O‘rik eksporti bo‘yicha dunyoda yetakchilardan bo‘lgan O‘zbekiston 2021-yilda ushbu mevaning importyoriga aylandi

O‘zbekistonda o‘rik mavsumi bo‘lishiga qaramay, 2021-yilda ushbu mevaning eksporti deyarli amalga oshirilmayapti, deb xabar beradi EastFruit nashri.

Nashr tahlilchilarining ma’lum qilishicha, ichki bozorda o‘rik yuqori narxda ekani va qo‘shni Tojikistonda nisbatan arzonligi sababli, bu yil qo‘shni mamlakatdan ushbu meva import qilinmoqda. Shunday qilib, o‘rik eksporti bo‘yicha jahon miqyosidagi yetakchilardan biri hisoblangan O‘zbekiston ayni damda uning importchisiga aylangan.

Bunga fevral oxiri va mart o‘rtalarida mamlakatda kuzatilgan sovuq havo sabab qilib ko‘rsatilmoqda. Bu danakli mevalar, ayniqsa, o‘rik hosiliga katta zarar yetkazgan. Mutaxassislar tomonidan, fevral oyi oxiridagi noqulay ob-havo tufayli o‘rik hosili boy berilishi ehtimoli kamida 60-65 foizga baholangan edi. Shu bilan birga, yetkaziladigan haqiqiy zarar bundan ham ortiq bo‘lishi taxmin qilingan.

Bularning barchasi bozordagi real vaziyatda o‘z tasdig‘ini topmoqda. Ayni vaqtda iqtisodiy jihatdan O‘zbekistondan Rossiyaga o‘rik eksport qilishdan ma’no yo‘q.

Tojikistonda esa o‘rikning bir kilogrammi 0,79—1,06 dollar atrofida baholanmoqda, ya’ni O‘zbekistonga nisbatan 3—5 baravar arzon. Tojikistonda o‘rik narxining nisbatan ancha pastligiga qo‘shimcha omillardan biri, yaxshi hosildan tashqari, Qirg‘iziston bilan chegaraning to‘liq yopilishidir. Chunki odatda, eksport Qirg‘iziston orqali amalga oshiriladi. Ammo Tojikistonda o‘rikka ko‘proq quritilgan meva tayyorlash uchun e’tibor qaratiladi, unga ho‘l meva bozori mahsuloti sifatida qaralmaydi. Shu sababli, Tojikiston o‘rigi eksporti, asosan, Qozog‘iston va Rossiya bozorlarida O‘zbekiston o‘rik eksportining o‘rnini bosa olmayapti.

Shuningdek, O‘zbekistondan o‘rik eksportining deyarli yo‘qligi tufayli 2021-yil Rossiyada o‘rikning ulgurji narxi 2020-yilga nisbatan yuqori, ammo bu o‘sish atigi 25 foizni tashkil etmoqda, xolos. Chunki Turkiya Rossiya bozorida ayni paytda raqobat yo‘qligi sabab asosiy yetkazib beruvchiga aylangan. Turkiyalik bog‘bonlar ayni vaqtda yaxshigina pul ishlamoqda, eksportchilar esa FCA shartlarida bir kilogramm o‘rik uchun 1,5—1,6 dollar “so‘rayapti”.

2021-yilda Yevropa Ittifoqida o‘rik hosili 2020-yilga nisbatan 20 foizga, 2015—2019-yilga qaraganda esa 40 foizga kamayishi hamda Moldovada mavsum ikki haftaga kechikayotgani — bu mavsumda Turkiya uchun o‘rik bozori juda muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkinligini anglatadi. Rossiya uchun esa ushbu mavsumda Turkiyadan tashqari o‘rik import qiladigan muqobil boshqa mamlakat yo‘q.

EastFruit ma’lumotlariga ko‘ra, 2021-yilga qadar o‘rik mevalar orasida eng tez o‘sib borayotgan O‘zbekiston eksport mahsuloti bo‘lib, uning miqdor ko‘rsatkichi har yili deyarli bir yarim baravar o‘sgan.

Ma’lumot uchun, 2020-yil O‘zbekistondan o‘rik eksporti rekord darajaga — 74,5 ming tonnaga yetgan, 2019-yil – 58 ming tonna, 2018-yil – 43 ming tonna, 2017-yil esa 23 ming tonnani tashkil etgan. Shunday qilib, O‘zbekiston o‘rik eksporti bo‘yicha jahonda Ispaniyadan keyin — ikkinchi o‘ringa ko‘tarilgan edi.