Namangan viloyatining Pop tumani hududida joylashgan Arashan ko‘llari O‘zbekistonning eng go‘zal, betakror va sirli maskanlari sirasiga kiradi. “Daryo” muxbiri Azizbek Abduvaliyev dengiz sathidan 3 ming metr balandlikda joylashgan ushbu ko‘llar tizimida bo‘lib qaytdi.
Endi pishayotgan o‘rik, sim bilan o‘ralgan daraxtlar va yashin qaytargich
Qamchiq dovonining qoq belida Ertosh deb nomlangan qishloq bor. Arashanga shu yerdan ketilar ekan. Qishloqqa burilishda qator “Niva” mashinalari va yo‘lovchilarga ko‘zimiz tushdi.
Haydovchimiz Umidjon Sattorovning aytishicha, bu yerdan Arashangacha 60 kilometr chamasi masofa bor. Yo‘l toshloq yerlar, xavfli burilishlar va baland-pastliklardan iborat bo‘lgani sababli kamida 3 soatda bosib o‘tiladi.
Buning uchun odatda o‘z davrining yo‘ltanlamasi hisoblangan “Niva” mashinalari yollanadi, chunki boshqa avtomobillarning bu yo‘llarga yarashi qiyin. To‘g‘ri, istisnolar ham uchrab turadi, chunki manzilga yetib borganimizda hatto Tico va Spark mashinalarini ham ko‘rdik. Shuningdek, Captiva, Trailblazer va Toyota kabi shaxsiy avtomobillarida yo‘l olganlar ham kam emas.
“Niva” mashinalarining Arashanga borib kelishi o‘rtacha 600-700 ming so‘mga baholanadi. Mashina saloni to‘la bo‘ladimi yoki bir kishi, ahamiyati yo‘q. Haydovchilar orasida mavsum payti har kuni shu yo‘lga qatnaydiganlari ham bor.
Arashanga boruvchilarni ikki toifaga bo‘lish mumkin. Birinchisi, mashhur qaynoq buloqqa tushib, davolanish istagidagilar.
Ikkinchi toifa bu joylarning go‘zalligidan bahra olib, ko‘llarni ko‘rish ilinjidagi sayyohlar.Ular odatda shaxsiy mashinalari, chodirlari, sport anjomlari bilan kelishadi va kamida bir kecha qolishadi.
Arashangacha bo‘lgan yo‘ldagi manzaralarning o‘zi ham ajabtovur.
Havo harorati past bo‘lgani sababli o‘riklar endi pishib yetilyapti. Ertosh qishlog‘ida dov-daraxtlarning aksari sim bilan o‘rab qo‘yilgan: bu yerlarda ko‘plab o‘tlab yuradigan mol-qo‘ylar shikast yetkazmasligi uchun shunday qilinar ekan.
Yana yashin qaytargich ham e’tiborimizni tortdi. Ob-havo soat sayin o‘zgarib turadigan hududdagi eng kerakli qurilma.
Osmon to‘la yulduzlar, qani sening yulduzing?
Manzilimizning birinchi bekati — Yoyiq yaylovlariga kechki payt yetib bordik. Bu yerda haydovchimizning mahalladoshi bo‘lgan cho‘pon Ilhomjonning chodiriga joylashdik.
Atrofda faqat shu kabi to‘rt-besh chodir, mol-qo‘y, ot-echki va itlar.
Elektr energiyasi yo‘q, dvijok yoki akkumulyator yordamida yorug‘lik beriladi. Chodirlarning yonida tandir va o‘choqlar o‘rnatilgan.
Yoyiq yaylovining tungi osmoni nihoyatda go‘zal ekan. Yulduzlar bunchalik g‘uj va qo‘l uzatsa yetgulik masofada bo‘lishi, Somon yo‘li esa yaqqol ko‘zga tashlanishini tasavvur qilish qiyin.
Charchaganimiz bois darrov uxlab qoldik, biroq hali tong otmay operatorimiz Jahongir Akramov bizni uyg‘otdi. Arashan ostonasida quyosh chiqishini birgalikda kutib olishni taklif qildi. Shunday qildik ham.
Qaytishimizga chodirda dasturxon yozilgan va qaymoq, sariyog‘, qatiq tortilgandi. Biz shu paytgacha qaymoq deb nimalarni yeb yurgan ekanmiz...
Cho‘pon Adhamjon Yo‘ldoshevning aytishicha, shu atroflarda 500 nafar chamasi hamkasblari bor.
Har yili may oylaridan boshlab qo‘y-qo‘zilarni yaylovlarga haydab kelishadi. Har bir qo‘yni boqib berganlari uchun oyiga o‘rtacha 20 ming so‘m haq olishadi. Avgust oylarida yana qishloqqa qaytib ketishadi, chunki bu yerlarda qattiq sovuq boshlanadi, sentabrda hatto qor yog‘ishi ham mumkin.
Cho‘ponlarning ayollari qurut, sariyog‘ tayyorlab ham sotishadi, harna oilaga ko‘mak.
Cho‘pon Ilhomjonning o‘g‘li Diyorbek Xalilov shu yaylovlarda katta bo‘lgan. Pop tumanidagi 52-umumta’lim maktabida tahsil oladi.
Baholari chakki emas, matematika fani va futbol o‘ynashni yoqtirar ekan. “Manchester Yunayted” va “Qo‘qon-1912” jamoalariga muxlislik qiladi.
“1000 ta qo‘y, 150 ta molga qaraymiz. Ba’zan u yoq-bu yoqlarga tentirab ketib qoladi bizni xavotirga qo‘yib. Xavotirlanishimizning sababi bo‘rilar ham bor, bo‘g‘izlab ketishi mumkin. Cho‘ponlik menga ota kasb, shu yaylovlarda katta bo‘lganman, lekin kelgusida o‘qituvchi bo‘lish niyatim bor. Chunki ustozlar bolalarga bilim va quvonch ulashadi”, — deydi Diyorbek.
Nonushtadan so‘ng Yoyiq yaylovlarida mazza qilib ot choptirdik. Oramizda endi ot mingan do‘stlarimiz ham bor edi, lekin ular ham tezda buning sir-asrorlarini o‘rganishdi. So‘ng “temir ot” — “Niva”da Arashanbuloqqa yo‘l oldik.
“Arashanbuloqqa qo‘ltiqtayoqda kelib, oyog‘i bilan yurib ketganlar bor”
Arashanbuloqqa ertalabki soat 8 bo‘lmay yetib borganimizga qaramay buloq atrofi chodirlar va odamlarga to‘la edi.
Bizga shu hududning oqsoqoli deb tanishtirishgan Ernazar Mingboyevning aytishicha, bu yerdagi yer qa’ridan chiqadigan qaynoq ma’danli buloqda qishin-yozin 38 daraja harorat saqlanib turadi.
“Buloq suvi 27 xil dardga davo. Asosan bo‘g‘in, oyoq, bosh og‘rig‘i, yurak siqilishi, oq tushishi, yara va toshmalarga davo istab kelishadi. Nosilka yoki qo‘ltiqtayoqda kelib, o‘z oyog‘i bilan yurib ketganlar bor. Joyning nomi ham ‘dardi arisin” degan ma’noda Arashan bo‘lsa ajab emas”, — deydi Ernazar ota.
Lug‘atlarni ko‘rganimizda bu so‘z sanskrit tilidan o‘zlashgani va “shifobaxsh qaynar buloq” ma’nosini anglatishi, bu atama nafaqat o‘zbeklar, balki boshqa turkiy tillarda ham ko‘p uchrashini bilib oldik.
Arashanbuloq ikki qism — erkaklar va ayollar bo‘limlariga ajratilgan. Bo‘yi va eni 2 metr chamasi keladigan hovuzchaga bir kirganda 5-6 kishi tushishi mumkin, ortig‘i sig‘maydi ham. Buloqda o‘rtacha 15-20 daqiqa turish yetadi, oshig‘i ziyon yetkazishi mumkin deb hisoblanadi. Aslida bundan ko‘p muddatga navbatda turganlar ham imkon bermaydi.
Buloq yaqinida tosh devor bilan o‘ralgan namozxonaga ham ko‘zimiz tushdi. Aytishlaricha, bu yerlarda qadimda Arashan bobo degan so‘fiy ham o‘tgan ekan, lekin bu qanchalik haqiqat ekani biz uchun qorong‘u.
Shuningdek, tepalikda chog‘roqqina qabriston ham bor. Vafot etgan cho‘ponlar va sayyohlar oldinlari shu yerga qo‘yilgan.
Arashanning nomlari o‘zi kabi go‘zal ko‘llari
Arashanda 4 ta ko‘l — Uzunko‘l, Chuqurko‘l, Oynakko‘l va Tulporko‘lga bordik.
Tog‘lar ortida yana ikkita muzli ko‘l bor deb aytishdi, lekin u tomonlarga o‘tishga ko‘zimiz yetmadi.
Ko‘llar xuddi nomlari kabi nihoyatda go‘zal, ularni ko‘rib ko‘zingiz quvnaydi. Chuqurligi 12 metrdan 25 metrgacha.
Uzunko‘l atrofida dam oluvchilar ko‘p, qolganlarida esa yetib borish qiyin bo‘lgani sabab asosan sayyohlar va sportchilarni uchratish mumkin.
Toshkentlik Natalya Troshina shundaylar sirasidan ekan. Turmush o‘rtog‘i va ikki farzandi bilan oilaviy sayyohat uyushtirishadi, shu paytgacha Qirg‘iziston, Qozog‘iston va Gruziyada bo‘lishgan.
“Arashan ko‘llarini o‘zimiz uchun 2015-yilda kashf etdik. O‘shanda may oyida kelgandik. Yomg‘ir yoqqani uchun mashinamiz botib qolib, zo‘rg‘a chiqarib olganmiz. O‘shanda qaytib bu joylarga kelmaymiz deb achchiqlangandim. Lekin Arashanning tabiati va ob-havosini sevib qoldik. O‘zingiz o‘ylab ko‘ring, Toshkentda jazirama yoz, bu yerda esa kechki payt shapka, kurtka va krossovkada bo‘lmasangiz sovqotishingiz aniq. Odamlardan xoli, manzarasi betakror, osmoni fusunkor. Shu sabab har yili uch-to‘rt marotaba kelyapmiz”, — deydi Natalya.
Arashanga zamonaviy yo‘llar va sharoitlar zarur
Arashan hududi Pop tumanidagi to‘rtinchi sektorga qaraydi. Sektor rahbari, tuman soliq inspeksiyasi boshlig‘i Jamshid Bo‘tayevning aytishicha, hududda nafaqat ziyorat va tibbiy turizm, balki yaylov turizmi, ot turizmi, suv turizmi, qishki sport turlarini rivojlantirish uchun ulkan imkoniyatlar bor.
Fikrimizcha, buning uchun termal suvlar ustida zamonaviy kabinalar barpo etish, buloq yaqinidagi ko‘l atrofida o‘tovlar qurib, kelgan ziyoratchilar uchun tabiiy sharoitda tunab qolish imkonini yaratish, yaylovda ot minish, qimiz, qatiq, cho‘pon nonlari sotuvini tashkil etish mumkin.
Mashaqqatli tog‘ yo‘li Arashanbuloqqa investitsiyalar jalb etishdagi asosiy to‘siqlardan biri. Ilgarilari Pop temiryo‘l stansiyasidan bu yergacha tekis hududdan o‘tgan 30-35 kilometrlik yo‘l bo‘lgani, keyinchalik yo‘qolib ketgani aytiladi.
Bu yo‘lni tiklab, zamonaviy ko‘rinishga keltirilsa, nafaqat Namangan, balki mamlakat turizmi uchun ham yangi bir yirik yo‘nalish kashf etilgan bo‘lar edi.
Xullas, Arashandan shunday taassurotlar va mulohazalar bilan qaytdik. Qaytganimiz va shaharning jazirama, dim havosi bizni qarshi olgani zahoti bu ertaknamo manzillarni sog‘inishni boshladik...
Izoh (0)