• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12831.13
    • RUB161.07
    • EUR14542.8
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +22°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Yugoslaviya ustidagi siyosiy tajriba. Bosniya va Gersogovina urushi saboqlari

    1992-yil bahor oyining dastlabki kunlarida Bosniya va Gersogovina hududida ikkinchi jahon urushidan so‘ng Yevropada kuzatilgan eng qirg‘inbarot urush kelib chiqdi. 1995-yilda urush harakatlari to‘xtilguniga qadar mazkur urushda, turli xil manbalarga ko‘ra, 70 mingdan 200 mingga yaqin inson qurbon bo‘ldi. Bosniyadagi siyosiy inqiroz esa Yugoslaviya davlatchiligining poydevoriga hal qiluvchi zarba bo‘ldi. Oradan 29 yil o‘tgan bo‘lsa-da Bolqondagi vaziyat hozirda ham qatliomning takrorlanishi mumkinligidan darak berib turadi. “Daryo” nashri mazkur urushning sabablari, borishi va imzolangan sulh haqida hikoya qiladi.

    Urush qanday boshlandi?

    Bugun sal kam 30 yil oldin yuzaga kelgan Bosniya va Gersegovinadagi urushni Yevropa Ittifoqi hal qilingan masala deb qarasa-da, ammo qarama-qarshi taraflarning hozirga qadar bir-birlariga bildirib kelayotgan e’tirozlari mavjud. Bugungi Bosniya va Gersegovina Yevropa qit’asining eng zaif iqtisodiyotlaridan biri bo‘lish bilan birgalikda, mamlakatda korrupsiya va jinoyatchilik ancha keng yoyilgan. Bosniya va Gersegovina de fakto ikki birlashgan davlatning federatsiyasi sanaladi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Bosniya va Gersegovina federasiyasi va ikki anklavga ajralgan Serb respublikasi. 2015-yil ma’lumotlariga ko‘ra, Bosniya va Gersegovinada asosan boshnoq musulmonlar istiqomat qiladi. 2016-yilda mamlakat Yevropa Ittifoqiga a’zo bo‘lish uchun ariza beradi. Serb respublikasida pravoslav dinidagi serblar istiqomat qilsa-da, ayni paytda bu ta’n olinmagan respublikada musulmon boshnoqlarning salmog‘i ham oshib bormoqda.

    1992-yilda mamlakatda boshlangan harbiy nizolarning paydo bo‘lishida Yugoslaviya ichidagi etnik nizolar turtki bo‘ladi. Slovenlarning mustaqillik uchun harakatlaridan ruhlangan xorvat millatchilari Zagrebning mustaqilligini e’lon qiladi. Mahalliy serblar esa Serb Krainasi respublikasi tuzilganligini e’lon qiladi. 1991-yilning ikkinchi yarmida Serb Krainasini dastaklagan Belgrad xorvatlarga qarshi urush e’lon qiladi. 1992-yilning yanvar oyida BMT vositachiligida ikki o‘rtada kelishuv imzolanadi.

    Biroq 1992-yilning mart oyida Bosniyada navbatdagi urush uchog‘i ochiladi. Bosniyada serblar, xorvatlar va boshnoqlar o‘rtasida urush kelib chiqadi. Bosniya va Gersegovinaning ko‘pchilikni tashkil qilgan serb millati vakilari Bosniyani sosialistik davlat tarkibidan mustaqil bo‘lishini istamasdi. Bosniya va Gersegovinaning serb millati yig‘ini tarafidan Serb respublikasining tashkil topganligini e’lon qilinishi boshnoqlar va xorvatlar o‘rtasida urushning katalizatori bo‘ldi. 1992-yilning 5-mart sanasida Sarayevoda parlament Bosniya va Gersegovina mustaqilligini tasdiqladi. Xorvatlar o‘z hududlarini kengaytirib olish istagida serblarga qarshi urush harakatlarini to‘xtatib, boshnoqlarga qarshi urush boshlaydi. Urush qonli kechadi, genotsidga qo‘l uriladi. Chegaradosh Posavina hududida xorvatlar 27-mart sanasida dastlabki etnik tozalov amaliyotiga ham qo‘l uradi. Sarayevoning qamal qilinishi, Srebrennitsadagi qatliom boshnoq urushining eng qora kunlari bo‘ldi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    1992-yilning bahor—yoz oylarida serblar boshnoq musulmonlarni Sharqiy Bosniyadan siqib chiqarishga muvaffaq bo‘ladi. Qo‘lga tushgan musulmonlar harbiy lagerlarga yuboriladi, ularning uy-joyi talon-taroj qilinadi. Ayollar tahqirlanadi va zo‘rlanadi. 1992-yilning 27-iyun sanasida serblar urush tarixidagi eng shafqatsiz harakatni sodir etadi. Bakavas qishlog‘idagi 70 ga yaqin boshnoq musulmonlari tiriklayin yoqib yuboriladi. Boshnoqlar ham, o‘z navbatida, asirga olingan serblarni jismonan yo‘q qiladi. Jepa, Gorajde aholi punktlaridagi serblarning etnik tozalovi yuz beradi.

    5-aprel sanasida Serbiya respublikasi Yugoslaviya armiyasi ko‘magida Bosniya va Gersegovina poytaxti Sarayevoni qamal qiladi. Serblar bu hujum orqali Bosniya va Gersogovani poytaxti va yirik shaharlarini bosib olishni reja qiladi. BMTning nizolashayotgan taraflarni kelishtirish siyosati ish bermaydi. Uch yarim yil davom etgan Sarayevo qamali oqibatida minglab ayollar, keksalar, bolalar ochlikdan halok bo‘lgan bo‘lsa, qolganlari serblarning o‘qlaridan hayotdan ko‘z yumdi.

    Srebrenitsadagi qatliomda esa minglab musulmonlar serb askarlari tarafidan tahqirlanadi, otib tashlanadi. Srebrenitsadagi qatliomda serb generali Ratko Mladich askarlari faol bo‘ldi. 2017-yilda Gaaga xalqaro sudi Ratko Mladichni umrbod qamoq jazosiga hukm qildi.

    Deyton kelishuvi

    1994-yilning mart oyi oxirlarida Vashingtonda xorvat-musulmon konfederatsiyasini tuzish borasida muzokaralar olib boriladi. Muzokaralarning asosiy maqsadi Bosniya va Gersegovinada yuzaga kelgan og‘ir vaziyatga yechim topish va serblarni aybdor sifatida qayd etib, nizolashayotgan taraflardan ikkisini yarashtirish bo‘ladi. Biroq AQShning vaziyatni bu tarzda hal qilishga urinishi vaziyatni yanada murakkablashtirib yuboradi. Bosniya va Gersegovina qurolli kuchlari serblarga qarshi urushni davom ettira boshlaydi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    1994-yilning may oyida Jenevada Rossiya, AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya va Germaniya tashqi ishlar vazirlari va BMT hamda Yevropa Ittifoqi vakillari yordamida muzokaralar bo‘lib o‘tadi. Muzokaralar chog‘ida Yevropa davlatlari vakillari Bosniya va Gersegovina hududini etnik guruhlarning manfaatlarini hisobga olgan holda 49 % serblarga, 51 foiz musulmon va xorvatlar federasiyasi ittifoqiga berish taklif qilinadi. Bunday taklif esa Bosniya va Gersegovina hududining 70 foizini nazoratiga olgan serblarni qoniqtirmasdi. Muzokaralar yana boshi berk ko‘chaga kirib qoladi. Ammo muzokaralarda urushni bir oy muddatga to‘xtatib turish borasida kelishuv imzolanadi.

    Bosniya va Gersegovinadagi urushning yakuniy qismida 1995-yilning avgust oyida Markala bozoridagi portlash oqibatida yuzga yaqin insonlar qurbon bo‘ladi. NATO kuchlari mazkur portlashni bosniyalik serblar zimmasiga yuklaydi va ular egallab turgan hududlarni artilleriyadan nishonga oladi. Serblar muzokaralar stoliga o‘tirishga majbur bo‘ladi. Natijada, xorvatlar va boshnoqlar serblarning katta hududlarini egallab olishga erishadi. 1995-yilning 12-oktabr sanasida o‘t ochishni to‘xtatish borasida kelishuv imzolanadi.

    AQShning Ogayo shtati Deyton shahrida tinchlik muzokaralarining yakuniy qismi bo‘lib o‘tadi. Bosniya va Gersegovina borasida tinchlik shartnomasini imzolash esa 1995-yilning 14-dekabr sanasida Parijda bo‘lib o‘tadi. Parij bitimiga ko‘ra Bosniya va Gersegovina federasiyasi hamda Serb Respublikasidan iborat mustaqil davlat tashkil etildi. BMT mintaqaga 60 ming nafar o‘z moviy kaskalaridan iborat kuchlarni bitim shartlari qanday bajarilayotganligini kuzatish uchun kiritishga qaror qiladi. Shu tariqa to‘rt yil mobaynida butun Yevropani larzaga solgan Bosniya va Gersegovinadagi urush nihoyasiga yetadi.

    Jahongir Ergashev tayyorladi.

    05.03.2021, 16:24   Izoh (0)   36595
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Isroil koronavirus ustidan g‘alaba qozongani haqida e’lon qildi. Yana qaysi mamlakatlar bu marraga yaqin qolmoqda?

    05.03.2021, 14:10

    Qo‘lida Putinning portreti bilan emlangan argentinalik mer, 17 ta vaksinani sinayotgan Xitoy, umummilliy epidemiya rejimini 3 oyga uzaytirgan Germaniya va boshqa k...

    05.03.2021, 13:45

    Qirg‘izistonda prezidentning Facebook sahifasiga qilingan xakerlik hujumi yuzasidan tekshiruv o‘tkaziladi

    05.03.2021, 13:21

    AQSh qirg‘izistonlik narkobaron Kolbayev haqidagi ma’lumot uchun mukofotni 5 mln dollargacha oshirdi

    05.03.2021, 12:44

    Bloomberg: AQSh va Britaniya kimyoviy qurol qo‘llaganlik uchun Rossiyaga qarshi yangi sanksiyalar kiritishni rejalashtirmoqda

    05.03.2021, 11:23

    Pashinyan bilan kelishmovchilikdan so‘ng ishdan bo‘shatilgan Bosh shtab boshlig‘ining o‘rinbosari sudga murojaat qildi

    05.03.2021, 06:06
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Eng chuqur g‘or, eng baland ko‘prik va eng sirli maskan – Namanganga boramiz


    Acıbadem shifoxonalar tarmog‘ida qon kasalliklarini zamonaviy davolash usullari: leykoz va boshqa kasalliklar


    UZTELECOM 10 Gbit/s tezlikdagi uy internetini foydalanuvchilarga taqdim etdi


    Tarmoqda bolalar xavfsizligi : Octobankdan maslahatlar


    “O‘zbekinvest” IUA aʼzosiga aylandi va Londonning global sug‘urta bozorida o‘z mavqeini mustahkamladi


    Jamg‘armalar bilan qanday ishlash zarur: bank omonatlari, aksiyalar yoki investitsion paketlar? (davomi)


    InfinBANK Visa Direct orqali xalqaro pul o‘tkazmalariga qo‘yilgan limitlarni oshirdi 


    Ilg‘or qurilish texnologiyalari asosida qad rostlayotgan Quyi Chotqol GES


    Oqtepa Lavashdan “Kulgili narxlar”: sevimli taomlar — har bir pozitsiya 10 mingdan 20 ming so‘mgacha bo‘lgan maxsus narxlarda


    Ipoteka Bank OTP Group o‘zini o‘zi band qilganlarga yangi ipoteka dasturini ishga tushirdi: hujjatlarsiz, asabbuzarliksiz, samarali natijalar bilan


    Centrum Air Istanbul va O‘zbekistonning uch shahri o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarni yo‘lga qo‘ymoqda


    “Biznesni rivojlantirish banki” biznes uchun qulay innovatsion bank bo‘lishga intilmoqda


    Kapitalbank xodimlarining raqamli ko‘nikmalarini rivojlantirmoqda 


    ANORBANK Xususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha Islom korporatsiyasi bilan 10 million AQSH dollariga teng kelishuv imzoladi


    “Akkermann sement” xalqaro forumi: qurilish materiallari sohasidagi muammolar keng tahlil qilindi

     

    Tavsiya etamiz

    “Ikki xonali uy uchun 715 mln so‘mdan”. “Daryo”dagi maqoladan so‘ng poytaxt hokimligi uysiz qolgan aholiga xonadon sotib olish uchun mablag‘ ajratdi

    28 may, 21:15

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00

    Ayol ovchilardan ilg‘or samolyotlarga qadar — Ukraina rus Shahed’larini qanday ovlaydi?

    19 may, 20:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Sherzod Asadov Rossiya prezidentining matbuot kotibi bilan axborot sohasidagi hamkorlik masalalarini muhokama qildi

    O‘zbekiston | 28 may, 23:55

    Saida Mirziyoyeva Aleksey Gromov bilan axborot sohasidagi hamkorlik masalalarini muhokama qildi

    O‘zbekiston | 28 may, 23:51

    Floridada alligator hujumidan omon qolgan erkak politsiya tomonidan otib o‘ldirildi

    Dunyo | 28 may, 23:50

    Jorja Meloni Shavkat Mirziyoyev hamrohligida Registon ansambli va “Boqiy shahar” majmuasi bilan tanishdi (foto)

    O‘zbekiston | 28 may, 23:41

    Helsinki aeroportidagi ish tashlashlar sababli Finnair aviakompaniyasi yuzdan ortiq reysni bekor qiladi

    Dunyo | 28 may, 23:40

    Samarqanddagi korxona 3 mlrd so‘mlik gazdan o‘g‘rincha foydalangani aniqlandi

    O‘zbekiston | 28 may, 23:30

    Tramp Putin va Zelenskiy bilan uchrashishga tayyorligini bildirdi

    Dunyo | 28 may, 23:20

    “Daryo” dayjesti: 28-mayning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 28 may, 23:11

    Saida Mirziyoyeva Rossiya prezidenti administratsiyasi rahbarining birinchi o‘rinbosari bilan uchrashdi. Nimalar muhokama qilindi?

    O‘zbekiston | 28 may, 22:55
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.