O‘zbekistonda 2021-yil yanvar—aprel oylarida banklar orqali naqd pul aylanmasi hajmi 149,3 trillion so‘mni tashkil etgani holda, 2020-yilning mos davriga nisbatan 41,6 foizga oshdi, deb yozmoqda Spot Markaziy bank ma’lumotlariga tayanib.
Banklar kassalariga naqd pul tushumlari 75,4 trillion so‘mni, chiqim — 73,9 trillion so‘mni tashkil etdi.
Bank kassalaridan (shu jumladan, bankomatlardan) berilgan naqd pullar 2020-yil yanvar—aprel oylariga nisbatan 38,5 foizga oshdi. Bunga asosiy sabab bank kartalaridan naqd pul yechish hajmining 1,7 baravar oshishidir. Bundan tashqari, naqd chet el valyutasini sotib olish hajmi ham oshgan — 1,5 baravar.
Bank kartalariga 78,4 trillion so‘m kelib tushgan, 25,9 trillion so‘m (33,1 foiz) aholi tomonidan naqdlashtirib olingan.
Butun dunyo naqd pulsiz jamiyatga o‘tayotganida nega O‘zbekistonda naqd pul bunchalik ko‘p?
Koronavirus inqirozi odamlar, jamiyatlar va hatto butun davlatlar hayotiga muayyan o‘zgarishlar kiritdi. Pandemiya ta’sir ko‘rsatadigan sohalardan biri bu to‘lovlar bozoridir.
Odamlarni majburiy uzoq muddatli izolyatsiya qilish, naqd puldan foydalanishni cheklash bo‘yicha tavsiyalar elektron to‘lovlarning o‘sishiga olib keldi.
Jumladan, AQShda aprel oyi oxiriga kelib, oziq-ovqat onlayn buyurtmalari soni rekord darajada — 62,5 millionga yetdi. McKinsey & Company ma’lumotlariga ko‘ra, naqd pul ustunlik qiladigan Italiyada elektron to‘lovlar hajmi 80 foizdan oshdi.
Onlayn xaridlar, kontaktsiz to‘lovlarning oshishi va koronavirus bilan kasallanishdan qo‘rqib naqd puldan foydalanishdan asta-sekin voz kechishdan to‘lov kompaniyalari, banklar va zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda moliyaviy xizmat ko‘rsatuvchi boshqa tashkilotlar yutadi.
2018-yil oxiriga keliboq iqtisodiyotida atigi 1 foiz naqd pul qolgan Shvetsiya bunga yaqqol misoldir.
Naqd pulsiz rivojlanish bilan iste’molchilarning yonlarida bir dasta pul olib yurishlariga hojat qolmaydi, qaytim berish bilan muammo bo‘lmaydi, kontaktsiz texnologiyalar ularga do‘konda xarid uchun bir necha soniya ichida to‘lash imkonini beradi.
Unda nima uchun O‘zbekistonda hali ham naqd pul hukmronlik qilmoqda? Spot suhbatdoshlari bu bir qator omillar bilan bog‘liq degan fikrga keldi:
- aholining moliyaviy savodsizligi va odamlarning ildiz otib ketgan odatlari;
- firibgarlik oqibatida kartadan mablag‘lar yo‘qotish qo‘rquvi;
- banklarda operatsiyalar va qo‘shimcha xizmatlar doirasi cheklanganligi;
- elektron tijoratning sekin o‘sishi va infratuzilmaning yaxshi rivojlanmagani. Natijada onlayn xaridlar uchun tanlovning ko‘p emasligi.
- va boshqa sabablar.
Izoh (0)