“O‘zbekistonga boshqa bozorlarga chiqish uchun eng qisqa va eng arzon yo‘l bo‘ladi”. Prezident Mozori-Sharif—Kobul—Peshavor temiryo‘li haqida
Prezident Shavkat Mirziyoyev 16-aprel kuni Samarqand viloyatida bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda O‘zbekiston, Afg‘oniston va Pokiston tomonidan amalga oshirilayotgan Mozori-Sharif —Kobul—Peshovar temiryo‘lini qurish loyihasining ahamiyati haqida gapirdi, deb xabar bermoqda “Gazeta.uz”.
“Agar 27 yil ichida biz Xitoy yoki boshqa bir Osiyo mamlakatiga temiryo‘l qurganimizda, eksport qilinadigan mahsulotlarimiz narxi 60—70 foizga arzonroq bo‘lar edi”, — degan u.
Prezidentning aytishicha, O‘zbekistonga eksport qilishda haligacha Rossiya yoki Qozog‘iston orqali eksport qilishga to‘g‘ri kelmoqda. Davlat rahbarining ta’kidlashicha, Transafg‘on temiryo‘li qurilishi boshlangandan so‘ng O‘zbekiston o‘z eksport bozorlarini diversifikatsiya qiladi, qo‘shni davlatlar esa O‘zbekiston mahsulotlari uchun tranzit tariflarini pasaytiradi.
“Bu foyda keltiradi, ammo temiryo‘lda xavfsizlikni kim ta’minlay oladi? Faqat 200 million aholisi bo‘lgan Pokiston. Agar biz ushbu bozorga kira olsak, dunyoning boshqa bozorlariga dengiz portlari orqali chiqa olamiz”, — deb ta’kidlagan u.
Davlat rahbari 2-fevral kuni O‘zbekiston—Afg‘oniston—Pokiston o‘rtasidagi yuqori darajadagi muzokaralar natijalari bo‘yicha O‘zbekistonga boshqa bozorlarga chiqish uchun “eng qisqa va eng arzon yo‘l” bo‘ladigan Mozori-Sharif—Kobul—Peshovar temiryo‘lini qurish bo‘yicha qo‘shma harakatlar rejasi (“Yo‘l xaritasi”) qabul qilinganini ma’lum qilgan.
Shavkat Mirziyoyev Rossiya rahbariyati ham ushbu loyihada ishtirok etishga tayyorligini bildirganini aytgan. Qo‘shni davlatlar ham qiziqish bildirayotganini ta’kidlagan.
“Prezident mana shunday masalalar bilan shug‘ullanmoqda, tuman va shahar hokimlari esa qashshoqlikni kamaytirish masalalari bilan shug‘ullanishi kerak. Agar biz shu kabi masalalar, shuningdek, yo‘llar, elektr energiyasi, gaz, tadbirkorlik uchun milliardlab dollar ajratmaganimizda, ‘mahallabay’ tizimini yaratmaganimizda, bugun bu haqda gapirmagan bo‘lardim. ‘Qarsak chaling’ deb aytib, bu joyni tark etardim”, — degan u.
14-aprel kuni O‘zbekiston Prezidenti Pokiston bosh vaziri bilan onlayn sammit o‘tkazdi. Unda mamlakatlar o‘rtasida aviaqatnovlarni tiklash, imtiyozli savdo, viza tartibini soddalashtirish, transport va tranzit to‘g‘risidagi bitimni qabul qilish va boshqa masalalar muhokama qilindi.
Transport vaziri Ilhom Mahkamovning qo‘shimcha qilishicha, mamlakatlar 600 kilometr uzunlikdagi Mozori-Sharif—Kobul—Peshovar temiryo‘l loyihasini amalga oshirishni jadallashtirishni ham muhokama qilgan. Unga ko‘ra, may oyida Afg‘onistonda joylashgan qurilish maydonlarini ekspeditsiyaviy tekshirish ishlarini tashkil etish rejalashtirilgan. Bundan tashqari, tomonlar tranzit savdo to‘g‘risida bitim loyihasini ishlab chiqdi.
Markaziy va Janubiy Osiyo yangi kelajagiga koridor
Avvalroq Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti direktori Eldor Aripov Mozori-Sharif—Kobul—Peshovar temiryo‘li loyihasi nima sababdan O‘zbekiston uchun muhimligini “Gazeta.uz”ga ma’lum qilgandi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Markaziy Osiyo mamlakatlari pozitsiyasidan qaraganda, transafg‘on koridori Janubiy Osiyoning istiqbolli bozorlariga mutlaqo yangi va eng qisqa yo‘lni ochib beradi.
Janubiy Osiyo bilan iqtisodiy aloqalarning keng imkoniyatlari mintaqaning makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari va ushbu hududning o‘sish dinamikasiga bog‘liq. Jami aholisi 1,9 milliard nafar (dunyoning to‘rtdan biri) va yalpi ichki mahsuloti 3,5 trillion dollar bo‘lgan Janubiy Osiyo dunyodagi eng tez (yiliga 7,5 foizgacha) o‘sayotgan mintaqadir.
Transafg‘oniston yo‘lning qurilishi, shuningdek, Markaziy Osiyodagi transport oqimlarini diversifikatsiya qiladi. Chunki mintaqa mamlakatlari arsenalida janubiy dengizlarga chiqish imkonini beruvchi ikkita yo‘l bo‘ladi. Bir tomondan, Chabahar va Bandar-Abbos portlariga chiquvchi amaldagi koridor, ikkinchi tomondan — keyinchalik Karachi va Gvadar portlariga chiqish imkoniyatini beruvchi Mozori-Sharif—Kobul—Peshovar.
Masalan, loyiha to‘liq amalga oshirilishi bilan Pokistondan O‘zbekistonga yuklarni tashishga 35 kun emas, balki 3—5 kun yetarli bo‘ladi. Deyarli bir oylik yo‘l o‘rniga, atiga bir hafatadan kam vaqt ketadi.
Eslatib o‘tamiz, 2-fevral kuni Afg‘oniston, Pokiston va O‘zbekiston davlatlari o‘rtasida o‘tkazilgan uch tomonlama uchrashuvda Mozori-Sharif—Kobul—Peshavor temiryo‘li uzunligi 573 kilometr bo‘lishi, qurilish loyihasiga 4,8 milliard dollar kredit jalb qilinishi ma’lum qilingan.
Temiryo‘l qurish loyihasini moliyashtirish uchun O‘zbekiston, Afg‘oniston va Pokiston davlat rahbarlari nomidan qo‘shma murojaati asosida AQSh Xalqaro taraqqiyot moliya korporatsiyasining va boshqa xalqaro moliya institutlari mablag‘larining jalb etilishi ko‘zda tutilgan.
Loyiha uchun tegishli hujjatlarni tayyorlash 2021-yil iyungacha yakunlanadi. Temiryo‘l qurilishi 2022-yilning sentabr oyida boshlanishi rejalashtirilgan.
Mavzuga doir: Xitoy—Qirg‘iziston—O‘zbekiston temiryo‘li qurilishi Qozog‘iston va Rossiya manfaatlariga mos kelmaydi — ekspert
