• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12557.56
    • RUB159.44
    • EUR14809.13
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +27°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Kino

    Borliqni savol ustiga qo‘ygan film. “Matritsa” trilogiyasi haqida

    Mart oyining oxirgi kuni kiberpank janridagi eng mashhur film “Matritsa” katta ekranlarga chiqqan edi. Sana munosabati bilan “Daryo” kolumnisti Farrux Adhamjonov ushbu kino haqida hikoya qiladi.

    Kino haqida

    “Matritsa” filmi bundan 22 yil avval, 1999-yil 31-mart kuni katta ekranlarga chiqarilgan edi. Film aka-uka Vachovskilar tomonidan antiutopik kelajak haqida falsafa, ayniqsa, metafizik yondashuvni, evolyutsion psixologiya va ijtimoiy voqelikni turli talqinlar yordamida aks ettiruvchi ssenariy asosida suratga olingan. “Matritsa” filmining kult klassikaga aylanishiga undagi ajoyib inqilobiy g‘oyalar va zamonaviy vizual effektlar yordamida yaralgan jang sahnalari sabab bo‘lgan. Film ko‘plab reytinglarda barcha davrlarning eng zo‘r filmlari qatorida alohida e’tirof etiladi, IMDb platformasida esa hozirda Top-15 eng yuqori baholangan kinolar safidan joy olgan.

    Filmda bosh rollarni Kianu Rivz (Tomas Anderson), Lourens Fishborn (Morfeus), Kerri-Enn Moss (Triniti) va Hyugo Uiving (agent Smit) ijro etishgan.

    Syujet

    Tomas Anderson ikki xil hayot kechiradi: kunduzi u programmist, kechasi esa xaker “Neo”. Odatiy kunlarning birida u “Sen Matritsadasan” xabarini oladi va oq quyon ortidan ergashish kerakligini eshitadi. Yashirin klubda u oq quyon tasviri tushirilgan tatuirovkali Trinitini uchratganida, unga matritsaning sirlarini va Morfeus haqida aytib bermoqchi bo‘ladi. Matritsaning himoya tizimi hisoblangan agentlar esa ularni kuzatishni boshlaydi va Neoni so‘roq ostiga oladi. Voqelikka nisbatan shubha bilan qarashni boshlagan Neo Morfeus bilan uchrashadi. Morfeus unga ikkita dorini taklif qiladi: ko‘k va qizil. Neo ko‘kni tanlasa, ertasiga o‘z xonasida hamma narsani unutgan holda uyg‘onadi; qizilni tanlasa esa asl voqelikka guvoh bo‘ladi. Qizil dorini tanlagan Neo haqiqiy dunyo qay darajada dahshatli ahvolga kelib qolganini ko‘radi va Matritsaga qarshi kurashish uchun “tanlangan” qahramon sifatida Morfeus va uning jamoasi bilan mashg‘ulotlar olib boradi. Shunday vaziyatlarning birida Morfeusni agent Smit qo‘lga tushiradi, Neo va Triniti uni qutqarish uchun Matritsaga yo‘l olishadi. Bu ish muvaffaqiyatli amalga oshirilgach, ular ortga qaytishni boshlaydi, lekin Neo Matritsada yolg‘iz qolib ketadi. Neoni ortidan tushgan agentlar uni otib “o‘ldirishadi”. Neo o‘zining “tanlangan” ekanini his qilgach, Matritsadagi qonuniyatlarni o‘ziga bo‘ysundirishni boshlaydi. Tabiiy qonuniyat va inson qobiliyatlariga cheklov bo‘lmagan Matritsada Neo superqahramonlarday harakatlanadi, film so‘ngida esa bosh qahramon odamlarga Matritsa va ular yashayotgan dunyo haqiqiy emasligi haqida aytishini ta’kidlaydi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Tahlil

    “Matritsa” filmi, shubhasiz, o‘zidagi inqilobiy g‘oyalar, ajoyib jang sahnalari va turli yondashuvlarga ochiqligi bilan alohida ajrab turadi. Filmning asosiy mazmunidagi talqinlar esa quyidagilar hisoblanadi:

    Aflotun (Platon) yaratgan “G‘or allegoriyasi”

    (Qisqacha: Agar odamlar g‘orda quyoshni ko‘rolmaydigan qilib zanjirlangan bo‘lsa va borliqni faqat soyalari orqali qabul qilsa, ular soyani haqiqiy deb bilib, quyoshni inkor etishadi)

    “Matritsa” filmidagi dunyo ham “G‘or allegoriyasi” kabi haqiqatni ko‘rmayotgan odamlarni illyuziya ostida yashayotganini ko‘rsatgan. “G‘or”dan yoki Matritsadan, chiqqan Neo haqiqiy dunyo simulyatsiyadan tashqarida ekanini, odamlar borliq deb qabul qilgan tushuncha xato ekanini isbotlash uchun film so‘ngida ortga qaytishini aytadi. “G‘or allegoriyasi”da ham haqiqiy dunyoni ko‘rib g‘orga qaytgan insonning gaplariga g‘ordagilar ishonmaganiday, Matritsada ham Neoni bir xil qismat kutadi. Insonlarning o‘zi uchun yangiliklarni qabul qila olmasligini yoki bundan qo‘rqishlarini ko‘rsatgan allegoriya – filmning markaziy g‘oyasi hisoblanadi.

    Rene Dekartning “Birinchi falsafa haqida fikrlash” g‘oyasi

    (Qisqacha: haqiqiy dunyoda yashayotganimizni qanday qilib bilish mumkinligi haqida)

    Faylasuf aytganiday (cogito ergo sum), borliqning subyektlari to‘lig‘icha illyuziyadan tashkil topmaganini bilishning yagona yo‘li fikrlash ekanini film ham Neo orqali ko‘rsatib bergan. O‘z olamiga bo‘lgan ishonchini yo‘qotgan Neo Morfeus bilan ko‘rishishga rozi bo‘lgan va qizil dorini ichgan edi. Film rejissorlari ham “Inson o‘zi yashayotgan dunyoni savol ustiga qo‘yayotgan ekan, demak, u simulyatsiyada emas” deb ta’kidlab o‘tgan edi.

    Robert Nozikning “Tajriba mashinasi”

    (Qisqacha: azob olib keladigan haqiqiy dunyoda yoki faqat rohat olib keladigan mashina (simulyatsiya)da yashashdan birini tanlash)

    Dunyoni borligicha qabul qilish, xuddi haqiqatni qabul qilishday juda ham og‘ir va azobli jarayon. Filmda ham qahramonlarning ikki tanlovi mavjud bo‘ladi: yoki haqiqiy, lekin azobli dunyoda yashash, yoki o‘zlari istaganki narsaga erisha oladigan, lekin simulyatsiya ichidagi, illyuziyani tanlash. Matritsa ichida rostan ham yashayotganini his qilmayotgan Neo qizil dori orqali haqiqiy dunyoga qaytadi. Azaldan haqiqiy dunyoda yashayotgan Sayfer esa agent Smit bilan kelishuv amalga oshirib, Matritsaga qaytishni reja qilgan edi. Filmda ikki qahramonning o‘zaro teskari solishtirilishi Nozikning yaratgan chuqur falsafiy savolga aniq bir javob mavjud emasligini ko‘rsatgan.

     Immanuil Kantning mustaqil shaxslar haqidagi o‘ylari

    Kant inson borliqni sun’iy vositalar, misol til bilan qabul qilishi, atrofdagilarning ta’siri kuchli ekanini aytgan edi. Filmda ham odamlar borliq haqidagi barcha tushunchalarini Matritsa yoki undagi odamlardan qabul qilar edi. Ijtimoiy tuzilmaning yakka sistema tomonidan tuzilishi uni inkor qilishga zarracha imkon qoldirmaydi. Insonlar bor haqiqatni bilishi uchun esa o‘zlari bilmagan narsalarni qabul qilishga ochiq turishi kerakligi aytilgan.

    Film odatiy ko‘rinishda ko‘plab ijtimoiy muammolarni ham qamrab olgan. 20-asr oxirlarida rivojlangan davlatlarda kuzatilayotgan vorkoxolik odat, odamlar barcha ma’lumotlarni faqatgina televizor orqali qabul qilishlari, ortiqcha tijoriylashtirilgan va standartlar qo‘yilgan dunyoni film o‘z allegoriyasida chuqur tanqid ostiga olgan. O‘tgan asr oxiridagi insonlarning kundalik hayot tarzi esa xuddiki simulyatsiyada yashashayotganiga qiyoslangan. Bu allegorik g‘oyalar o‘z navbatida evolyutsion psixologiyadan namuna qilib olingan.

    Film rejissorlari “Matritsa” suratga olingan vaqt aka-uka bo‘lishiga qaramay, keyinchalik o‘z jinslarini o‘zgartirgan. Oldinroq esa ular “Matritsa” filmida transgenderlarning o‘zlarini ochiqlashlariga ko‘maklashuvchi Aflotun, Dekart va Kantning ishlari orqali ishoralar borligi haqida aytib o‘tishgan.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Ijodiy guruh faoliyati

    “Matritsa” yuksak darajadagi kult klassikaga aylangan bo‘lsa-da, bosh rolni ijro etish uchun aktyor topish ancha murakkab bo‘lgan. Uill Smit, Nikolas Keyj, Val Kilmer, Bred Pitt, Leonardo Di Kaprio kabi mashhur aktyorlar filmdagi Neo rolidan voz kechishgan. Rejissorlar esa Jonni Depp va Kianu Rivz o‘rtasidan Rivzni tanlagan. Ikkinchi plandagi rollarni ham Geri Oldmen, Semyuel Jekson, Jan Reno kabi aktyorlar rad etgan.

    Filmni suratga olishga Vachovskiylarni Gongkong filmlaridagi jang sahnalari, “Akira” (1988) va “Qobiqdagi sharpa” (1995) animelaridagi falsafiy yondashuvlar ilhomlantirgan.

    Filmdagi o‘z davri uchun inqilobiy grafikalar esa kinoni dunyo bo‘ylab tezda mashhurlikka erishishiga ko‘maklashgan. Ijodiy guruhning yillar davomidagi mashaqqatli faoliyatlari yakunda filmga 4 ta Oskar va yana 37 ta xalqaro mukofotlarni olib kelgan.

    Xulosa

    “Matritsa” postmodern janridagi filmlarga kuchli poydevor va asos vazifasini bajarib bergan. Filmlarga qanday qilib falsafiy va tahliliy qarashlarni muvaffaqiyatli tarzda qo‘shish kerakligini, vizual effektlarning jang sahnalaridagi o‘rnini, ijtimoiy voqelikka ijobiy qaragan holda vaziyatni chuqur tanqid ostiga olish mumkin ekanligini ko‘rsatgan “Matritsa”, shubhasiz, kino olamidagi durdona asar hisoblanadi. Filmdagi turli talqinlar uchun ochiqlik esa mana 22 yildirki, filmni qayta va qayta ko‘rishga undab kelmoqda. Nafaqat o‘z davri, balki barcha davrlar uchun eng zo‘r filmlardan biri bo‘lgan “Matritsa” hamon eng sevimli filmlarimizdan biri bo‘lib qolmoqda.

    31.03.2021, 14:57   Izoh (0)   74980
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Marvel muxlisi “Qasoskorlar: Final” kartinasini 191 marta tomosha qilib, Ginnesning rekordlar kitobiga kirdi

    30.03.2021, 21:33

    Hema Malini o‘rniga Mumtoz, Sovet Ittifoqi mamlakatlaridagi muvaffaqiyat va “Zita va Gita” filmi haqidagi boshqa qiziqarli ma’lumotlar (foto)

    30.03.2021, 08:35

    Yosh aktrisa Kamila Gimandinova taniqli aktyor va rejissor Said Muxtorov uni zo‘rlamoqchi bo‘lgani haqida so‘zlab berdi (video)

    27.03.2021, 19:36

    Qilmishlari bilan kinosanoatdagi obro‘siga putur yetkazgan Bollivud yulduzlari (foto)

    26.03.2021, 17:47

    Kichik Robert Dauni parashyutdan sakrash vaqtida o‘lishiga bir baxya qolganini so‘zlab berdi

    25.03.2021, 13:35

    Bollivud yulduzi Rani Mukerji ishtirokidagi eng yaxshi filmlar (foto)

    24.03.2021, 17:22
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    NRG Uzbekistan 60 gektar maydonda "shahar ichida shahar" keng ko‘lamli turar-joy loyihasini ishga tushirmoqda


    Kapitalbank investitsiyalari – O‘zbekiston yoshlari kelajagiga sarmoya


    Fitch Ratings “Biznesni rivojlantirish banki” ATB kredit reytingini oshirdi 


    Fitch Kapitalbankning reytingini "Ijobiy" prognoz bilan tasdiqladi


    Toshkentda Sting brendi homiyligida "Formula-1" filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi


    “O‘zbekgidroenergo” AJning xalqaro kredit reytingi BB (barqaror) darajasiga ko‘tarildi


    Inflyatsiya va jamg‘armalar: Nega pul o‘z qiymatini yo‘qotadi?


    Faqat tekshirilgan foydalanuvchilar: nima uchun to‘lov ilovalari  shaxsni tasdiqlashni so‘raydi


    Hududiy elektr tarmoqlari” AJ Fitch Ratings agentligining xalqaro kredit reytingini “BB, barqaror” darajasiga oshirdi


    NRG Uzbekistan zamonaviy va keng majmua — Maftun Makon turar joy mavzesini qurish bo‘yicha ulkan loyihani amalga oshirmoqda


    Qashqadaryo va Buxoroda amalga oshirilgan quyosh energiyasi loyihalariga 1 yil to‘lishi munosabati bilan rasmiy tadbir bo‘lib o‘tdi


    Smart Business va UZCARD Farg‘ona tadbirkorlari uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochmoqda 


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    HONOR ilhomlantiruvchi AI texnologiyalarga ega HONOR 400 seriyasini taqdim etdi

     

    Tavsiya etamiz

    Isroil AQSHga hujum qilgan kun: o‘nlab amerikaliklarni o‘ldirish bu anglashilmovchilik edimi yoki fitna?

    2 iyul, 19:45

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Rossiya Afg‘oniston Islom Amirligini rasman tan oldi

    Dunyo | 3 iyul, 23:51

    Bolalar bilan urush haqida qanday suhbatlashish lozim?

    Dunyo | 3 iyul, 23:35

    Qoraqalpog‘istonda fuqaroning yonidan 250 grammdan ortiq opiy topildi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 23:20

    “Daryo” dayjesti: 3-iyulning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 3 iyul, 23:05

    Samarqand no‘xat sho‘ragi patentlandi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 22:50

    Dermatologdan ogohlantirish: “Ushbu xato SPF kremning foydasini yo‘qqa chiqaradi”

    Go‘zallik | 3 iyul, 22:40

    AQSHda 6 mlrd dollarlik ta’lim dasturlarini moliyalashtirish to‘xtatib qo‘yildi

    Dunyo | 3 iyul, 22:30

    Superliga. “Sho‘rtan” o‘z maydonida “Qizilqum”ga mag‘lub bo‘ldi

    Sport | 3 iyul, 22:26
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.