• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    2021-yilda kutilayotgan ilmiy voqealar: iqlim o‘zgarishi, vaksinalar, Mars nihoyat zabt etiladimi?

    2021-yil kirib kelganiga ham o‘n kundan oshdi, jahon ilmiy dargohlarida esa allaqachon tadqiqotlarning bu yilgi qismi boshlab yuborildi. Bizga 2021-yilda ham ilm-fan qator yangilik va yutuqlarni taqdim etishi kutilmoqda. Xo‘sh, ushbu yildan qanday ilmiy natijalar kutilyapti va nima voqealar sodir bo‘ladi? Shu haqda nature.com nashrida qisqacha ma’lumot berildi. “Daryo” maqolani tarjima tariqasida taqdim etadi.

    Albatta, yuzaga kelgan sharoit taqozosi sabab 2021-yilda ham asosiy ilmiy salohiyat COVID-19’ga qarshi vaksina va dorilar yaratishga yo‘naltiriladi. Qolaversa, dolzarb bo‘lib turgan iqlim o‘zgarishlari masalasi asosiy yo‘nalishlardan biri bo‘ladi.

    Iqlim o‘zgarishlari masalasi

    2021-yil iqlim o‘zgarishlari masalasida tub burilish yili bo‘lishi kutilmoqda. AQShning saylangan prezidenti Jo Bayden iqlim o‘zgarishlari masalasida mamlakatni yana jahonda yetakchi maqomga qaytarish va iqlim o‘zgarishlariga qarshi kurash borasidagi Parij kelishuviga qayta qo‘shilishga va’da berdi (Prezident Donald Tramp Qo‘shma Shtatlarni kelishuvdan olib chiqib ketgan edi, AQSh 2020-yilgi saylovlarning ertasi kuni rasman kelishuvdan chiqqan edi).

    Foto: Getty Images

    Foto: Getty Images

    Iqlim o‘zgarishlari masalasidagi asosiy yil voqeasi noyabr oyida Glazgoda o‘tkaziladigan BMT iqlim konferensiyasi bo‘lishi kutilmoqda. Unda turli mamlakatlar, 2015-yildagi Parij kelishuvlaridan buyon ilk bora issiqxona gazlarining tashlanishini kamaytirish borasidagi yangi majburiyatlarni qabul qilishi kerak. Xitoy va Yevropa Ittifoqi atmosferaga chiqariladigan uglerod miqdorini kamaytirish borasida 2050–2060-yillargacha mo‘ljallangan yirik rejalarga ega bo‘lib, olimlar endilikda “Jo Bayden ham AQSh uchun shunday rejalar qo‘ya oladimi?” degan savol bilan qiziqmoqda.

    COVID-19 izquvarlari

    Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan tuzilgan ishchi guruh 2021-yilning yanvar oyi ichida Xitoyda bo‘ladi va COVID-19 pandemiyasining ilk manbasini aniqlashga harakat qiladi. Epidemiolog, virusolog, jamoat salomatligi bo‘yicha mutaxassis hamda veterinarlardan iborat olimlar guruhi 2019-yilda ilk bora SARS-CoV-2 koronavirusi bilan bog‘liq infeksiya aniqlangan Uxan shahrida izlanish olib boradi.

    Tekshiruvning boshlang‘ich qismida guruh COVID-19 aniqlangan eng birinchi bemorlar tashrif buyurgan Xuanan bozoridagi go‘sht va hayvon mahsulotlarini tekshiradi. Virus manbasini aniqlash uchun yillar kerak bo‘lishi mumkin, lekin ekspertlar yil oxirigacha yangi ma’lumotlar olishga umid qilmoqda.

    Pandemiya va vaksinalar

    2020-yilda COVID-19’ga qarshi qo‘llashga ruxsat etilgan ilk vaksinalar paydo bo‘ldi. Ushbu yangi vaksinalarning samarasi borasida 2021-yilning birinchi qismida to‘liqroq tasavvur hosil bo‘lishi kerak. Ayniqsa, Amerikaning Novavax hamda Johnson & Johnson farmasevtik kompaniyalari chiqargan vaksinalarning III bosqich klinik sinovlar katta qiziqish uyg‘otmoqda.

    Bu vaksinalarni Pfizer va Moderna chiqargan va hozirda III bosqich sinovlaridan o‘tib bo‘ldi, lekin juda past harorat saqlash talab etiladigan, RNK asosidagi vaksinalarni tashish va tarqatishdan ko‘ra osonroq bo‘ladi. Pfizer vaksinasini kechiktirib bo‘lmas tibbiy yordam maqsadlarida qo‘llash uchun ayrim mamlakatlarda allaqachon ruxsat berildi.

    Foto: AFP

    Foto: AFP

    O‘tgan yil oxirida Novavax Birlashgan Qirollik va Qo‘shma Shtatlarda o‘z vaksinasini sinab ko‘rish uchun ikki yirik tadqiqotni boshladi va uning natijalari 2021-yil boshida e’lon qilinadi. Kompaniya yiliga ikki milliardga yaqin vaksina ishlab chiqarishi mumkin. Ikki marta yuboriladigan Pfizer va Moderna vaksinasidan farqli o‘laroq, Johnson & Johnson vaksinasi bir martada yuboriladigan turdagi bo‘lib, u ham sinovdan o‘tmoqda.

    Ochiq ilmiy maqolalar

    Ilmiy tadqiqotlarga homiylik qiladigan bir necha yirik kompaniyalar tomonidan so‘nggi ikki yil mobaynida tashkillashga harakat qilingan loyiha – ochiq ilmiy maqolalar loyihasi 2021-yilda va nihoyat ishga tushadi. 20 ga yaqin yirik tashkilotlar, xususan, Londondagi Welcome tashkilot, Sietldagi Milenda va Bill Geytslar fondi hamda Niderlandiyaning NWO milliy homiylik tashkiloti singarilar 2021-yilning yanvar oyidan boshlab o‘zlari homiylik qilgan ilmiy tadqiqotlarga oid maqolalarning erkin holatda bo‘lishini va e’lon qilingan zahotiyoq mutolaa uchun tekin tarzda ochiq e’lon qilinishini talab qildi.

    Plan S deb nom olgan ushbu tashabbus turli ilmiy jurnallarga pullik obuna bo‘lish amaliyotiga chek qo‘yishi va ilmiy maqolalarni istalgan odam olib o‘qiy oladigan bo‘lishini ta’minlashi maqsad qilindi. Plan S bu borada bir necha nashrlarni yo‘lga solib bo‘ldi, jumladan, Nature ham birinchi marta maqolalarni ochiq tarzda e’lon qilmoqda.

    O‘zak hujayralar bo‘yicha yangi yo‘riqnoma

    O‘zak hujayralarga ixtisoslashgan tadqiqotlar yurituvchi olimlar o‘zak hujayralarni tadqiq qilish bo‘yicha Xalqaro Jamiyatning (ISSCR) yangi yo‘riqnomalari chiqarilishini sabrsizlik bilan kutmoqda. ISSCR bunday yo‘riqnomani so‘nggi bor to‘rt yil oldin chiqargan edi. Yangi yo‘riqnomada “14 kun” qoidasining istisno qilinishi kutilmoqda.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Unga ko‘ra, tadqiqotchilar in vitro olingan odam embrioni bilan ishlashga haqli emas. Yangi yo‘riqnomada esa o‘zak hujayralardan shakllantirilgan odam embrioniga o‘xshash strukturalarni tadqiq qilishga ruxsat berilishi mumkin. Bu orqali esa olimlar homiladorlikning erta bosqichlaridagi bola tushishiga sabab bo‘luvchi bir necha kasalliklarni yanada yaxshiroq tushunishiga imkon beradi, deb umid qilmoqda.

    Alsgeymer kasalligiga qarshi dori borasida yangi burilish

    AQShning dori vositalari bo‘yicha nazorat organlari Altsgeymer xastaligini sekinlashtirishi aytilayotgan ilk dori vositasini foydalanish uchun qabul qilishga ruxsat berishi kerak. Biogen nomli farmatsevtika kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan adukanumab nomli preparat ko‘plab olimlarning fikriga ko‘ra, ushbu kasallikning miyadagi triggeri deb hisoblanuvchi yopishqoq oqsilga borib tutashadigan antitana ko‘rinishida bo‘ladi.

    Preparat haqiqatan ham samarali ta’sir qilayotganligi haqidagi tasdiqlar borasida yakdillik mavjud emas. III-bosqich klinik sinovlari bo‘yicha o‘tkazilgan ikkita tadqiqot bir-biriga zid natija bergan va AQSh sanitar nazorat va oziq-ovqat hamda dori vositalari sifatini nazorat qilish Boshqarmasi tomonidan jalb qilingan mustaqil maslahat guruhining xulosalariga ko‘ra, preparatni foydalanish uchun tasdiqlanishi mumkin. Altsgeymer kasalligiga qarshi hozirgacha ishlab chiqarilgan va tasdiqlangan preparatlarning barchasi uning rivojlanishining oldini olmaydi, balki, xotira yo‘qolishi singari, kognitiv simptomlarni davolaydi xolos.

    Marsni zabt etish

    Xitoyning kosmik dasturlari borasidagi yirik maqsadlari yo‘lidagi harakatlari 2021-yilda ham davom etadi. Xitoyning Marsga yo‘llagan zondi fevral oyida qizil sayyoraga qo‘nishi rejalashtirildi. Tianwen-1 missiyasi 13 xil uskuna, shu jumladan, kameralar, radarlar hamda zarracha analizatorlari orqali Marsda suv va hayot alomatlarini qidiradi. Missiya muvaffaqiyatli chiqsa, bu qizil sayyorani tadqiq qilish borasidagi Xitoyning dastlabki yutug‘iga aylanadi va bu birinchi marta orbital apparat, qo‘nish moduli va marskezarning birgalikda Marsga qo‘nishini uddalangani bo‘ladi.

    Foto: NASA

    Foto: NASA

    Uzoq kutilgan teleskopning koinotga chiqarilishi

    Oktabrda anchadan beri kutilayotgan kosmik teleskop – Jeyms Uebb teleskopining uchirilishi kutilmoqda va uni ishlab chiqqan NASA mutaxassislari “eng katta, eng kuchli va murakkab kosmik teleskop” deb e’tirof etmoqda. Qiymati 8,8 milliard dollarga teng bo‘lgan Jeyms Uebb teleskopi, 1990-yildan beri koinotda ishlab turgan va 1,3 milliondan ziyod kuzatishlarni amalga oshirgan holda astronomiya sohasida inqilob yasagan Xabbl teleskopining muvaffaqiyatini takrorlashga urinib ko‘radi.

    Jeyms Uebb teleskopi Xabbl teleskopidan ko‘ra kengroq to‘lqin uzunliklari diapazonini qamrab oladi va bu koinot qa’riga chuqurroq nazar tashlash imkonini beradi.

    To‘lqin effekti

    Radioastronomlar pulslanuvchi neytron yulduzlardan mayoq sifatida foydalangan tarzda gravitatsiya to‘lqinlarini tutish borasidagi yangi usulni ochishi mumkin. Ushbu pulslardan kelayotgan signallarni aniq sinxronlagan holda Yevropa, Shimoliy Amerika hamda Avstraliyadan joy olgan ilmiy guruhlar, olis galaktikalar markazida bir-birining atrofida aylanayotgan o‘ta massiv qora tuynuklar juftligi tomonidan chiqarilayotgan uzun to‘lqinli gravitatsion mavjlanishlarni qayd etishi mumkin.

    14.01.2021, 15:10   Izoh (0)   25802
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Olimlar koronavirusga qarshi vaksinalar turi tasvirlangan video bilan bo‘lishdi

    07.01.2021, 11:25

    Olimlar smartfonlar uchun qayta tiklanishga qodir materialni yaratdi

    28.12.2020, 13:09

    Myanmadagi qahrabo bo‘lagi ichidan fanga noma’lum gul topildi

    25.12.2020, 11:23

    Olimlar qadimgi odamlar sovuqdan omon chiqish uchun uyquga keta olganini aniqladi

    22.12.2020, 16:25

    Olimlar insonlarning baxtli bo‘lishi uchun nima zarurligini ma’lum qildi

    18.12.2020, 12:59

    Olimlar koronavirusdan sog‘ayganlarga yangi kasalliklar xavf tug‘dirishi mumkinligidan ogohlantirdi

    16.12.2020, 09:56
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Moliyaviy firibgarlik: murakkab sxemalar bo‘yicha sodda tushunchalar 


    HONOR kompaniyasi HONOR 400 Lite smartfonini taqdim etdi. Qiziq, u nimasi bilan lol qoldira oladi?


    Mobiuz “MazzaFest”da yangi “Mazza” va “Mazza 2.0” tarif rejalarini taqdim etadi


    Parvoz — katta shahar xarakteriga ega qulay biznes-klass turar joy


    CHERY bilan o‘z orzungizni amalga oshiring: barcha modellar uchun boshlang‘ich to‘lov pasaytirildi! 


    InfinBANK Global Money Week 2025 da ishtirok etdi


    Silk Avia Shahrisabzga ko‘proq parvoz qiladi


    OKMK 2,3 milliard dollar kredit mablag‘larini jalb qildi va 125 million dollar moliyaviy xarajatlarni iqtisod qildi


    Ziffler‘dan katta taqdimot: yangi qiyofa, zamonaviy dizayn va aqlli maishiy texnikalar


    UZCARD SHERDOR premium kartasi endi MKBANKda mavjud


    Uklonda taksi haydovchilari uchun katta tadbir o‘tkazildi!


    Kapitalbank 2024-yilgi Brand Awards International mukofotiga sazovor bo‘ldi


    Coca-Cola 139 yillik ilhom, ajoyib kashfiyotlar, mashhur kampaniyalar va butun dunyo sevib qolgan ta’mni taqdim etmoqda 


    Siberian Wellness — O‘zbekistonda 15 yil


    Moliyaviy savodxonlik maktab ostonasidan boshlanadi

     

    Tavsiya etamiz

    “Ular o‘z vatani mustaqil bo‘lishi uchun kurashgan edi” — Turkiston legionining ayanchli tarixi

    8 may, 15:09

    Rashidov, gazli ichimliklar zavodi, Qizil maydon. 9-may — Toshkent tarixidan fotolavhalar

    7 may, 14:40

    Fazoviy poyganing boshlanishi — Gagarinning parvozi yolg‘on bo‘lganmi?

    6 may, 18:00
    Audio Icon

    “Qurolli qushchalar”. O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan dronlar haqida

    5 may, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “Daryo” dayjesti: 8-mayning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 8 may, 23:20

    Sirdaryo, Namangan va Andijon viloyatlarida qariyb 88 kg giyohvandlik moddalarni olayotgan shaxslar ushlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 23:04

    Aprelda respublika bo‘ylab 23 mlrd so‘mlik elektrdan noqonuniy foydalanilgani aniqlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 22:20

    O‘zbekistonda 2024-yilda foydalanishga topshirilgan uylar soni ochiqlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 22:05

    Rossiya va Xitoy boshqa mamlakatlarni Shimoliy Koreyaga nisbatan bosim o‘tkazishdan voz kechishga undamoqda

    Dunyo | 8 may, 21:45

    Surxondaryoda 53 tup Zarafshon archasi noqonuniy kesib tashlandi

    O‘zbekiston | 8 may, 21:30

    Rossiya va AQSH Yevropaga gaz yetkazib berishni tiklash yo‘llarini muhokama qilmoqda — Reuters

    Dunyo | 8 may, 21:15

    Silk Avia Shahrisabzga ko‘proq parvoz qiladi

    Reklama | 8 may, 21:00

    Toshkentda sodir bo‘lgan YTHdan so‘ng Onix haydovchisi voqea joyidan ketib qoldi

    O‘zbekiston | 8 may, 21:00

    Isroil G‘azo aholisini ko‘chirish uchun “Gideon aravalari” maxsus operatsiyasini tayyorlamoqda

    Dunyo | 8 may, 20:45
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.