• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.48
    • RUB159.75
    • EUR14871.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +27°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Kino

    Borliqni savol ustiga qo‘ygan film. “Matritsa” trilogiyasi haqida

    Mart oyining oxirgi kuni kiberpank janridagi eng mashhur film “Matritsa” katta ekranlarga chiqqan edi. Sana munosabati bilan “Daryo” kolumnisti Farrux Adhamjonov ushbu kino haqida hikoya qiladi.

    Kino haqida

    “Matritsa” filmi bundan 22 yil avval, 1999-yil 31-mart kuni katta ekranlarga chiqarilgan edi. Film aka-uka Vachovskilar tomonidan antiutopik kelajak haqida falsafa, ayniqsa, metafizik yondashuvni, evolyutsion psixologiya va ijtimoiy voqelikni turli talqinlar yordamida aks ettiruvchi ssenariy asosida suratga olingan. “Matritsa” filmining kult klassikaga aylanishiga undagi ajoyib inqilobiy g‘oyalar va zamonaviy vizual effektlar yordamida yaralgan jang sahnalari sabab bo‘lgan. Film ko‘plab reytinglarda barcha davrlarning eng zo‘r filmlari qatorida alohida e’tirof etiladi, IMDb platformasida esa hozirda Top-15 eng yuqori baholangan kinolar safidan joy olgan.

    Filmda bosh rollarni Kianu Rivz (Tomas Anderson), Lourens Fishborn (Morfeus), Kerri-Enn Moss (Triniti) va Hyugo Uiving (agent Smit) ijro etishgan.

    Syujet

    Tomas Anderson ikki xil hayot kechiradi: kunduzi u programmist, kechasi esa xaker “Neo”. Odatiy kunlarning birida u “Sen Matritsadasan” xabarini oladi va oq quyon ortidan ergashish kerakligini eshitadi. Yashirin klubda u oq quyon tasviri tushirilgan tatuirovkali Trinitini uchratganida, unga matritsaning sirlarini va Morfeus haqida aytib bermoqchi bo‘ladi. Matritsaning himoya tizimi hisoblangan agentlar esa ularni kuzatishni boshlaydi va Neoni so‘roq ostiga oladi. Voqelikka nisbatan shubha bilan qarashni boshlagan Neo Morfeus bilan uchrashadi. Morfeus unga ikkita dorini taklif qiladi: ko‘k va qizil. Neo ko‘kni tanlasa, ertasiga o‘z xonasida hamma narsani unutgan holda uyg‘onadi; qizilni tanlasa esa asl voqelikka guvoh bo‘ladi. Qizil dorini tanlagan Neo haqiqiy dunyo qay darajada dahshatli ahvolga kelib qolganini ko‘radi va Matritsaga qarshi kurashish uchun “tanlangan” qahramon sifatida Morfeus va uning jamoasi bilan mashg‘ulotlar olib boradi. Shunday vaziyatlarning birida Morfeusni agent Smit qo‘lga tushiradi, Neo va Triniti uni qutqarish uchun Matritsaga yo‘l olishadi. Bu ish muvaffaqiyatli amalga oshirilgach, ular ortga qaytishni boshlaydi, lekin Neo Matritsada yolg‘iz qolib ketadi. Neoni ortidan tushgan agentlar uni otib “o‘ldirishadi”. Neo o‘zining “tanlangan” ekanini his qilgach, Matritsadagi qonuniyatlarni o‘ziga bo‘ysundirishni boshlaydi. Tabiiy qonuniyat va inson qobiliyatlariga cheklov bo‘lmagan Matritsada Neo superqahramonlarday harakatlanadi, film so‘ngida esa bosh qahramon odamlarga Matritsa va ular yashayotgan dunyo haqiqiy emasligi haqida aytishini ta’kidlaydi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Tahlil

    “Matritsa” filmi, shubhasiz, o‘zidagi inqilobiy g‘oyalar, ajoyib jang sahnalari va turli yondashuvlarga ochiqligi bilan alohida ajrab turadi. Filmning asosiy mazmunidagi talqinlar esa quyidagilar hisoblanadi:

    Aflotun (Platon) yaratgan “G‘or allegoriyasi”

    (Qisqacha: Agar odamlar g‘orda quyoshni ko‘rolmaydigan qilib zanjirlangan bo‘lsa va borliqni faqat soyalari orqali qabul qilsa, ular soyani haqiqiy deb bilib, quyoshni inkor etishadi)

    “Matritsa” filmidagi dunyo ham “G‘or allegoriyasi” kabi haqiqatni ko‘rmayotgan odamlarni illyuziya ostida yashayotganini ko‘rsatgan. “G‘or”dan yoki Matritsadan, chiqqan Neo haqiqiy dunyo simulyatsiyadan tashqarida ekanini, odamlar borliq deb qabul qilgan tushuncha xato ekanini isbotlash uchun film so‘ngida ortga qaytishini aytadi. “G‘or allegoriyasi”da ham haqiqiy dunyoni ko‘rib g‘orga qaytgan insonning gaplariga g‘ordagilar ishonmaganiday, Matritsada ham Neoni bir xil qismat kutadi. Insonlarning o‘zi uchun yangiliklarni qabul qila olmasligini yoki bundan qo‘rqishlarini ko‘rsatgan allegoriya – filmning markaziy g‘oyasi hisoblanadi.

    Rene Dekartning “Birinchi falsafa haqida fikrlash” g‘oyasi

    (Qisqacha: haqiqiy dunyoda yashayotganimizni qanday qilib bilish mumkinligi haqida)

    Faylasuf aytganiday (cogito ergo sum), borliqning subyektlari to‘lig‘icha illyuziyadan tashkil topmaganini bilishning yagona yo‘li fikrlash ekanini film ham Neo orqali ko‘rsatib bergan. O‘z olamiga bo‘lgan ishonchini yo‘qotgan Neo Morfeus bilan ko‘rishishga rozi bo‘lgan va qizil dorini ichgan edi. Film rejissorlari ham “Inson o‘zi yashayotgan dunyoni savol ustiga qo‘yayotgan ekan, demak, u simulyatsiyada emas” deb ta’kidlab o‘tgan edi.

    Robert Nozikning “Tajriba mashinasi”

    (Qisqacha: azob olib keladigan haqiqiy dunyoda yoki faqat rohat olib keladigan mashina (simulyatsiya)da yashashdan birini tanlash)

    Dunyoni borligicha qabul qilish, xuddi haqiqatni qabul qilishday juda ham og‘ir va azobli jarayon. Filmda ham qahramonlarning ikki tanlovi mavjud bo‘ladi: yoki haqiqiy, lekin azobli dunyoda yashash, yoki o‘zlari istaganki narsaga erisha oladigan, lekin simulyatsiya ichidagi, illyuziyani tanlash. Matritsa ichida rostan ham yashayotganini his qilmayotgan Neo qizil dori orqali haqiqiy dunyoga qaytadi. Azaldan haqiqiy dunyoda yashayotgan Sayfer esa agent Smit bilan kelishuv amalga oshirib, Matritsaga qaytishni reja qilgan edi. Filmda ikki qahramonning o‘zaro teskari solishtirilishi Nozikning yaratgan chuqur falsafiy savolga aniq bir javob mavjud emasligini ko‘rsatgan.

     Immanuil Kantning mustaqil shaxslar haqidagi o‘ylari

    Kant inson borliqni sun’iy vositalar, misol til bilan qabul qilishi, atrofdagilarning ta’siri kuchli ekanini aytgan edi. Filmda ham odamlar borliq haqidagi barcha tushunchalarini Matritsa yoki undagi odamlardan qabul qilar edi. Ijtimoiy tuzilmaning yakka sistema tomonidan tuzilishi uni inkor qilishga zarracha imkon qoldirmaydi. Insonlar bor haqiqatni bilishi uchun esa o‘zlari bilmagan narsalarni qabul qilishga ochiq turishi kerakligi aytilgan.

    Film odatiy ko‘rinishda ko‘plab ijtimoiy muammolarni ham qamrab olgan. 20-asr oxirlarida rivojlangan davlatlarda kuzatilayotgan vorkoxolik odat, odamlar barcha ma’lumotlarni faqatgina televizor orqali qabul qilishlari, ortiqcha tijoriylashtirilgan va standartlar qo‘yilgan dunyoni film o‘z allegoriyasida chuqur tanqid ostiga olgan. O‘tgan asr oxiridagi insonlarning kundalik hayot tarzi esa xuddiki simulyatsiyada yashashayotganiga qiyoslangan. Bu allegorik g‘oyalar o‘z navbatida evolyutsion psixologiyadan namuna qilib olingan.

    Film rejissorlari “Matritsa” suratga olingan vaqt aka-uka bo‘lishiga qaramay, keyinchalik o‘z jinslarini o‘zgartirgan. Oldinroq esa ular “Matritsa” filmida transgenderlarning o‘zlarini ochiqlashlariga ko‘maklashuvchi Aflotun, Dekart va Kantning ishlari orqali ishoralar borligi haqida aytib o‘tishgan.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Ijodiy guruh faoliyati

    “Matritsa” yuksak darajadagi kult klassikaga aylangan bo‘lsa-da, bosh rolni ijro etish uchun aktyor topish ancha murakkab bo‘lgan. Uill Smit, Nikolas Keyj, Val Kilmer, Bred Pitt, Leonardo Di Kaprio kabi mashhur aktyorlar filmdagi Neo rolidan voz kechishgan. Rejissorlar esa Jonni Depp va Kianu Rivz o‘rtasidan Rivzni tanlagan. Ikkinchi plandagi rollarni ham Geri Oldmen, Semyuel Jekson, Jan Reno kabi aktyorlar rad etgan.

    Filmni suratga olishga Vachovskiylarni Gongkong filmlaridagi jang sahnalari, “Akira” (1988) va “Qobiqdagi sharpa” (1995) animelaridagi falsafiy yondashuvlar ilhomlantirgan.

    Filmdagi o‘z davri uchun inqilobiy grafikalar esa kinoni dunyo bo‘ylab tezda mashhurlikka erishishiga ko‘maklashgan. Ijodiy guruhning yillar davomidagi mashaqqatli faoliyatlari yakunda filmga 4 ta Oskar va yana 37 ta xalqaro mukofotlarni olib kelgan.

    Xulosa

    “Matritsa” postmodern janridagi filmlarga kuchli poydevor va asos vazifasini bajarib bergan. Filmlarga qanday qilib falsafiy va tahliliy qarashlarni muvaffaqiyatli tarzda qo‘shish kerakligini, vizual effektlarning jang sahnalaridagi o‘rnini, ijtimoiy voqelikka ijobiy qaragan holda vaziyatni chuqur tanqid ostiga olish mumkin ekanligini ko‘rsatgan “Matritsa”, shubhasiz, kino olamidagi durdona asar hisoblanadi. Filmdagi turli talqinlar uchun ochiqlik esa mana 22 yildirki, filmni qayta va qayta ko‘rishga undab kelmoqda. Nafaqat o‘z davri, balki barcha davrlar uchun eng zo‘r filmlardan biri bo‘lgan “Matritsa” hamon eng sevimli filmlarimizdan biri bo‘lib qolmoqda.

    31.03.2021, 14:57   Izoh (0)   75069
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Marvel muxlisi “Qasoskorlar: Final” kartinasini 191 marta tomosha qilib, Ginnesning rekordlar kitobiga kirdi

    30.03.2021, 21:33

    Hema Malini o‘rniga Mumtoz, Sovet Ittifoqi mamlakatlaridagi muvaffaqiyat va “Zita va Gita” filmi haqidagi boshqa qiziqarli ma’lumotlar (foto)

    30.03.2021, 08:35

    Yosh aktrisa Kamila Gimandinova taniqli aktyor va rejissor Said Muxtorov uni zo‘rlamoqchi bo‘lgani haqida so‘zlab berdi (video)

    27.03.2021, 19:36

    Qilmishlari bilan kinosanoatdagi obro‘siga putur yetkazgan Bollivud yulduzlari (foto)

    26.03.2021, 17:47

    Kichik Robert Dauni parashyutdan sakrash vaqtida o‘lishiga bir baxya qolganini so‘zlab berdi

    25.03.2021, 13:35

    Bollivud yulduzi Rani Mukerji ishtirokidagi eng yaxshi filmlar (foto)

    24.03.2021, 17:22
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    “O‘zbekinvest” sug‘urta kompaniyasi 2025-yilning I yarim yilligi yakunlarini eʼlon qildi


    Sug‘urta sohasidagi uzoq kutilgan islohotlar: manfaatlar qonun himoyasida 


    Mobiuz — 8 milliondan ortiq abonentlar tanlovi 


    Visa Kapitalbank bilan Xitoyga: WeChat Pay va Alipay orqali naqd pulsiz to‘lovlar – erkin, oson va xavfsiz


    Vaqt sinovidan o‘tgan tarmoq: 33-yillik faoliyat, 12 million foydalanuvchi tanlovi va mobil aloqaning yangi arxitekturasi


    “Euromoney” talqinida “O‘zsanoatqurilishbank” O‘zbekistonning eng yaxshi banki deb e’tirof etildi


    Yandex Music’da jazirama kayfiyat uchun maxsus “Chilla” bo‘limi paydo bo‘ldi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti 2 milliard so‘mlik grant dasturini e’lon qildi 


    O‘zbekistonda tibbiy sug‘urta nima uchun zarur: shifokor qarashi va Neo Insurance tajribasi


    “Biznesni rivojlantirish banki” BMT Taraqqiyot Dasturi bilan hamkorlik qiladi


    Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi magistratura dasturlariga qabul jarayonlari davom etayotganini ma’lum qiladi


    OKMKda yangi sulfat kislota sexi qurilmoqda


    Kia Sonet va ADM Global: O‘zbekiston avtomobil klasterini mahalliylashtirilishiga qariyb 260 mln AQSH dollari miqdorida sarmoya


    “Biznesni rivojlantirish banki” 2025 yilda 138 mingdan ortiq fuqaro bandligini ta’minladi


    Mirzo Ulug‘bek tumanida joylashgan yirik ko‘chmas mulk auksionga qo‘yildi

     

    Tavsiya etamiz

    Audio Icon

    Andijoncha hotamtoylik: “Dunyo sadolari”ga sarflanayotgan milliardlar va shubhali shartnomalar

    24 iyul, 21:25

    “Rossiya allaqachon katta og‘alik maqomini yo‘qotib bo‘ldi”. Ukraina urushi postsovet hududida nimalarni o‘zgartirdi?

    24 iyul, 15:15

    Nildan Frot daryosigacha: maxfiylikdan tobora reallikka aylanib borayotgan “Katta Isroil” konsepsiyasi

    22 iyul, 12:22

    KGB soxtalashtirgan jinoyat – SSSR parchalanishi arafasida o‘lim jazosi berilgan qariya kim edi?

    21 iyul, 21:06
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Prezident huzuridagi Xavfsizlik kengashining uch mulozimi ishdan olindi

    O‘zbekiston | 25 iyul, 23:40

    “Manchester Siti” sobiq futbolchisini ortga qaytaradi — Romano

    Sport | 25 iyul, 22:50

    Davlat oliygohlari uchun kvotalar tasdiqlandi

    O‘zbekiston | 25 iyul, 22:39

    “Amerikaliklarning 53 foizi Epshteyn ishi Tramp tufayli e’lon qilinmayapti deb hisoblaydi” — so‘rovnoma

    Dunyo | 25 iyul, 22:15

    “Kanada Falastin davlatining BMTda tan olinishiga intilmoqda” — Mark Karni

    Dunyo | 25 iyul, 21:53

    ESPN. Dunyoning eng yaxshi bokschilari reytingi yangilandi

    Sport | 25 iyul, 21:45

    Braziliya AQSHni prezidentga qarshi to‘ntarish tayyorlashda gumon qilmoqda

    Dunyo | 25 iyul, 21:27

    Moskvada 50 yoshli nogironni o‘ldirgan o‘zbekistonlik migrantga jinoyat ishi qo‘zg‘atildi

    Dunyo | 25 iyul, 20:50
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.