Xorazmda o‘lgan ayolning “ko‘rsatmasi”ni ishonchli deb topgan sudya hamon ishlamoqda. Marhuma YTH sabab komada yotgan jabrdiyda haydovchidan pul undirish uchun “tiriltirilgan” edi

2016-yil 3-noyabr kuni fuqarolik ishlari bo‘yicha Shovot tumanlararo sudi raisi J.Sultanova da’vogar Mahbuba Quryazovaning eri Furqat Boltayevga nisbatan nikohdan ajratish haqidagi arizasi asosida ochilgan ishni ko‘rib chiqib, Mahbuba Quryazova eri bilan yarashib olgani va da’vodan voz kechish haqida ariza bergani munosabati bilan fuqarolik ishini yuritishdan to‘xtatish haqida ajrim qilgan.

Sud ajrimidan ko‘chirmada “Mahbuba Quryazovaga Fuqarolik-protsessual kodeksining 102-moddasiga asosan ish yuritishning tugatish oqibatlari tushuntirilgan”. Muammo shundaki, Mahbuba Quryazova ushbu sud majlisidan 14 kun avval — 2016-yilning 19-oktabr kuni Urganch shahrining Yangi Shovot va Jayhun ko‘chalari kesishgan chorrahada yuz bergan yo‘l-transport hodisasi oqibatida vafot etgan.

Sudya J.Sultanovaning ikki hafta avval vafot etgan ayoldan “ko‘rsatma olib”, unga “tushuntirishlar bergani” 2018-yil oktabrida ma’lum bo‘lgan, bu holat jamoatchilikning keskin noroziligiga sabab bo‘lgan edi.

Sudyalar oliy kengashida bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida ayni mavzu yana ko‘tarildi. Ma’lum bo‘lishicha, “murdadan ko‘rsatma olgan” sudya J. Sultanova Xorazm viloyat ma’muriy sudi sudyasi lavozimida ishlab kelmoqda. Kengash matbuot kotibi Tursunali Akbarovga ko‘ra, sudyaning “murdadan ko‘rsatma olish” holati sud ispeksiyasi tomonidan o‘rganilganda tasdig‘ini topdi. Endi masala Kengash tartibiga qo‘yilib, uning 21 nafar a’zosi tomonidan kollegial hal etiladi.

O‘lgan ayolni “tiriltirish” nega kerak edi, degan savol tug‘ilishi tabiiy. Marhumaning eri Furqat Boltayev yuqorida zikr etilgan avtohalokat ishi bo‘yicha sudlarda da’vogar sifatida qatnashib, avariya ishtirokchilaridan biri — Lacetti haydovchisi Oybek Esamuratovni jazolashni (eri bilan ajrashmoqchi bo‘lgan Quryazova shu Lacetti’da bo‘lgan), shuningdek, ma’naviy zarar undirib berishni talab qilgan, ma’naviy zarar undirilishi uchun esa xotining (u hatto o‘lgan bo‘lsa-da) sen bilan ajrashmagan bo‘lishi kerak.

“Murdadan ko‘rsatma olingani” — jabrdiydadan ayblanuvchiga aylanib qolgan Oybek Esamuratov ishtirokidagi YTHning eng dahshatli qismi, lekin asosiysi emas. Voqeaning asosiy qismi ham kino olgulik, ehtimol, bu voqea O‘zbekistonda emas, biror Yevropa mamlakati yo AQShda yuz berganidami, allaqachon kino olingan ham bo‘lardi.

Mazkur voqea haqida birinchi marta 2018-yil oktabrida Nurmuhammad Said muallifligida “Xorazmda murda tirilib, sudda ‘ko‘rsatma berdi’” sarlavhasi ostida “Kun.uz”da maqola berilgan. “Daryo” o‘sha maqolani e’tiboringizga havola qiladi.

Xorazmda murda tirilib, sudda “ko‘rsatma berdi”

2016-yilning 19-oktabr kuni Urganch shahrida mudhish yo‘l-transport hodisasi yuz berdi. Yangi Shovot ko‘chasi bilan Jayhun ko‘chasi kesishgan chorrahada Captiva va Lacetti rusumli avtomashinalar to‘qnashib ketishi oqibatida Lacetti haydovchisi Oybek Esamuratov, uning uch nafar farzandi turli darajada tan jarohati oladi. Uning tanishi Mahbuba Quryazova esa og‘ir jarohatlar natijasida shifoxonada vafot etadi. Captiva boshqaruvida bo‘lgan Jasur Xudoyberganov yengil tan jarohati olgan.

Yangibozor tumani Oybek ko‘chasi 3-uyda yashovchi Oybek Esamuratovning aytishicha, u chorrahadan svetoforning yashil chirog‘ida o‘tayotganida yon tomondan katta tezlikda kelgan va qizil chiroqda o‘tgan haydovchi Jasur Xudoyberganov boshqaruvidagi Captiva uning avtomashinasini urib yuborgan. Natijada Lacetti 32 metr masofaga uchib ketgan va yo‘l chetidagi bordyurga borib urilgan.

Bu jinoyat ishi bir nechta sud instansiyalarida muhokama qilingan, so‘ngra Oliy sud ajrimi chiqarilgan. Ularning barchasi Oybek Esamuratovni yo‘l-transport hodisasini sodir etganlikda aybdor deb topgan. Sudlar guvohlarning ko‘rsatmalarini ishonchli deb topib, shu haqda hukm chiqargan. Ammo negadir, bu “ishonchli” guvohlarning bari Jasur Xudoyberganovning tanishi yoki qarindoshi, ularning ko‘rsatmalari esa xilma-xilligi, bir-biriga zidligi bilan ajralib turadi.

Guvohlarning ko‘rsatmalarini sud hukmlaridan olib, qisqacha tanishamiz.

Birinchi guvoh Sherzod Jonibekov (Jasur Xudayberganovning tanishi) dastlabki tergov va Yangiariq tumani sudida “men 90 Q 993 FA davlat raqamli Matiz rusumli avtomobilimda chorrahada chap tomonga qayrilmoqchi bo‘lib turganimda, Lacetti qarama-qarshi yo‘nalishdan soatiga 70—80 kilometr tezlikda kelayotgan Captiva’ni o‘tkazib yubormasdan, to‘qnashuv sodir qildi”, degan. Ammo Xiva shahar sudida “men Nexia rusumli avtomobilimda chorrahada o‘ng tomonga qayrilmoqchi bo‘lib turganimda, Lacetti qarama-qarshi yo‘nalishdan kelayotgan Captiva’ni o‘tkazib yubormasdan, to‘qnashuv sodir qildi”, degan. Qizig‘i shundaki, Beeline kompaniyasi tomonidan taqdim qilingan peleng ma’lumotiga ko‘ra, Sherzod Jonibekov o‘sha vaqtda avtohalokat yuz bergan joyda bo‘lmagan. U voqea joyiga bir soatdan so‘ng yetib kelgan.

Keyinchalik ma’lum bo‘lishicha, 90 Q 993 FA davlat raqamli Matiz avtomobili umuman mavjud emas. Bunday raqamli Nexia avtomobili bor va u ikkinchi guvoh sifatida ko‘rsatma bergan Shavkat Xudoyberganovga tegishli. Uni ham eshitib ko‘ramiz.

Ikkinchi guvoh Shavkat Xudoyberganov (Jasur Xudoyberganovning amakisi) apellyatsiya sudida avtohalokat sodir bo‘lishidan yarim soat oldin Jasur Xudoyberganov bilan bir shisha aroq ichgani, shundan keyin avtohalokat haqida eshitib, tezda yetib borganini, Sherzod Jonibekovni (birinchi guvohni) tanimasligini, uni voqea joyida ko‘rmaganini hamda Nexia avtomobilini hech kimga bermaganini aytgan.

Uchinchi guvoh Egambergan Ro‘zmetov (Jasur Xudoyberganovning tog‘asi) avtohalokat sodir bo‘lgan paytda chorrahaga Sherzod Jonibekov (birinchi guvoh) bilan Matiz avtomashinasida birga borganini va Lacetti avtomashinasi Captiva’ni o‘tkazib yubormay, avtohalokat sodir etgani haqida ko‘rsatma bergan. Aslida u voqea sodir bo‘lgan paytda Shovot tumanidagi Qangli qishlog‘ida, voqea joyidan 60 kilometr (!) uzoqlikda edi. Buni Ucell kompaniyasining peleng ma’lumoti tasdiqlaydi.

To‘rtinchi guvoh Rasul Mahmudov (Jasur Xudoyberganovning ukasi Mansurning do‘sti) dastlabki tergov va Yangiariq tumani sudida bergan ko‘rsatmasida “Matiz avtomashinamda ketayotganimda, Lacetti va Captiva to‘qnashuviga guvoh bo‘ldim, bunda Captiva yashil chiroqda chorrahaga kirib keldi”, degan. Apellyatsiya sudida esa ko‘rsatma biroz o‘zgaradi: “Matiz avtomashinamda ketayotganimda, Lacetti va Captiva to‘qnashuviga guvoh bo‘ldim, bunda Captiva yashil chiroqda chorrahaga kirib keldi. Keyin mashinamdan tushib, voqea joyiga borganimda, do‘stim Sanjar Jabbarovni ko‘rdim”, degan. Xiva shahar sudida esa “Matiz avtomashinamda do‘stim Sanjar Jabbarov bilan ketayotganimda, Lacetti va Captiva to‘qnashuviga guvoh bo‘ldim”, deb aytgan. Qizig‘i shundaki, UMS kompaniyasi peleng ma’lumotiga ko‘ra, Rasul Mahmudov shu vaqt oralig‘ida do‘sti Sanjar Jabbarov bilan 7 marta telefonda suhbatlashgan. Ya’ni, agar u mashinada do‘sti bilan birga bo‘lsa, demak yo‘lda telefonda suhbatlashib ketgan ekan-da?..

Beshinchi guvoh Sanjar Jabbarov (Jasur Xudoyberganovning ukasi Mansur Xudoyberganovning do‘sti) avvalgi guvohning ko‘rsatmalarini takrorlaydi. Ya’ni, oldin u voqea joyiga piyoda yetib kelganini aytadi, biroq keyinchalik ko‘rsatmasini o‘zgartirib, “Rasul Mahmudovning Matiz’ida keldim”, deydi.

Oltinchi guvoh Ollanazar Matyaqubov (Jasur Xudoyberganovning otasining sinfdoshi) dastlabki tergovda “Captiva avtomashinasi chorrahada to‘xtamasdan, svetoforning yashil chirog‘ida o‘tib ketayotganida...”, degan. Ammo apellyatsiya sudida chorrahaga kelganida, Captiva va Damas avtomashinasi qizil chiroqda to‘xtab turganini, yashil chiroq yonganidan so‘ng harakatlanganini aytgan.

Ushbu guvohlarning bir-biriga zid bo‘lgan, chalkash ko‘rsatmalari ularning xolis ekanligidan, rost gapirayotganidan dalolat beradimi? Ammo bu ko‘rsatmalar sud hay’ati tomonidan ishonchga sazovor deb topilgan.

Yana bir qiziq tomoni, voqeaning asosiy ishtirokchisi, Captiva haydovchisi va jabrlanuvchi deb topilgan Jasur Xudoyberganov faqat dastlabki sudda qatnashgan, xolos. Keyingi uchta sud majlisida u ishtirok etmagan. Oybek Esamuratov advokatining Xudoyberganovni sudga olib kelish haqidagi talablari negadir qondirilmagan. Dastlabki sudda Jasur Xudoyberganov bir shisha vino ichgan holda transport vositasini boshqarganini tan olgan. U bilan birga bo‘lgan guvoh Shavkat Xudoyberganov esa bir shisha aroq ichdik degan.

Bundan tashqari, Jasur Xudoyberganov dastlabki tergovda “rulda men emas, otam edi”, deb ko‘rsatma bergan. Uning otasi Xudoybergan Xudoyberganov ham o‘g‘lining voqea joyida bo‘lmaganini va transport vositasini shaxsan o‘zi boshqarganini, avtohalokat natijasida jarohat ham olgani haqida tergovda ko‘rsatma bergan. Buni isbotlash maqsadida qo‘lini kesib, o‘ziga tan jarohati yetkazgan. Ammo ekspertiza natijasida Captiva salonidagi qon dog‘lari va soch tolasi Jasur Xudoyberganovga tegishli ekani aniqlangan. Ota-bola Xudoyberganovning tergov va sudni chalg‘itishga bo‘lgan bu harakatlariga sudda hech qanday baho berilmagan.

2017-yil 20-noyabr kuni jinoyat ishlari bo‘yicha Xiva shahar sudi mana shu guvohlarning ko‘rsatmasini ishonchli deb hisoblab, Oybek Esamuratovni aybli deb topib, 5 yil muddatga ozodlikdan mahrum etgan. Bundan tashqari, Jasur Xudoyberganov foydasiga 36 million so‘m undirilishini belgilagan.

2018-yil 15-fevraldagi apellyatsiya sudi bu qarorni o‘zgartirib, Oybek Esamuratovni 2 yillik shartli qamoq jazosiga hukm qilgan.

Oybek Esamuratov avtohalokat natijasida 5 kun komada yotadi. Natijada voqea yuz bergan paytda guvohlarni jalb qilish imkoniyatidan mahrum bo‘ladi.

Keyinchalik u voqeani ko‘rgan boshqa guvohlarni aniqlash maqsadida matbuotda va TVda e’lon berish haqida tergovchiga iltimosnoma taqdim qiladi. Ammo negadir bu iltimos rad qilinadi. Shundan so‘ng Oybek Esamuratov mustaqil ravishda bekatlarga, simyog‘ochlarga e’lon yopishtiradi, taksi haydovchilaridan surishtiradi. Natijada katta qiyinchilik bilan bir necha guvohni topishga muvaffaq bo‘ladi.

Bu guvohlar — Salomat Sa’dullayeva, Hamza Musabekov, Farhod Madrimov, Murod Hojiyev va Xursandbek Karimov Captiva avtomashinasi katta tezlikda chorrahaga kirib kelib, to‘qnashuv sodir qilganini ko‘rgani haqidagi ko‘rsatma bergan. Ammo sud bu guvohlar voqea joyida bo‘lmagani tufayli ko‘rsatmalarni ishonchga sazovor emas deb topgan.

Xiva shahar sudi bu guvohlarning Oybek Esamuratov bilan 2016-yil dekabridan 2017-yil sentabriga qadar juda ko‘p marta telefon orqali suhbatlashgani tufayli, ularning ko‘rsatmasini ishonchli emas (!) deb topgan. Ammo uyali aloqa kompaniyalari pelengi asosida ular voqea joyida bo‘lganiga e’tibor qaratmagan.

Endi marhum Mahbuba Quryazova tirilib, sudda qanday ko‘rsatma bergani haqidagi mo‘jizaviy holatga e’tibor beramiz.

2016-yil 3-noyabr kuni, ya’ni Mahbuba Quryazovaning vafotidan 14 kun o‘tgach (!) fuqarolik ishlari bo‘yicha Shovot tumanlararo sudi o‘z binosidagi ochiq sud majlisida ajrim chiqaradi.

Unda da’vogar Mahbuba Quryazovaning eri Furqat Boltayevga nisbatan nikohdan ajratish haqidagi arizasi ko‘rib chiqiladi. Raislik qiluvchi sudya J.Sultanova, kotib X.Matyaqubov ishtirokida Mahbuba Quryazovaning eri bilan yarashib olgani va da’vodan voz kechish haqidagi arizasini inobatga olib, fuqarolik ishini yuritishdan to‘xtatadi. Mahbuba Quryazovaga FPKning 102-moddasiga asosan ish yuritishning tugatish oqibatlari tushuntiriladi.

Qabrda yotgan odamning sudga qanday kelgani va unga qanday qilib tushuntirish berilganini bilmaymiz. Ammo bu haqdagi hujjat qo‘limizda mavjud.

Xo‘sh, bu ishning avtohalokatga qanday aloqasi bor dersiz? Gap shundaki, Furqat Boltayev sudlarda Mahbuba Quryazovaning eri sifatida ishtirok etgan va javobgarni jazolashni, shuningdek, ma’naviy zarar undirib berishni talab qilgan. Uning ma’naviy zarar haqidagi talabi jinoyat ishlari bo‘yicha sud vakolatida emasligi sababli rad etilib, fuqarolik ishlari bo‘yicha sudga murojaat qilish huquqi tushuntirilgan.

Oybek Esamuratovga nisbatan chiqarilgan ayblov hukmi nimalarga asoslangani qiziq. Guvohlar Jasur Xudoyberganovning tanishi, qarindoshi bo‘lgani, ularning ko‘rsatmalari chalkash va bir-biriga zid bo‘lishi, bu ko‘rsatmalarning inobatga olinmasligiga asos bo‘lishi kerak emasmidi? Qonunan qaralganda esa qasam ostida yolg‘on ko‘rsatma bergani uchun ularning ustidan jinoyat ishi qo‘zg‘atilishi lozim edi.

Ammo jinoyat ishi Oybek Esamuratov foydasiga guvohlik bergan Farhod Madrimov ustidan ochilgan va u yolg‘on guvohlik berganlikda aybdor deb topilib, 6 oy axloq tuzatish ishlariga hukm qilingan.

Ayni paytda Oybek Esamuratov 2 yillik shartli qamoq jazosini o‘tayapti, oyligining 20 foiz miqdorini davlat foydasiga o‘tkazib kelmoqda. Bundan tashqari, Jasur Xudoyberganovga 36 million so‘m to‘lab berishi ham kerak. Ammo u o‘zining mutlaqo aybsiz ekaniga ishonchi komil.

P.S. Mast holda transport vositasini boshqargan Jasur Xudoyberganovga bu holat yuzasidan qanday chora ko‘rilganini bilmaymiz. Ammo 2017-yil 23-fevral kuni (avtohalokatdan to‘rt oy o‘tgach) unga nisbatan rasmiylashtirilgan yana bir ma’muriy bayonnoma ham bor. Unda Jasur Xudoyberganov yonida hech qanday hujjat bo‘lmagan holda, mast ahvolda yana o‘sha Captiva’ni boshqarib, qoidabuzarlikka yo‘l qo‘ygani qayd etilgan.