Gaiti prezidenti Jovenel Moiz otib o‘ldirildi. 7-iyulga o‘tar kechasi mamlakat poytaxti Port-o-Prensdagi prezident qarorgohiga qurolli shaxslar hujum qilgan. Hujumda prezidentning rafiqasi Martin Moiz ham o‘q yeb yaralangan. Dastlab Martin kasalxonada vafot etgani haqida xabarlar paydo bo‘ldi, ammo keyinchalik rasmiylar buni rad etdi. Uning ahvoli qanday ekani haqida xabar berilmagan, deb yozadi Meduza.
Dastlab hujumchilar qochib ketgan. Ularning maqsadi talonchilik bo‘lganmi yoki siyosiy qotillikmi, hozircha noma’lum. Mamlakat bosh vaziri vazifasini bajaruvchi Klod Jozefning bayonotida jinoyatchilar faqat ispan va ingliz tillarida so‘zlashgani qayd etilgan — Gaitida ikkala tildan ham rasmiy til sifatida foydalanilmaydi.
Gaitining AQShdagi elchisi Bokchit Edmond hujumchilar o‘zlarini AQShning Giyohvand moddalar bilan kurash boshqarmasi agentlari deb tanishtirgani haqida xabar berdi, ammo u bunga ishonmasligini ta’kidladi. AQSh davlat departamenti matbuot xizmati rahbari Ned Prays ham Moizning o‘ldirilishida amerikalik agentlarning aloqasi yo‘qligini ta’kidladi.
Qo‘shni Dominikan Respublikasi rasmiylari qotillar Gaitidagi giyohvand moddalar savdosi va odam o‘g‘irlash bilan shug‘ullanadigan nufuzli odamlarga aloqador to‘rt kolumbiyalik va uch venesuelaliklardan iborat guruh ekani haqidagi versiyani ilgari surdi. Dominikan Respublikasi qotillikda Gaitining yuqori martabali politsiyachisi ham ishtirok etganini istisno qilmadi, ta’kidlanishicha, u davlat rahbarining qarorgohidagi xavfsizlikni ataylab zaiflashtirgan.
Keyinchalik Gaiti politsiyasi o‘ldirishda gumonlanuvchilarni hibsga olgani haqida xabar berdi. Politsiya boshlig‘i to‘rt nafar gumondor yo‘q qilingani va yana ikki nafari hibsga olinganini ma’lum qildi. “To‘rt nafar yollanma qotil o‘ldirildi, ikki nafari bizning nazoratimizda. Ular garovga olgan uch politsiyachi ozod qilindi ”, — dedi politsiya boshlig‘i Leon Sharl.
Gaiti hukumati mamlakatda harbiy holat e’lon qildi. Klod Jozef xalqni qiyin paytda birlashishga chaqirdi, shuningdek, armiya va hukumat mamlakatdagi vaziyatni nazorat qilib turishini ta’kidladi. Port-o-Prensdagi aeroportning yopilishi haqida rasman e’lon qilinmagan bo‘lsa-da, 7-iyul kuni ertalab xalqaro reyslarni qabul qilish to‘xtatildi. Gaiti bilan quruqlikdan chegaradosh bo‘lgan yagona davlat – Dominikan Respublikasi shoshilinch tarzda chegarasi yopilishini e’lon qildi.
Jovenel Moiz Gaitini 2016-yildan beri boshqarib kelardi. 2018-yilda Gaitida korrupsiya mojarosi boshlangan, natijada Moizga impichment uyushtirilib, uning iste’fosini talab qiladigan norozilik namoyishlari bo‘lib o‘tgan va 2019-yilga belgilangan parlament saylovlari to‘xtatilgan.
Mamlakat deyarli parlamentsiz qoldi va yangi qonunchilik tashabbuslari prezident farmonlari sifatida rasmiylashtirildi. Buning fonda Moiz o‘z vakolatlarini kengaytirib, konstitutsiyani isloh qilishga urindi. Muxolifat bunga javoban uni hokimiyatni zo‘rlik bilan egallashga urinishda aybladi. COVID-19 pandemiyasi boshlangani sababli konstitutsiyaga o‘zgartirishlar kiritish bo‘yicha referendum o‘tkazilmay qoldi.
Fevral oyida Gaitida inqiroz avj oldi. Muxolifat Moizning besh yillik prezidentlik muddati tugagan deb da’vo qildi va muddatni 2016-yil 7-fevraldan— Moiz mamlakatni prezident vazifasini bajaruvchi sifatida boshqarishni boshlaganidan hisobladi. Moizning o‘zi ushbu muddatni u rasmiy ravishda qasamyod qabul qilgan kun 2017-yil 7-fevraldan deb hisoblab kelardi. Muxolifat fikri bo‘yicha uning muddati tugagan kuni Moiz davlat to‘ntarishiga urinishning oldi olinganini e’lon qildi. Bir necha o‘nlab odamlar hibsga olindi.
Gaiti Karib havzasidagi eng qashshoq mamlakat bo‘lib, aholisining 60 foizdan ortig‘i qashshoqlik yoqasida yashaydi. Mamlakatda o‘nlab yillardan buyon siyosiy beqarorlik davom etmoqda. 1986-yilda diktator Jan-Klod Dyuval rejimi ag‘darilganidan beri mamlakatda bir necha bor harbiy to‘ntarishlar va tartibsizliklar yuz berdi; 2004-yildan 2019-yilgacha BMT tinchlikparvar kuchlari mamlakatda bo‘lib turgan. 2010-yilda Gaitida sodir bo‘lgan kuchli zilzila 222 ming kishini (mamlakat aholisining 2 foizini) halok qildi, ko‘plab hududlar vayron bo‘ldi, bu esa mamlakatning og‘ir iqtisodiy ahvolini yanada yomonlashtirdi.
So‘nggi oylarda Gaitidagi qashshoqlik va siyosiy beqarorlik fonida Port-o-Prens va mamlakatning boshqa yirik shaharlarini nazorat qiluvchi va talon-taroj qilish bilan shug‘ullanuvchi isyonkor va jinoiy guruhlarning pozitsiyalari tobora mustahkamlanib bormoqda. Ikki hafta oldin eng yirik to‘qqizta guruhdan iborat koalitsiya Gaitining siyosiy va ishbilarmon elitalariga qarshi “inqilob” boshlanganini e’lon qildi.
Izoh (0)