Qora dengizga neft oqib ketdi. Uning maydoni dastlab ma’lum qilinganidan 400 ming marta kattaroq bo‘lishi mumkin

Qora dengizda nima bo‘ldi?

7-avgust, shanba kuni kechqurun Kaspiy quvur konsorsiumi (KQK; uning egalaridan biri Rossiya davlati hisoblanadi)da neft otilib chiqishi yuz berdi. Hodisa Gretsiyaning Minerva Symphony tankeriga qirg‘oqdan olti kilometr uzoqlikda joylashgan tirkama prichal uskunasi yordamida xomashyo ortish chog‘ida yuz berdi. Terminalning o‘zi Janubiy Ozereyevka (Novorossiysk)da joylashgan. KQK avariya sababi sifatida prichal uskunasi tarkibiga kiruvchi “gidrokompensator ichki bo‘shlig‘ining yemirilishi”ni aytdi.

Avariya haqidagi xabarni konsorsium ikki kun o‘tibgina, 9-avgust, dushanba kuni e’lon qildi. Relizda aytilishicha, kompaniya suzuvchi to‘siqlar qo‘yib, neftni yig‘ib olish uchun to‘rtta neft to‘plash tizimini va idishlarni ishga solib, 7-avgust kuni kechqurun neft yoyilishini to‘xtatgan, 8-avgust kuni esa vaziyat “normallashtirilgan va mahalliy aholi, flora va fauna uchun xavf tug‘dirmagan”. Shuningdek, konsorsium dengizga taxminan 12 kubometr neft oqib ketgani va u 200 metr kvadrat maydonga yoyilganini ma’lum qildi.

Ammo ertasigayoq, 10-avgust kuni Rossiya Fanlar akademiyasi Kosmik tadqiqotlar instituti (RFA KTI) sun’iy yo‘ldoshdan olingan ma’lumotlarga asoslanib, 8-avgust kuni neft tarqalgan maydon 400 ming marta kattaroq bo‘lganini, ya’ni 200 metr kvadrat emas, balki 85 kilometr kvadrat bo‘lganini xabar qildi (bu yangilik OAVlarda 11-avgust kuni keng tarqaldi). RFA KTI ma’lumotlariga ko‘ra, avariyadan keyingi kunlar ichida neft oqib tushgan maydon 0,26 dan 85 kilometr kvadratgacha kengaygan.

Hozir nima qilinyapti?

Neft bilan ifloslanish izlarini Abrau-Dyurso va Anapada allaqachon sezishdi — ular avariya joyidan sohil bo‘ylab tegishli ravishda 15 va 35 kilometr uzoqlikda joylashgan. “RBK” yozishicha, neft yoyilib ketganidan keyin Katta Utrish (Krasnodar o‘lkasidagi qo‘riqxona)da Anapa delfinariysi xodimlari suv yuzasida yog‘ dog‘larini ko‘rgan va jonivorlar zaharlanmasligi uchun to‘siqlar o‘rnatib chiqqan.

Jahon yovvoyi tabiat fondi (WWF)ning Rossiyadagi bo‘linmasi biznesning ekologik javobgarligi dasturi rahbari Aleksey Knijnikov mahalliy aholi tomonidan olingan foto va videotasvirlarga tayanib ma’lum qilishicha, Abrau-Dyurso va Utrish qo‘riqxonasi o‘rtasidagi qirg‘oqning taxminan 7 kilometr qismi, shu jumladan, “juda qimmatli hududlar” neft bilan ifloslangan.

2020-yilda Norilskda dizel yonilg‘isi oqib ketishidan yetgan zararni baholashga rahbarlik qilgan Rossiya bosh vaziri o‘rinbosari Viktoriya Abramchenko “Rosprirodnadzor” (Tabiatdan foydalanish sohasidagi nazorat bo‘yicha federal xizmat)ga RFA KTI axborotini tekshirishni va Qora dengizga neft oqib ketishining haqiqiy ko‘lamini aniqlashni topshirdi.

“Rosprirodnadzor” hozir neft oqib tushgan joyda ish olib bormoqda. “Biz namunalar oldik, zararni hisob-kitob qilyapmiz”, — dedi idora vakili va ularda koinotdan tasvirga olish imkoniyati yo‘qligini aytdi. Bundan tashqari, “Rosprirodnadzor” neftni nasos bilan tortib oladigan uskunaning mahsuldorligini va suyuqlikning oqish vaqtini aniqlashi kerak. Idora rahbari Svetlana Radionova tegishli so‘rovlarni Novorossiysk portiga va mahalliy politsiyaga yuborganini ma’lum qildi.

11-avgust kuni Rossiya Tergov qo‘mitasi dengiz muhiti ifloslanishi holati yuzasidan jinoyat ishi qo‘zg‘agani ma’lum bo‘ldi; jinoyatga aloqador shaxslar aniqlanmoqda.

https://www.instagram.com/p/CSWWXN1iicN/?utm_source=ig_embed&ig_rid=e18e6f83-e548-4ad9-ad9d-ea2e54522846

Vaziyat qanchalik yomon?

“Qirg‘oqdan dengiz tomonga esayotgan shamol tufayli neft sohilgacha kelmadi va uni tozalash kerak bo‘lmaydi, yog‘ dog‘i esa 11-avgust kuni kechqurunga kelib yo‘qolib ketishi mumkin, chunki neft zarralari tez bug‘lanadi, ayniqsa, hozir Novorossiyskda kuzatilayotgan issiq havoda”, — degandi RFA Okeanshunoslik instituti bosh ilmiy xodimi Andrey Kostyanoy. Aynan u o‘z hamkasbi bilan 8-avgust kuni kechqurun akvatoriyani sun’iy yo‘ldoshdan monitoring qilish chog‘ida neft oqib tushganini aniqlagan edi.

Ammo WWF Rossiya bo‘linmasidan Knijnikovning aytishicha, ifloslanishlarning hammasi ham suv yuzasida ko‘rinmaydi: “Neft suv ostiga oqib tushgan, yuzaga esa uning yengil parchalari qalqib chiqadi, ular juda yupqa plyonka ko‘rinishida oqib ketaverishi mumkin; uni yig‘ib olish imkoniyati deyarli yo‘q va u misli ko‘rilmagan darajada keng maydonlarga tarqalib ketadi, biz bunga guvoh bo‘ldik ham — qariyb bir kunda ifloslanish maydoni 100 kilometr kvadratga yetdi. Yilning iliq davrida bunday plyonkalar haqiqatan ham tez bug‘lanadi, to‘lqinlar ta’sirida tez parchalanadi va bir-ikki kundayoq sezilarli izlar qolmaydi — ammo bu dengizda neft qolmaydi degani emas”.

Neftning og‘irroq parchalari suv qatlamida tarqaladi, deb hisoblaydi Knijnikov, to‘lqinlar sababli esa bu neft suvda qisman erib ketadi va atrof-muhitga zaharli ta’sir o‘tkazadi, ehtimol sohilni ham ifloslantiradi.

WWF Rossiya dasturi rahbari 2002-yilda Ispaniya sohillaridan 200 kilometr uzoqlikda cho‘kib ketgan Gretsiyaning “Prestij” tanker tarixini esga oldi. O‘shanda dengizga 63 ming tonna mazut (neft qoldig‘i) oqib ketgan, biroz vaqtdan keyin esa neft mahsulotlari qirg‘oqni ifloslantirishni boshlagan edi. Oqibatda Portugaliyadan janubi-g‘arbiy Fransiyaga qadar bo‘lgan butun qirg‘oq bo‘yi neft mahsulotlari bilan ifloslandi, 250 mingdan ortiq qush halok bo‘ldi, bu Yevropa tarixidagi rekord ko‘rsatkich.

Minerva Symphony’ga yuk ortish chog‘ida Qora dengizga qancha neft oqib ketgani aniq emas. KQKning 12 kubometr neft haqidagi ma’lumotlari avariyaning birinchi kuniga taalluqli, o‘shanda konsorsium ifloslanish maydoni bor-yo‘g‘i 200 metr kvadratni tashkil etishini ma’lum qilgandi. Dengizga tushgan neft miqdorini aniqlashtirish bilan “Rosprirodnadzor” shug‘ullanmoqda.

Keyinroq “Rospotrebnadzor” Novorossiyskda cho‘milish zonasidagi dengiz suvi gigiyena me’yorlariga javob berishi haqida ma’lum qildi.