoni karbonat angidrid gazidan tozalash bo‘yicha dunyodagi eng yirik zavod ishga tushdi. Orca deb nom olgan korxona qurilishi 2020-yil oxirida CO₂ ni tutish va saqlashga ixtisoslashgan Shveysariyaning Climeworks kompaniyasi va Islandiyaning Carbfix loyihasi tomonidan boshlangan.

    Zavod direct air capture (DAC) yoki karbonat angidrid gazini havodan “to‘g‘ridan to‘g‘ri tutib olish” texnologiyasi bo‘yicha ishlaydi. Bu shuni bildiradiki, karbonat angidrid gazi maxsus qurilmalar yordamida bevosita atmosferadan ajratib olinadi, keyin esa turli usullar yordamida saqlanadi yoki qayta ishlanadi. Masalan, sintetik yonilg‘i yoki gazlangan ichimliklarni yaratishda foydalaniladi.

    Xalqaro energetika agentligi (XEA) ma’lumotlariga ko‘ra, 2020-yil holatiga dunyoda 15 ta DAC-qurilmalar bo‘lib, ular yiliga jami 9 ming tonna karbonat angidrid gazini atmosferadan ajratib olgan. Orca esa, uning yaratuvchilari so‘zlariga ko‘ra, har yili atmosferadan 4 ming tonna gazni ajratib olib, shu tariqa atmosferani CO₂ dan tozalash bo‘yicha global quvvatni 40 foizdan ko‘proqqa oshiradi.

    Biroq hatto bu 13 ming tonna ham bitta ko‘mir elektr stansiyasi bir yilda havoga chiqaradigan ajralmalarning bor-yo‘g‘i 1 foizini tashkil qiladi, butun dunyo bo‘yicha havoga ajralib chiqqan karbonat angidrid gazi hajmi 2020-yilda 31,5 milliard tonnaga yetgan. Climeworks yaratuvchilaridan biri Yan Vursbaxer tan olishicha, Orca’ning qayta ishlash hajmi XEA tomonidan 2021-yil uchun prognoz qilinayotgan 33 milliard tonna ajralmalar oldida urvoq ham bo‘lmaydi. Uning so‘zlariga ko‘ra, zavod — u ishlab chiqqan texnologiyaning hayotga tatbiq qilinishi mumkinligini ko‘rsatib beradi.

    Orca karbonat angidrid gazini atmosferadan butunlay yo‘qotadi

    Islandiya qurilmasi transport konteynerlarini eslatadigan sakkizta kollektordan iborat bo‘lib, ularning har biri 12 ta ventilyator hamda CO₂ molekulalarini kimyoviy bog‘lashga qodir sorbentli filtrlar bilan jihozlangan.

    Ventilyatorlar havoni kollektorlarga tortib oladi, so‘ng undan CO₂ ni ajratib olib, uni suv bilan aralashtirib, minerallashtirish texnologiyasi bo‘yicha utilizatsiya qiladi. Ushbu texnologiyani Carbfix Islandiyada 2012-yildayoq sinab ko‘rgan edi. O‘shanda tadqiqotchilar dunyoda kattaligi bo‘yicha uchinchi o‘rinda turadigan geotermal elektr stansiyasi — Xedlisxeydining faoliyati natijasida hosil bo‘lgan 175 tonna CO₂ ni yer ostiga haydagandi. Suv bilan aralashtirilgan gaz 500 metr chuqurlikdagi bazalt tog‘ jinslariga haydalgan. Ikki yildan keyin CO₂ ning 95 foizi karbonat minerallarga aylangan.

    Climeworks’da ta’kidlashlaricha, minerallashtirish texnologiyasi atmosferadan ajratib olingan CO₂ ni xavfsiz tarzda va butunlay yo‘q qilish imkonini beradi.

    Texnologiyaga qarshi bo‘lganlar uning samaradorligiga shubha qilmoqda

    Iqlim bo‘yicha ekspertlarning ko‘pchiligi aytishicha, yaqin o‘n yilliklarda havodan CO₂ ni yo‘q qilish uglerod neytralligi kalitiga aylanadi. Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha hukumatlararo ekspertlar guruhi (IO‘HEG) ham o‘zining yaqinda taqdim etilgan ma’ruzasida issiqxona gazlari ajralib chiqadigan miqdordan ko‘ra ko‘proq ajratib olinsagina, Parij bitimi maqsadlariga erishish mumkin bo‘lishini qayd etdi. O‘z navbatida, karbonat angidrid gazini havodan tutib olish texnologiyasi tanqidchilari fikricha, u o‘ta ko‘p energiya sarf qiladi, qurilmalar esa o‘zlari qayta ishlaganidan ko‘proq CO₂ ajratib chiqaradi.

    Climeworks vakili so‘zlariga ko‘ra, Orca Xedlisxeydi geotermal elektr stansiyasining yangilanuvchi manbalari energiyasi hisobiga ishlaydi. Bunday stansiyalarning o‘zlari, AQSh Energetika axboroti boshqarmasi ma’lumotlariga ko‘ra, kam miqdorda CO₂  ajratishi mumkin, ajralmalar hajmi qazilma yonilg‘i hisobiga ishlaydigan xuddi shunday kattalikdagi elektr stansiyalarinikidan 99 foizga kamroq. Butun faoliyati davrida (qurilish va utilizatsiyani ham qo‘shganda) zavod ajratib chiqaradigan CO₂ o‘zi qayta ishlaydigan karbonat angidrid hajmining 10 foizidan kamrog‘ini tashkil qiladi, deydi uning egalari.

    Climeworks ham qayd etishicha, DAC-qurilmalar istalgan joyda ishlashi mumkin, ammo bu unchalik ham rost emas. Xalqaro energetika agentligida ta’kidlashlaricha, zavod uchun joy tanlashda sxema uglerod-manfiy bo‘lishi uchun energiya manbasi va qiymati hisobga olinishi kerak. Shu bilan birga, minerallashtirish texnologiyasiga ega qurilmalar gaz haydaladigan bazalt tog‘ jinslariga ehtiyoj sezadi.

    Bloomberg yozishicha, zavodlar uchun ushbu sharoitlar jam bo‘lgan joylarni Islandiyadan tashqarida topish oson bo‘lmaydi. Climeworks asoschilaridan biri Yan Vursbaxer qurilmalar uchun mos keladigan boshqa joylar sifatida Norvegiya va Ummonni tilga oldi.

    Qurilmalar uchun yana bir potensial muammo katta miqdorda chuchuk suvdan foydalanish bo‘lishi mumkin — Orca’da har bir tonna karbonat angidrid gazi 27 tonna suvda eritiladi. Bu ushbu texnologiyadan qirg‘oqbo‘yi va dengiz hududlarida, suv tanqis bo‘lgan tumanlarda foydalanishni qiyinlashtiradi. Shuning uchun hozir Carbfix tadqiqotchilari dengiz suvidan foydalanish imkoniyatini o‘rganmoqda. Birinchi sinovlar 2022-yil yoziga rejalashtirilgan.

    Climeworks kompaniyasi asoschilari Kristof Gebald va Yan Vursbaxer Islandiyadagi Orca zavodida. 2021-yil 7-sentabr

    Climeworks kompaniyasi asoschilari Kristof Gebald va Yan Vursbaxer Islandiyadagi Orca zavodida. 2021-yil 7-sentabr
    Foto: Bloomberg

    Zavodlar juda qimmatbaho. Iqlim muammolarini karbonat angidridni tutib olish yordamida hal qilishdan naf bo‘lmasligi mumkin

    Karbonat angidrid gazini ajratib olish texnologiyasi rivojlanishini to‘xtatib turgan omillardan biri — katta xarajatlar, xususan, zavodlarni qurish va ularning faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga sarflanadigan mablag‘lar. Zavod egalari so‘zlariga ko‘ra, Orca’ni qurish ularga 10-15 million dollarga tushgan.

    Climeworks kompaniyasi qisman uglerod kompensatsiyalari sotuviga bog‘liq. Chunonchi, bir tonna CO₂ ni qayta ishlash korporativ mijozlarga taxminan 600 dollarga, xususiylariga esa 1200 dollarga tushadi. Xususiy mijozlar narxi 8 dan 57 dollargacha bo‘lgan har oylik obunani rasmiylashtirishi mumkin. Narxlar obunachining nomidan atmosferadan ajratib olingan CO₂ hajmiga bog‘liq bo‘ladi. Hozir kompaniya sakkiz ming xususiy va 50 dan ortiq korporativ mijozlar bilan ishlamoqda, ular orasida Microsoft, Stripe, Shopify va Swiss Re kabi kompaniyalar bor.

    Ba’zi ekspertlar xavfsirashicha, nol darajada ajralmalar chiqarishga o‘tishni va’da qilayotgan yirik kompaniyalar o‘z korxonalarini modernizatsiya qilmaslik va bundan keyin chiqadigan ajralmalarni berkitish uchun havodan karbonat angidrid gazini ajratib olish texnologiyasidan foydalanishi mumkin. O‘z navbatida, aktivistlar yangi texnologiyalar ekologik jihatdan ancha xavfsizroq yechimlardan va ajralmalarni zudlik bilan kamaytirish jarayonidan diqqat-e’tiborni va resurslarni chalg‘itishidan qo‘rqmoqda.

    “Uglerodni yo‘q qilish haqida bilish kerak bo‘lgan eng muhim narsa shundan iboratki, bu ajralmalarni kamaytirish o‘rnini bosmaydi. Bu muhim qo‘shimcha narsa, lekin o‘rnini bosuvchi narsa emas. DAC, albatta, arzonlashadi, ammo shu bilan birga, yangilanuvchi manbalardan olinadigan energiya va ajralmalarni qisqartirishning boshqa usullari ham”, — dedi Amerika universitetining Uglerodni yo‘q qilish sohasidagi huquq va siyosat instituti tadqiqotlar rahbari Devid Morrou.

    Kelajakda Climeworks CO₂ ni qayta ishlash narxini bir tonna uchun 100-150 dollargacha pasaytirishni rejalashtirmoqda, bu kompaniyaga davlat subsidiyalarisiz foyda olish va karbonat angidrid gazini tutib olib, yo‘qotishni raqobatbardosh texnologiyaga aylantirish imkonini beradi.

    Texnologiyaning barcha kamchiliklariga qaramasdan, avgustda AQSh uni rivojlantirishga qariyb 8,5 milliard dollar investitsiya kiritdi. Occidental va Carbon Engineering kompaniyalari qurayotgan uskunalar yiliga bir million tonnagacha CO₂ ajratib olish imkoniyatiga ega bo‘ladi.

    14.09.2021, 19:17   Izoh (0)   51839
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    COVID-19 pandemiyasiga bag‘ishlangan xalqaro sammit o‘tkaziladi, AQShda restoranlar yana yopilmoqda. Koronaxabarlar

    14.09.2021, 18:16

    Tojikistonda Panjsher va Afg‘oniston qarshilik frontini qo‘llab-quvvatlab namoyish o‘tkazildi (foto va video)

    14.09.2021, 16:35

    Apple asoschilaridan biri Stiv Voznyak yangi kosmik kompaniya yaratilganini e’lon qildi

    14.09.2021, 16:14

    AQSh razvedkasi: “Al-Qoida” Afg‘oniston tashqarisida terrorchilik harakatlarini olib borishga qodir emas

    14.09.2021, 15:16

    Sirli gubernator, sirli vazir. O‘quv mashg‘uloti vaqtida halok bo‘lgan Rossiya favqulodda vaziyatlar vaziri Yevgeniy Zinichev haqida

    14.09.2021, 14:15

    OAV: Turkmanistonda paxta terimiga muhojirlar, ichkilikbozlar va fohishalar yuborilmoqda

    14.09.2021, 12:14
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    MKBANK xalqaro moliya bozorida: Qozog‘iston banklaridan 15 million dollar jalb qilindi


    UZTELECOM 10 Gbit/s tezlikdagi uy internetini foydalanuvchilarga taqdim etdi


    “O‘zbekinvest” IUA aʼzosiga aylandi va Londonning global sug‘urta bozorida o‘z mavqeini mustahkamladi


    Chery gazga o‘tmoqda: kafolat to'liq saqlanib qolinadi, o‘rnatish esa 31 maygacha bepul! 


    Ipoteka Bank OTP Group o‘zini o‘zi band qilganlarga yangi ipoteka dasturini ishga tushirdi: hujjatlarsiz, asabbuzarliksiz, samarali natijalar bilan


    Sistit — bu uyat emas!


    “Biznesni rivojlantirish banki” biznes uchun qulay innovatsion bank bo‘lishga intilmoqda


    Centrum Air yangi Airbus A320neo — aviaparkidagi to‘qqizinchi samolyotni qabul qilib oldi 


    “Akkermann sement” xalqaro forumi: qurilish materiallari sohasidagi muammolar keng tahlil qilindi


    Abadiy ishonchlilik va xavfsizlik: GWM sohaning yangi standartlarini joriy etmoqda


    So‘zlar ahamiyatga ega: TBC Bank 8-mart tabriklarini pullarga aylantirib, ayollar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatladi


    InfinBANK Visa Direct orqali xalqaro pul o‘tkazmalariga qo‘yilgan limitlarni oshirdi 


    2025-yilning 5 oyi davomida Mobiuz minglab tayanch stansiyalarini ishga tushirdi va texnik infratuzilmani zamonaviylashtirdi


    ANORBANK va BS/2 O‘zbekistonda banklarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirmoqda


    Octobank bankomatlarni BS/2 bilan birga “aqlliroq” qiladi

     

    Tavsiya etamiz

    “Ikki xonali uy uchun 715 mln so‘mdan”. “Daryo”dagi maqoladan so‘ng poytaxt hokimligi uysiz qolgan aholiga xonadon sotib olish uchun mablag‘ ajratdi

    28 may, 21:15

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00

    Ayol ovchilardan ilg‘or samolyotlarga qadar — Ukraina rus Shahed’larini qanday ovlaydi?

    19 may, 20:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Rossiyada Putinni Gitlerga o‘xshatib mem qilganlar jazolanadi

    Dunyo | 30 may, 23:55

    Zarafshon daryosidan noqonuniy ravishda qum-shag‘al qazib olgan shaxsga chora ko‘rildi

    O‘zbekiston | 30 may, 23:40

    “O‘zbekiston qo‘shni davlatlar bilan urushga kirishishi mumkin edi” – Abdulaziz Komilov

    O‘zbekiston | 30 may, 23:30

    AQSH Oliy sudi Trampga 500 ming muhojirni mamlakatdan chiqarib yuborishga ruxsat berdi

    Dunyo | 30 may, 23:25

    Nepalda o‘n minglab namoyishchilar monarxiyani tiklashni talab qilmoqda

    Dunyo | 30 may, 23:10

    “Daryo” dayjesti: 30-mayning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 30 may, 22:55

    Toshkent viloyatida svetoforning taqiqlovchi ishorasiga amal qilmagan haydovchining mashinasidan giyohvand modda topildi

    O‘zbekiston | 30 may, 22:40

    Surxondaryodagi 5 ta “dom”da 1,5 mlrd so‘mlik gazdan o‘g‘rincha foydalanilgani aniqlandi

    O‘zbekiston | 30 may, 22:30

    Fransiya prezidenti Isroilga qarshi siyosat yuritishda ayblandi

    Dunyo | 30 may, 22:20
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.