Ashxobodda may—iyun oylaridagi kuchli issiq havo sabab tibbiyot xodimlari gripp yoki pnevmoniya deya tashxislayotgan kasalliklarga chalinish holatlari keskin ko‘paydi. “Turkmen.news” nashrining yozishicha, bu koronavirusning uchinchi to‘lqini ekanligining ehtimoli yuqori. Mamlakatda COVID-19’ning birinchi to‘lqini 2020-yil yozining boshlanishi va o‘rtalarida, ikkinchi to‘lqin esa 2020-yil dekabri va 2021-yilning fevraliga to‘g‘ri kelgan.
Ashxoboddagi manbalar Cho‘ganlidagi yuqumli kasalliklar shifoxonasida vaziyat og‘ir ekani, o‘likxonalar to‘lgani, murdalar ko‘k plastik paketlarda kafanlanayotgani va uni ochish taqiqlanganini xabar qilgan. Ushbu ma’lumotlarni tekshirish va ularning qanchalik darajada haqiqat yoki aksincha ekanini aniqlash, vaziyatga baho berish imkoni mavjud emas, Turkmaniston rasmiylari mustaqil jurnalistlarning bu kabi tekshiruvlar o‘tkazishiga xayrixoh emas.
Biroq hukumat epidemiologik vaziyatdan xavotirda ekanini rasman e’lon qilgan. Bu hodisa Turkmaniston ichkarisida koronavirus yo‘qligi, lekin butun dunyoda pandemiya davom etayotganligi bilan izohlangan. 18-iyunda Turkmaniston prezidenti Gurbanguli Berdimuhamedov tarqalayotgan kasallikka qarshi kurash bo‘yicha favqulodda komissiya yig‘ilishini o‘tkazgan.
“O‘z vaqtida amalga oshirilgan keng qamrovli ishlar samarasi o‘laroq o‘tkir pnevmoniya qo‘zg‘atuvchisi bo‘lgan kasallikning davlatimiz hududiga kirishiga yo‘l qo‘yilmadi”, – deya ta’kidlagan Berdimuhamedov.
Shunga qaramay, prezident va mazkur yig‘ilishda ishtirok etgan amaldorlar dunyoda koronavirusning yangi shtammlari tarqalayotganidan xavotir kuchayib borayotganini bildirgan. Turkmaniston davlat agentligining qayd etishicha, “kasallikning tarqalishiga butun dunyoda fuqarolarning bir mamlakatdan boshqa bir yerga borishi sabab bo‘lmoqda”. Shuningdek, agentlik butun dunyoda kuzatilayotgan epidemiologik vaziyat sanitariya me’yorlari va kasalliklar tarqalishiga qarshi qoidalariga yetarli darajada rioya etilmaganining oqibatida yomonlashgan.
Yig‘ilish yakunida Berdimuhamedov profilaktik choralar ko‘rish zarurligi, ammo u qayd etib o‘tgan choralar hammasi azaldan mavjud ekanligini aytgan. Ya’ni, xorijdan kelganlar uchun 21 kunlik karantin (Turkmanistonda xorijdan qaytganlar bir oy yoki undan ko‘proq karantinda bo‘lmoqda), COVID-19’ga qarshi vaksinatsiya, aholi o‘rtasida tushuntirish-targ‘ibot ishlarini olib borish u qayd etib o‘tgan asosiy choralar hisoblanadi. Turkmaniston prezidenti koronavirus infeksiyasiga qarshi xorij preparatlarini sotib olish haqida topshiriq bergan, bunda emlash vositalari nazarda tutilgan bo‘lishi mumkin, sababi Berdimuhamedov vaksinatsiya deganda ko‘p ehtimol bilan vaksinalar xaridi haqida gapirgan.
Nooziq-ovqat mahsulotlari do‘konlarini yopish, hududlararo transport qatnovini bekor qilish, keskin cheklov choralarini ko‘rish haqida yig‘ilishda so‘z yuritilmagan. Ammo Turkmaniston aholisi orasida 18-iyundan boshlab ko‘plab muassasalar yopila boshlagani to‘g‘risida xabarlar tarqalgan. Ayrim do‘konlar, o‘quv markazlari va xususiy bog‘chalar hech qanday izohsiz ishlashni to‘xtatib qo‘ygan. Kompyuter o‘yinlari ishqibozlari ham internet-kafelar yopilgani tufayli yozda zerikishga mahkum.
“Shahardagi barcha o‘yinxonalar komissiya yig‘ilishi bo‘lib o‘tishidan avval yopilgandi. 16-iyundan buyon mijozlarga bu borada hech qanday izoh berilmayapti”, – degan Ashxobodda yashovchi Turkmaniston fuqarolaridan biri.
Bir yil avval ham xuddi shu vaqtda shunday holat kuzatilgan. U paytda Ashxobod va viloyatlardagi yangi qabrlar soni keskin ko‘payib ketgandi. Ammo hukumat koronavirusning mamlakatga kirib kelganini inkor etgan va bahorda Turkmanistonga kelishi kerak bo‘lgan JSST missiyasini hududga kiritmagandi.
2020-yil iyul oyida JSST ekspertlari Turkmanistonga kelishga muvaffaq bo‘ldi va u yerda mutaxassislarga oldindan tayyorlab qo‘yilgan kasalxonalar namoyish etilgan. Ekspertlar virusning mavjudligi borasida hukumat vakillari bilan tortishmagan, ammo mamlakatda koronavirus pandemiyasiga qarshi ehtiyot choralarini ko‘rishni tavsiya qilgan. Shundan keyin keskin choralar ko‘rilib, biznes va fuqarolarning mamlakat bo‘ylab faoliyati kuchli nazoratga olingandi.
“Turkmen.news”ning yozishicha, 2020-yil iyun–iyul oylarida nashrga COVID-19 kasalligi tufayli vafot etgan odamlar haqida ko‘plab xabarlar kelib tushgan. Cheklovlar joriy qilingach, infeksiyaning birinchi to‘lqini chekina boshlagan va o‘lim holatlari haqida xabarlar ham kamaygan. Dekabr–fevral oylarida yana nashrning “Xotira ustuni”ga yangi qurbonlar ismi yozila boshlandi va bu Turkmanistonda koronavirusning ikkinchi to‘lqini boshlanganini anglatdi. Muayyan vaqt o‘tgach vaziyat o‘nglandi, lekin endi mamlakatda uchinchi to‘lqin kuzatilmoqda.
Bunda hech qanday hayratlanarli jihat yo‘q, aksincha holat boshqacha bo‘lganida, hammasi g‘alati tuyulardi. Butun dunyoda COVID-19’ning yangi shtammlari tarqala boshlagan, jumladan, Delta shtammi, ya’ni Hindiston shtammi yuqumliligi bilan boshqalardan ajralib turadi. Rossiyada kasallanganlar sonining keskin oshib ketgani tufayli cheklov choralari qayta joriy qilindi. 18-iyunda Moskva shahri meri Sergey Sobyanin koronavirus bilan kasallanganlarning 89 foizida Hindiston shtammi kuzatilganini ma’lum qilgan.
Qirg‘izistonda ham koronavirus bilan kasallanish holatlari ko‘paygan. Tojikiston SSV 2020-yil bahoridagi kabi mamlakatda koronavirusga chalinish holatlari kuzatilmaganini bildirmoqda. Lekin mamlakatdagi xususiy laboratoriyalar kuniga 100 ta yangi holat qayd etilayotganini ta’kidlagan. SSV rasmiylari bu koronavirus emas, sil kasalligi ekanini aytgan.
Holatlar bir yil avvalgi vaziyatni eslatib yubormoqda. 2020-yilda ham Tojikiston va Turkmaniston koronavirusning borligini yashirgan. Biroq Tojikiston hukumati imij strategiyasini o‘z vaqtida o‘zgartirgan va mamlakatda COVID-19’ga chalinish bo‘yicha holatlar mavjudligini tan olgan. Turkmaniston hukumati va davlat amaldorlari esa garchi mamlakatda hech kim koronavirusning yo‘qligi haqidagi gapga ishonmay qo‘ygan bo‘lsa ham, bu borada oxirigacha o‘z pozitsiyasini ushlab turgan.
Turkmanistonda aholini Xitoy va Rossiya preparatlari bilan emlash ishlari 2021-yil boshidan beri davom etmoqda. Bugungi kunda barcha nafaqaxo‘rlar va xizmat ko‘rsatish sohasi xodimlari vaksinatsiya qilinyapti. Odamlarning vaksinatsiyadan keyin o‘zini qanday his etayotgani haqida axborotlar berilmagan. Biroq “Turkmen.news” nashri emlashdan keyin odamlarning yurak yetishmovchiligi sabab vafot etish holatlari kuzatilgani haqida xabarlar borligi xususida yozgan.
Turkmanistonda vaksinatsiya boshlanganidan keyin 2020-yil iyulida yopib qo‘yilgan ayrim korxonalar faoliyatini qaytadan boshlagan. Hududlar bo‘ylab transport qatnovi qisman tiklangan. O‘tgan yili avgustda boshlangan xorijdagi fuqarolarni mamlakatga olib kelish ishlari davom ettirilmoqda, COVID-19 koronavirus pandemiyasi boshlanishidan avval xorijda qolib ketgan fuqarolarning ayrimlar hanuzgacha Turkmanistonga qaytarilmagan.
Izoh (0)