Senat raisi O‘zbekiston uchun ochiqlik va muloqotdan boshqa yo‘l yo‘qligini muntazam ta’kidlaydi. Ammo aynan Senatdan har doim ham ma’lumot ololmaysan

Tanzila Norboyeva Senat raisiga aylangach, O‘zbekiston parlamentining yuqori palatasi eshiklari jurnalist va blogerlar uchun yanada, avvalgidan ham kengroq ochildi. Senat yalpi majlislari internet orqali boshidan oxirigacha jonli efirda namoyish etilishi odatiy holga aylandi, Norboyeva xonim ushbu majlislar vaqtida senatorlardan faollik va ochiqlikni talab qilish bilan birga, ularga real vaqt rejimida blogerlar yozayotgan xabar va postlarni o‘qib berishi bugun birovni hayron qoldirayotgani ham yo‘q.

Yana shunday holatlar borki, Senat yoritsa yo senatorlar yozsa, fikr bildirsa, jamoatchilik uyg‘onadi, muhokamalar yuzaga keladi. Termizda o‘quvchi qizning nomusiga bir emas, ikki bor tekkan shaxsga tegishli vakolatli idoralar tomonidan hech qanday chora ko‘rilmayotgani aynan senator tomonidan oshkor etildi, ana shundan so‘ng muammoga eng yuqoridan nazar solindi, aslida bir yil avval qo‘zg‘atilishi kerak bo‘lgan jinoyat ishi ochildi, adolat qaror topishiga umid bor. Bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin.

Yaxshi o‘zgarishlarni, ochiqlik va oshkoralikka intilishni, jamoatchilik fikriga quloq tutish siyosatini, albatta, e’tirof etish lozim (noshukrlik bo‘lib qolmasin tag‘in). Ammo, o‘zbek amaldori yaxshi ko‘radigan “Ish bor joyda kamchilik ham bo‘ladi” naqli naqadar to‘g‘riligini yana bir bor isbotlash istagi kuchlimi, kim bilsin, Senatda uning rahbari deyarli barchadan talab qiladigan ochiqlik va muloqot tamoyillariga zid harakat qiluvchilar yo‘q emas, afsuski. Bunda birgina Norboyeva xonim qo‘ygan talablar buzilayotgan bo‘lsa ham mayliga edi, ammo qonun talablari ham bor-da...

Tanishuv (yoki birinchi so‘rov)

Har bir sohada “kasb kasalligi” bo‘ladi, jurnalistikada ham shunday. Og‘rimagan boshimizni og‘ritib, o‘tgan pandemiya yilida karantin talablarini buzgan holda to‘y-marosimlarni o‘tkazayotgan o‘zbekistonliklarga turlicha choralar ko‘rilayotgani, har xil jazolar tayinlayotgani (bir so‘z bilan aytganda — ko‘zbo‘yamachilik qilinayotgani) haqida (masalan, uzoq bir viloyatning chekka tumanida to‘y qilgan odamga otning kallasidek jarima, poytaxtning qoq yuragidagi Tashkent City’da bada-bang to‘y qilgan mashhuri g‘alatlarga “hoy, nima qilayapsan?”, degan tanbeh ham yo‘q, deyarli) bir necha materiallar tayyorlagan edik. To‘ylar O‘zbekiston uchun g‘oyat muhim bir hodisa bo‘lgani bois, masalaning Senatga taalluqli joyi ham bor edi — axir to‘ylar qanday o‘tkazilishi kerakligini belgilab beruvchi “To‘y-komissiya” aynan Senatda tuzilgan.

To‘y masalasi va uning komissiyasi, albatta, 2019-yilda avjiga chiqqan, 2020-yili koronavirus balosi sabab esdan chiqqandi. Shunga qaramay, Senatning yangi tayinlangan matbuot kotibi Jaloliddin Usmonov bilan (Telegram orqali) bog‘lanib, dastlab shu komissiya hali ham ishlayaptimi-yo‘qmi, shunga qiziqdim. Jaloliddin komissiya ishlayotganini bildirdi. So‘ng muddaomni aytdim — yuqoridagi kabi ko‘zbo‘yamachiliklarga komissiya a’zolari qanday munosabatda? Jaloliddin Usmonov bu so‘rovim yuzasidan javob berishini bildirdi, biroq oradan bir oydan ortiq vaqt o‘tsa hamki (ora-sira bir-ikki eslatgan ham bo‘ldim) hech qanday javob bo‘lmadi.

“Menga ham qo‘ng‘iroq qiling” (yoki ikkinchi so‘rov)

Senatda komissiyalar ko‘p. “To‘y-komissiya”dan tashqari Odob va axloq komissiyasi ham bor. Qiladigan ishi nomidanoq ma’lum — odobsiz (senator)larni odobga chaqirib turish. Yodingizda bo‘lsa, o‘tmishdagi bir taniqli hokim (bir vaqtning o‘zida senator) “ro‘molli ayolni ko‘rsa, ro‘molini og‘ziga tiqib qo‘yishi” haqida gapirib qo‘yib, shov-shuvlarga sabab bo‘lgach, oxir-oqibat aynan Senatning Odob va axloq komissiyasi oldida “hammadan o‘tinib-o‘tinib kechirim so‘ragan” edi. Shunaqa kuchli komissiya, xullas.

Jaloliddin Usmonov bilan tanishuvimizdan roppa-rosa ikki oy o‘tib, ijtimoiy tarmoqlarda Andijon viloyati hokimi (va, tabiiyki, senator ham hisoblangan) Shuhrat Abdurahmonovning tadbirkorni “shakal” deb kamsitib gapirayotgani yozilgan audiosi tarqaldi. Avvalgi, uzr so‘ragan hokim-senatornikiga o‘xshash holat, shunday emasmi? Shu bois Senatning Odob va axloq komissiyasidan izoh olmoqchi bo‘ldim. Xohlasang ham, xohlamasang ham bu vaziyatda birinchi galda Senat matbuot kotibi bilan bog‘lanish kerak. Jaloliddin Usmonov “ha, munosabat bo‘ladi” qabilida javob berdi, 10 kundan so‘ng so‘rovim haqida eslatganimda, “Komissiya ish boshlagan, shug‘ullanishyapti”, dedi.

Bu orada “Xabar.uz” saytida “Tanzila Norboyeva ‘Xabar.uz’ jurnalistiga yana qo‘ng‘iroq qildi” nomli maqola e’lon qilindi. Shu maqola havolasini Jaloliddin Usmonovga Telegram’dan yuborib, bir kinoya (ko‘proq qitmirlik) bilan: “Senat raisi menga ham telefon qilsa, bir-ikkita so‘rovim bor edi”, deb qo‘ygandim, u tomondan: “Albatta, yetkazaman!..” degan javob keldi. Mana, oradan besh oy o‘tdi, hamon Tanzila Norboyevadan qo‘ng‘iroq kutaman.

“Senat ochiqlik tarafdori” (yoki uchinchi so‘rov)

2005-yilgacha Qashqadaryodagi aviabazada xizmat qilgan amerikalik harbiylar O‘zbekistonda radiatsiya ta’siriga uchragan bo‘lishi mumkinligi, shu bois AQSh ma’muriyati bu yerda xizmat qilgan barcha amerikaliklarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish haqida ko‘rsatma bergani haqidagi xabarlar 2021-yil fevralida eng ko‘p muhokama qilingan, jamoatchilik diqqat markazida turgan mavzulardan biri bo‘ldi. Ushbu holat bo‘yicha vaziyatga munosabat bildirishi mumkin bo‘lgan tomonlardan biri, jumladan, Senatning Mudofaa va xavfsizlik masalalari qo‘mitasi edi.

Senatning shu qo‘mitasidan izoh olish maqsadida yana matbuot kotib Jaloliddin Usmonov bilan (Telegram orqali) bog‘landim. Axborot xizmati rahbari material qo‘mitaga yuborilganini aytdi. O‘sha kungi muloqotda undan: “Hammadan ochiqlikni so‘raydigan Senat raisi nega o‘z jamoasining ochiqligini ta’minlamaydi yo senatorlar bilan ishlashda sizda to‘siqlar bormi?”, deb so‘radim. Jaloliddin: “Senat ochiqlik tarafdori va shunga intilib kelmoqda. Senatorlar bilan ishlashda hech qanday to‘siqlar yo‘q”, deb javob berdi. U holda avvalgi so‘rovlarim nima uchun javobsiz qolganini so‘rasam, “Masalani qayta o‘rganib, natijasini beramiz, albatta”, degandi.

Shunga ham ikki oy bo‘ldi, javobdan hali darak yo‘q.

So‘ngso‘z o‘rnida

“Xalqimiz bilan, jurnalistlarimiz bilan muloqot qilishni odat qilishimiz, muomala madaniyatiga, etika qoidalariga qat’iy amal qilishimiz zarur. OAV tomonidan bildirilayotgan tanqidlarni to‘g‘ri qabul qilib, ochiqlik va erkin fikr bildirilishini demokratik davlatning asosiy tamoyillaridan biri sifatida qabul qilishimiz kerak”, — degandi Tanzila Norboyeva Senatning 2019-yil noyabrda o‘tgan 24-yalpi majlisida. “Rahbarlarning xalq uchun ochiqligi, jamiyatimizning barcha sohalarida ochiqlik — bugungi kun talabi. Boshqa yo‘limiz yo‘q va bunga ko‘nikib, ishimizni qayta ko‘rib chiqishimiz kerak”, — deya qo‘shimcha qilgandi Norboyeva xonim o‘sha majlisning o‘zida.

Tanzila Norboyeva o‘zi aytayotgan va o‘zi istayotgan ochiqlik va oshkoralik islohotini Senatning axborot xizmatidan boshlashni so‘rab qolgan bo‘lar edim.