Toshkentliklar to‘satdan ikki kun koronavirusni yengolmadi, lekin bu chikora — har kuni o‘rtacha 100 kishida COVID-19 aniqlansa-da, 30-iyun kuni poytaxtda 300 nafar ham bemor yo‘q edi

O‘zbekistonda koronavirus bilan bog‘liq vaziyatni kuzatish imkonini beruvchi yagona rasmiy manba — Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan yuritilayotgan rasmiy statistika. Vazirlik har tong soat 10:00 atrofida e’lon qiladigan namunaviy hisobotda hududlar kesimida bir kun avvalgi kasallanish va sog‘ayish ko‘rsatkichlari, shuningdek, o‘limiga rasman koronavirus sababchi deb topilgan marhumlar soni berib boriladi. Aynan shu hisobotni muntazam kuzatish asnosida u yoki bu hududdagi koronavirus bilan bog‘liq ahvol yana yomonlashgani yoki va nihoyat yaxshilangani haqida xulosa chiqarish mumkin. Albatta, bu hisobot mukammal emas (shu bois xulosalar xato chiqishi ehtimoli juda katta), yetkazadigan axboroti ko‘lami jihatidan vazirlikning shu yo‘nalishdagi bir yil avvalgi hisobotlaridan qashshoqroq.

Masalan, SSV 2020-yil 21-sentabriga qadar koronavirusdan vafot etgan O‘zbekistondagi bemorlarning hech yo‘g‘i qaysi hududdan ekanini ochiqlardi — shugina ma’lumot, deylik, ayni damda Toshkent shahrida va Samarqand viloyatida aynan qancha bemor davolanayotganini bilish imkonini berardi. Shundan beri O‘zbekistonda koronavirusning rasmiy qurbonlari soni 309 nafarga ko‘payib, (2021-yil 3-iyul holatiga ko‘ra) 747 kishiga yetdi. Lekin bu 309 marhum qaysi hududdan — buni faqat SSVdagi (va uning hududiy bo‘linmalaridagi) mutassaddilar, SSVdagi (va uning hududiy bo‘linmalaridagi) mutassaddilardan axborot oluvchi katta va kichik amaldorlar (xususan, hududlardagi mulozimlar) va Xudo biladi.

Ammo bugungi mavzu boshqa (mabodo sizga baribir shu — koronavirus qurbonlari mavzusi qiziq bo‘lsa, u holda 2020-yilda O‘zbekistonda 20 mingga yaqin “ortiqcha o‘lim” qayd etilgani haqidagi axborotni o‘qishni tavsiya qilamiz).

3-4 kunda sog‘aya turib, so‘ng tuzalmay qo‘ygan toshkentliklar

“Daryo” Sog‘liqni saqlash vazirligi e’lon qilib kelayotgan koronavirus infeksiyasi tarqalishiga doir rasmiy statistik raqamlarni tahlil qildi (tahririyat pandemiya bilan bog‘liq vaziyat bir qadar sokin bo‘lgan 2021-yilning yanvar—mart oylarida bu mavzudan uzoqlashgan edi, biroq so‘nggi haftalarda kasallanish ko‘rsatkichlari jiddiy o‘sgani, shu vaj bilan yangi cheklovlar va tartiblar joriy etilayotgani bois “Daryo” uchun bu mavzu yana dolzarb ko‘rinish oldi). Tahlil uchun iyun oyi to‘liq va iyulning dastlabki uch kuni tanlab olindi. Mamlakatdagi koronavirus bilan bog‘liq vaziyat haqida emas (negaligini yuqorida ta’kidladik), ko‘proq koronavirusning rasmiy statistikasi haqida muayyan xulosalar chiqarish uchun, nazarimizda, shu 33 kunlik ma’lumotlar yetarli.Toshkent shahar Sog‘liqni saqlash bosh boshqarmasi boshlig‘i Anvar Alimovning so‘zlariga ko‘ra, “hozirgi vaqtda kovid-kasalxonalarda davolash ishlari o‘rtacha 13 kundan 10 kungacha qisqargan”. Demak, kovid-kasalxonalarga yotqizilayotgan bemorlarga o‘rtacha 8—10 kun atrofida davo choralari ko‘rilmoqda. Ayni vaqtda, hali biror manbada O‘zbekiston koronavirusga chalingan bemorlarni 4—5 kunda davolab, reabilitatsiyaga chiqarib yuborish amaliyotini joriy etgani haqida aytilgani yo‘q. Shu sababli ham Toshkentga doir rasmiy raqamlar e’tiborga molik.

SSV statistikasiga ko‘ra, Toshkent shahrida 26-iyun kuni 119 kishida, 27-iyun kuni 103 kishida, 28-iyun kuni 115 kishida, 29-iyun kuni 89 kishida va 30-iyun kuni 101 kishida — besh kun ichida jami 527 kishida koronavirus aniqlangan. Bu 527 kishi — yangi, amaldagi amaliyot bo‘yicha o‘rtacha 10 kun davolanishi kerak bo‘lgan bemorlardir. Biroq 30-iyun kuni Toshkent shahrida rasman 285 nafar bemor bor edi. Bu raqam ichida keyingi davrdagi 309 qurbonning bir (ehtimol, sezilarli darajada katta) qismi ham borligini inobatga olsak, bemorlar soni yanada kamroq bo‘lib chiqadi.

Toshkentda ahvol og‘irlashgani, Zangiotadagi maxsus klinikalar yuklamaga bardosh berolmay qolayotgani sabab kovid-markazlar qayta ochilishi haqida (keyinroq to‘la tasdiqlangan) mish-mishlar tarqalgan 1-iyul kuni poytaxtdagi bemorlar soni 304 nafargacha ko‘paygan (30-iyundagidan 19 nafarga ko‘proq — bu raqam ichida ham qurbonlar bor, faqat ularning soni noma’lum). Agar davolash jarayoni, poytaxt bosh shifokori va boshqa rasmiylar ta’kidlaganidek, hali ham 10 kuncha davom etayotgan bo‘lsa, bu sanaga kelib bemorlar soni (26-iyundan avvalgi kunlarni hisobga olmaganda) kamida 620 nafar atrofida bo‘lishi mantiqan to‘g‘ri bo‘lardi.

Yana bir muhim jihat — pandemiya boshidan desak balki yolg‘on bo‘lar (uzr, pandemiya boshigacha bo‘lgan ahvolni hisoblab chiqishga ulgurmadik), biroq 2021-yil boshidan beri Xudo bergan har kuni COVID-19 bemorlari aniqlanayotgan shaharda har kuni bemorlar sog‘ayishi tabiiy bir hol. Ammo, kutilmaganda, so‘nggi ikki kunda toshkentlik bemorlar sog‘aymay qo‘ydi — SSV ma’lumotlariga ko‘ra, 2-iyul kuni ham, 3-iyul kuni ham avvalroq poytaxtda ro‘yxatga olingan bemorlarning birortasi sog‘aymagan. Shu bois 2-iyul kuni shahardagi bemorlar soni 421 nafarga (qurbonlar bilan birga), 3-iyul kuni 526 nafarga (qurbonlar bilan birga) yetgan. “10 kun davolanish” amaliyoti bo‘yicha esa bemorlar soni (26-iyundan boshlab hisoblaganda) 2-iyul kuni 743 nafarga, 3-iyul kuni 848 nafarga yetishi kerak edi.

Darvoqe, SSV iyul oyidan boshlab koronavirusdan davolanayotgan bemorlarning umumiy sonini ko‘rsatishni to‘xtatdi. Ne sababdan — noma’lum. SSVning o‘rniga biz oson aytishimiz mumkin — O‘zbekistonda 1-iyul kuni 2897 kishi, 2-iyul kuni 2981 kishi, 3-iyul kuni 3086 kishi rasman koronavirusdan davolanayotgan edi. Darhaqiqat, buni aniqlash ko‘p ham qiyin emas, bu, SSV matbuot xizmati ta’biri bilan aytganda, “oddiy matematika”. Ammo ularning qanchasi og‘ir va yana qanchasi o‘ta og‘ir ahvolda — endi, bu ma’lumot kimlarga ayon ekanligini bilish uchun materialning kirish qismiga o‘ting.

Rasmiylarning xatti-harakatlari, gap-so‘zlaridan xulosa qilsang, O‘zbekistonda koronavirus bilan bog‘liq eng dahshatli vaziyat Toshkentda — hokim “koronavirus qaytib keldi” deyapti, labbay deya yordamga kelib, kovid-markazlarni ochib tashlagan harbiy xizmatchilarga qo‘lini ko‘ksiga qo‘yib tinmay rahmat aytyapti, Ortiqxo‘jayevga hisobot berayotgan harbiy mas’ullar esa: “Hozirgina, yarim tunda ishga tushdik, ertalabgacha 150 bemor kelishi kutilayotgani”ni ta’kidlayapti. Ammo, bir kun avval ko‘rsatib o‘tilganidek, rasmiy statistikaga qarab bunchalik xavotirga tushmaysan kishi — SSV hisobotlari bo‘yicha poytaxtdagi koronavaziyat ikki oy avvalgisidan ancha yaxshi, O‘zbekistonning qolgan nuqtalaridagi vaziyat (masalan, Surxondaryo) bilan taqqoslaganda-ku “yam-yashil zona”.

Yo‘qolgan 44

SSVning kunlik hisobotlari asosida shakllantirilgan ma’lumotlarni xuddi shu hisobotlardagi rasmiy statistik jadvallar bilan qiyoslash vaqtida tasodifan Sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlaridagi yana bir xatolik yuzaga chiqdi (vazirlikning 8-iyungi hisobotida Farg‘ona viloyatidagi sog‘ayganlarga doir raqam bittaga kamayib qolib, ertangi hisobotda tuzatib ketilganini hisobga olmasa).

Sog‘liqni saqlash vazirligining 9-iyundagi hisobotiga ko‘ra, O‘zbekistonda 191 kishi, xususan, Jizzax viloyatida 14 kishi, Toshkent viloyatida esa 34 kishi koronavirus infeksiyasidan sog‘aygan. Biroq Jizzax viloyatiga doir sonlar SSVning jadvaliga kirmay qolgan — viloyatning sog‘ayganlar ko‘rsatkichi 8-iyunda 1153 bo‘lganicha 12-iyungacha shu ko‘rinishda qotgan, Toshkent viloyatiga doir sondan esa faqat “4” raqami jadvaldan joy ololgan, xolos — jami 44 sog‘ odam qayergadir yo‘qolgan.

Hisobotda “sog‘ayganlar jami 98 592 (+191) nafarga yetdi” deyilgan, biroq 8-iyun yakunlariga ko‘ra sog‘ayganlar soni rasman 98 445 nafarga yetgani inobatga olinsa, 9-iyun kuni sog‘ayganlar soni 191 nafarga emas, balki 147 nafarga ko‘paygan bo‘lardi. Qayd etish joiz, hisobot mas’ullari “191 kishi sog‘aydi” degani bilan, 9-iyun holatiga ko‘ra kasalxonalarda davolanayotgan bemorlar sonini jadvaldagi raqamlar asosida hisoblab, 3311 nafar deb chiqargan (aslida, agar haqiqatan ham 191 kishi sog‘aygan bo‘lsa, bemorlar soni 3267 nafarni tashkil etgan bo‘lardi).

Xullas, Jizzax viloyatida 9-iyun kuni sog‘aygan 14 kishi va Toshkent viloyatida tuzalgan 30 kishi SSV hisobotida bor, lekin SSV jadvalida yo‘q, shu bois SSVning hozirgi hisobotlarida ham yo‘q va, ochig‘ini aytganda, bu muammoga aylangani ham yo‘q (biz o‘zimiz tuzgan jadvaldagi yakuniy raqam SSV jadvalidagi oy yakunlari bo‘yicha sondan nega 44 taga farq qilayotganini tushunmay ancha bosh qotirdik, xolos). Shu 44 kishi rostdan ham sog‘ayganmidi, ular o‘zi rostdan bormidi — bu endi boshqa muammo, balki, bu ham muammo emasdir; Nurmat Otabekovning so‘zlarini biroz o‘zgartirib aytganda, “44 kishi sog‘aydimi-yo‘qmi, statistika uchun bu jiddiy ob-havo yaratmaydi”, shunday emasmi?