“Ular hayotimizni o‘yin qilyapti”. G‘arb bilan hamkorlik qilgan afg‘onlar “Tolibon” kelgach xavf ostida qoldi. Biroq ularning ko‘pi shunchaki tashlab ketilgan ko‘rinadi

AQSh va uning NATO bo‘yicha ittifoqchilari 2001-yili Afg‘onistonga qo‘shin kiritganidan beri Afg‘onistonning minglab tinch fuqarolari ular bilan hamkorlik qilgan. Bu odamlar orasida tarjimonlar, G‘arb davlatlari elchixonalari xodimlari, jurnalistlar va huquq himoyachilari bor edi. “Tolibon” Afg‘onistonda yana hokimiyat tepasiga kelgach, bu odamlarning hayoti xavf ostida qolmoqda: toliblar ularni xoin deb biladi va, mish-mishlarga qaraganda, allaqachon ularni izlashga tushgan. Aksariyat G‘arb mamlakatlari o‘zi bilan ishlagan afg‘onlar uchun maxsus muhojirlik dasturlarini ishlab chiqqan va ularga viza berishni yo‘lga qo‘ydi. Toliblar hokimiyatni egallaguniga qadar bu jarayon sust kechgan bo‘lsa, Kobul qulagach, AQSh va Yevropa mamlakatlari birinchi galda o‘z fuqarolarini evakuatsiya qilishga kirishdi. G‘arb davlatlari bilan ishlagan ayrim afg‘onlar, aftidan, shunchaki tashlab ketilgan ko‘rinadi, deb yozadi Meduza.

Niderlandiyaning Kobuldagi elchixonasida ishlagan niderlandiyaliklar toliblar kelishi arafasida mamlakatni tark etgan edi. Ularning afg‘on hamkasblari esa shu yerda qolib ketgan

Niderlandiyaning Kobuldagi elchixonasida ishlayotgan afg‘onlar 15-avgustda — toliblar shaharni egallagan kuni — elchixonaning huvullab qolganiga guvoh bo‘ldi. Niderlandiya fuqarolari o‘tgan oqshom olib ketilgan, afg‘onistonlik hamkasblarga esa evakuatsiya haqida xabar berilmagandi. Niderlandiya tashqi ishlar vaziri Sigrid Kaagning tushuntirishicha, niderlandiyaliklar shoshilinch ketishga majbur bo‘lgan va bu haqda afg‘onlarni ogohlantirishga ulgurmagan; birinchi imkoniyat tug‘ilishi bilan, ularga Kobul aeroportidan qo‘ng‘iroq qildik, deya qo‘shimcha qildi Kaag.

Niderlandiyaning Kobuldagi elchixonasida jami 37 nafar afg‘on ishlardi. Endi ular va ularning oila a’zolari — umumiy hisobda 200 ga yaqin odam o‘z kelajagidan xavotirda, deb yozadi Niderlandiyaning NRC nashri. “Ular bizning hayotimizni o‘yin qilyapti. ‘Tolibon’ hammani kechirganini va hech kimdan o‘ch olmasligini aytyapti, ammo hukumat kuchlarining qo‘mondonlari qatl qilinayotgani aks etgan videotasvirlar allaqachon tarqab bo‘ldi”, — deydi elchixona xodimi NRC muxbiri bilan suhbatda.

Uning so‘zlariga ko‘ra, so‘nggi oylarda u o‘z hamkasblari bilan Niderlandiya vakillaridan ularga viza berishlarini va ularni evakuatsiya qilish haqida o‘ylab ko‘rishlarini so‘ragan, ammo bu masalaning yechimi nuqul keyinga surib kelingan. “Men rahbarlarimizni fevraldayoq ‘Afg‘onistonda vaziyat og‘irlashyapti, biz uchun nimadir qiling’, deb ogohlantirgandim. Iltimos, bu ishni kechiktirmang, chunki hamma narsa juda tez o‘zgarib ketishi mumkin”, — dedi NRC manbasi.

Niderlandiya parlamenti afg‘onlarni evakuatsiya qilishni tezlashtirishga va nafaqat elchixona xodimlarini, balki Niderlandiyaning Afg‘onistondagi tashabbuslariga ko‘maklashgan boshqa kishilarni ham olib ketishga chaqirdi. Hukumat qo‘lidan kelgan barcha choralarni ishga solishini ma’lum qildi, ammo to‘liq evakuatsiyani tashkillashtirishga kafolat bermadi. Reuters ma’lumotlariga ko‘ra, Niderlandiya Afg‘onistondan mingga yaqin mahalliy aholini olib chiqishni rejalashtirgan.

Shvetsiya elchixonasida ishlagan afg‘onlar ham evakuatsiya qilinmagan. Ular shved gazetasiga maktub yo‘llab, o‘zlarini qutqarishni so‘radi

Shvetsiyaning Kobuldagi elchixonasida ishlagan 19 nafar Shvetsiya fuqarosi Amerika harbiy vertolyoti bilan Qatarga olib kelingan. Biroq ularning afg‘onistonlik hamkasblari mamlakatda qolgan. Ular Shvetsiyadagi Expressen nashriga alamli maktub yo‘lladi. “Ular bizni shunchaki ofisda qoldirib ketishdi. Biz ular bilan bog‘lanishga harakat qildik, ammo ular bizning qo‘ng‘iroqlarimizga javob berishmayapti va elektron pochta manzillarimizni bloklab qo‘yishgan. Iltimos, biz haqimizda yozing, hayotimiz xavf ostida”, — deyiladi maktubda.

Afg‘onlar “Tolibon” G‘arb davlatlari bilan hamkorlik qilganlarni izlab topish va qo‘lga olish ishlarini allaqachon boshlab yuborganini ta’kidlab, ularni qutqarishlarini so‘ragan.

Shvetsiya tashqi ishlar vaziri Ann Lindening so‘zlariga ko‘ra, afg‘onistonlik xodimlar uchun samolyotdan joy band qilingan edi, biroq ular aeroportdagi tartibsizlik va tijoriy reyslarning bekor qilingani sabab uchib ketishga ulgurmagan. Lindening ishontirib ta’kidlashicha, elchixonaning afg‘onistonlik xodimlari mamlakatdan albatta evakuatsiya qilinadi. Evakuatsiya kamida 300 kishini — elchixona xodimlari va shved harbiylari bilan ishlagan mahalliy aholini qamrab oladi. Ammo amalda qancha odam olib chiqiladi-yu, evakuatsiyaning o‘zi qachon bo‘ladi — Linde bunga aniqlik kiritmadi.

Fransuz qo‘shinlari bilan hamkorlik qilgan afg‘onistonliklar ham o‘z hayotidan xavotirda. Ularning ba’zilari uyidan tashqariga chiqishga botina olmayapti

Fransiya ham Afg‘onistondan o‘z fuqarolarini evakuatsiya qilishga kirishgan — 17-avgust kuni u yerdan 45 nafar fransuz uchib kelgan. Prezident Emmanyuel Makron mamlakat fransuz qo‘shinlari bilan ishlagan afg‘onistonliklarni — tarjimonlardan tortib to oshpazlargacha — hech birini tashlab qo‘ymaslikka va’da berdi. Makronning so‘zlariga ko‘ra, so‘nggi yillarda fransuzlar bilan hamkorlik qilgani bois hayoti xavf ostida qolgan 800 ga yaqin afg‘onistonlikning Fransiyaga ko‘chib o‘tishiga ruxsat berilgan.

18-avgust kuni 100 nafardan ortiq afg‘onni ham o‘z ichiga olgan ikkinchi evakuatsiya reysi Fransiyaga uchib ketdi. Ammo mamlakatda yana 170 dan ortiq xavf ostida qolgan odam bor, deya France 24 telekanaliga ma’lum qildi Afg‘onistondagi Fransiya armiyasi tarjimonlari uyushmasi. Uyushma ma’lumotlariga ko‘ra, hozircha bu 170 kishidan birortasi evakuatsiya qilinmagan.

“Fransuz armiyasining ko‘plab sobiq tarjimonlari uyidan tashqariga chiqolmayapti. Ular toliblardan qo‘rqyapti, chunki (yaqinda) bir hamkasbimizdan ayrildik. U, G‘arb mamlakatlari qo‘shinlari bilan ishlaganlar uchun afv e’lon qilinganiga qaramay, toliblar tomonidan o‘ldirildi”, — dedi uyushma prezidenti Odil Abdul Roziq.

Fransiya armiyasining hamon Afg‘onistonda qolayotgan sobiq tarjimonlaridan biri ismini oshkor etmaslik sharti bilan France 24 telekanaliga ma’lum qilishicha, u elchixona bilan bog‘lana olmayapti. “Uch kun avval, toliblar kelgach, men uyga yashirinib oldim. Elchixonaga borolmayapman. Menga to‘g‘ri aeroportga borish kerakligini aytishdi, lekin buni qanday uddalayman? Toliblar uchib ketishga ruxsat beruvchi hujjatsiz u yerga hech kimni kiritmayapti”, — deydi u.

Germaniya yoz boshidayoq Afg‘onistondan pivo va vinolarini olib chiqib ketgan edi. Ammo afg‘onistonlik hamkorlarining hammasini olib ketishga ulgurmadi

Germaniya hukumati ham afg‘onistonlik xodimlarni evakuatsiya qilish masalasida tanqidga uchradi. Bild nashri 17-avgustdagi maqolasida eslatib o‘tganidek, G‘arb mamlakatlari qo‘shinlarini Afg‘onistondan olib chiqish doirasida Germaniya iyun oyida Afg‘onistondan qariyb 65 ming banka pivo, shuningdek, 300 shishadan ortiq vinoni olib chiqib ketishga majbur bo‘lgan, buning uchun hatto qo‘shimcha transport ham yollagan edi. Ayni vaqtda nemislar afg‘onistonliklar xodimlarni vaqtliroq olib chiqib ketish uchun imkon topa olmadi. Bundestag deputati Kristof Xoffman bu holatni sharmandalik deb atadi.

Germaniya 300 nafar afg‘onistonlik xodim va ularning oila a’zolarini iyun oyidayoq evakuatsiya qilishni rejalashtirgani, ammo byurokratik to‘siqlar tufayli bu ish kechiktirilgani haqidagi xabarlar ham nemis hukumatiga nisbatan norozilikni kuchaytirib yuborgan. “Tolibon” Kobulni egallaganidan keyingi Germaniyaning birinchi evakuatsiya reysida bor-yo‘g‘i yetti kishi uchib keta olgan.

Kansler Angela Merkelning ma’lum qilishicha, nemis hukumati Afg‘onistondagi mahalliy xodimlarni evakuatsiya qilish uchun qo‘lidan kelgan barcha choralarni ko‘radi. Merkelning so‘zlariga ko‘ra, bunda gap Germaniya qo‘shinlariga va olmon notijorat tashabbuslariga yordam bergan 10 ming kishi haqida bormoqda. Ammo ularning hammasi ham Germaniyadan boshpana ola biladimi yo yo‘q, bunisi hali noma’lum — avvalroq mamlakat tashqi ishlar vaziri Xayko Maas bu holda 20 ming odamni qabul qilishga to‘g‘ri kelishini aytib, buni Afg‘onistonni “ommaviy tark etish”ga qiyoslagan edi.

Avstraliya bosh vaziri xavf ostidagi afg‘onlarga yordam ko‘rsatishni va’da qildi. Ammo bu yordam hammaga ham nasib etmasligini ham tan oldi

Avstraliya rasmiylarining ma’lum qilishicha, mamlakat hukumati 2013-yildan beri Avstraliya hukumati bilan hamkorlik qilgan 1800 dan ortiq Afg‘oniston fuqarolariga viza bergan. Hozirda 400 dan ziyod afg‘onistonlik Avstraliyaga evakuatsiya qilinishini kutmoqda. Biroq bosh vazir Skott Morrison Avstraliya bilan u yoki bu tarzda hamkorlik qilgan mahalliy aholining barchasini olib chiqib ketishga imkon yo‘qligini aytdi.

“Shuni bilishingizni istardimki, bizga yordam bergan kishilar uchun qo‘limizdan kelgan barcha ishni qilishda davom etamiz. Lekin qancha harakat qilmaylik, qo‘llab-quvvatlovimizga muhtoj bo‘lgan hammani ham bu yerdan olib chiqib keta olmaymiz. Voqea joyidagi hodisalar ko‘p kuch talab qiladi. Biz hammasi boshqacha bo‘lishini istagandik”, — dedi Morrison.

Kamida 300 ming afg‘onistonlik amerikaliklar bilan hamkorlik qilgan. Ammo ularning juda kam qismigina Afg‘onistonni tark etishi mumkin

Aynan Qo‘shma Shtatlar hammadan ham ko‘proq Afg‘oniston fuqarolarini hamkorlikka jalb qilgan. “Xalqaro qutqaruv qo‘mitasi” notijorat tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, AQSh Afg‘onistonda bo‘lgan 20 yillik davr mobaynida 300 mingdan ziyod afg‘on Amerika missiyasi bilan aloqa qilgan, ammo ularning faqat juda kichik qismi AQShga evakuatsiya qilinishidan umidvor bo‘lishi mumkin.

The New York Times ma’lumotlariga ko‘ra, Amerika rasmiylari hozirgi vaqtda Afg‘oniston fuqarolariga 34 mingdan ortiq viza bergan. Yana 18 mingga yaqin odam viza olish uchun bergan arizasi tasdiqlanishini kutmoqda — ularning orasida 10 yil avval ariza topshirganlar ham bor. Pentagon avgust oxirigacha kamida 22 ming kishini AQShga olib chiqib ketishni rejalashtirayotganini bildirgan.