• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12413.79
    • RUB154.86
    • EUR14468.27
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    2021-yilda kutilayotgan ilmiy voqealar: iqlim o‘zgarishi, vaksinalar, Mars nihoyat zabt etiladimi?

    2021-yil kirib kelganiga ham o‘n kundan oshdi, jahon ilmiy dargohlarida esa allaqachon tadqiqotlarning bu yilgi qismi boshlab yuborildi. Bizga 2021-yilda ham ilm-fan qator yangilik va yutuqlarni taqdim etishi kutilmoqda. Xo‘sh, ushbu yildan qanday ilmiy natijalar kutilyapti va nima voqealar sodir bo‘ladi? Shu haqda nature.com nashrida qisqacha ma’lumot berildi. “Daryo” maqolani tarjima tariqasida taqdim etadi.

    Albatta, yuzaga kelgan sharoit taqozosi sabab 2021-yilda ham asosiy ilmiy salohiyat COVID-19’ga qarshi vaksina va dorilar yaratishga yo‘naltiriladi. Qolaversa, dolzarb bo‘lib turgan iqlim o‘zgarishlari masalasi asosiy yo‘nalishlardan biri bo‘ladi.

    Iqlim o‘zgarishlari masalasi

    2021-yil iqlim o‘zgarishlari masalasida tub burilish yili bo‘lishi kutilmoqda. AQShning saylangan prezidenti Jo Bayden iqlim o‘zgarishlari masalasida mamlakatni yana jahonda yetakchi maqomga qaytarish va iqlim o‘zgarishlariga qarshi kurash borasidagi Parij kelishuviga qayta qo‘shilishga va’da berdi (Prezident Donald Tramp Qo‘shma Shtatlarni kelishuvdan olib chiqib ketgan edi, AQSh 2020-yilgi saylovlarning ertasi kuni rasman kelishuvdan chiqqan edi).

    Foto: Getty Images

    Foto: Getty Images

    Iqlim o‘zgarishlari masalasidagi asosiy yil voqeasi noyabr oyida Glazgoda o‘tkaziladigan BMT iqlim konferensiyasi bo‘lishi kutilmoqda. Unda turli mamlakatlar, 2015-yildagi Parij kelishuvlaridan buyon ilk bora issiqxona gazlarining tashlanishini kamaytirish borasidagi yangi majburiyatlarni qabul qilishi kerak. Xitoy va Yevropa Ittifoqi atmosferaga chiqariladigan uglerod miqdorini kamaytirish borasida 2050–2060-yillargacha mo‘ljallangan yirik rejalarga ega bo‘lib, olimlar endilikda “Jo Bayden ham AQSh uchun shunday rejalar qo‘ya oladimi?” degan savol bilan qiziqmoqda.

    COVID-19 izquvarlari

    Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan tuzilgan ishchi guruh 2021-yilning yanvar oyi ichida Xitoyda bo‘ladi va COVID-19 pandemiyasining ilk manbasini aniqlashga harakat qiladi. Epidemiolog, virusolog, jamoat salomatligi bo‘yicha mutaxassis hamda veterinarlardan iborat olimlar guruhi 2019-yilda ilk bora SARS-CoV-2 koronavirusi bilan bog‘liq infeksiya aniqlangan Uxan shahrida izlanish olib boradi.

    Tekshiruvning boshlang‘ich qismida guruh COVID-19 aniqlangan eng birinchi bemorlar tashrif buyurgan Xuanan bozoridagi go‘sht va hayvon mahsulotlarini tekshiradi. Virus manbasini aniqlash uchun yillar kerak bo‘lishi mumkin, lekin ekspertlar yil oxirigacha yangi ma’lumotlar olishga umid qilmoqda.

    Pandemiya va vaksinalar

    2020-yilda COVID-19’ga qarshi qo‘llashga ruxsat etilgan ilk vaksinalar paydo bo‘ldi. Ushbu yangi vaksinalarning samarasi borasida 2021-yilning birinchi qismida to‘liqroq tasavvur hosil bo‘lishi kerak. Ayniqsa, Amerikaning Novavax hamda Johnson & Johnson farmasevtik kompaniyalari chiqargan vaksinalarning III bosqich klinik sinovlar katta qiziqish uyg‘otmoqda.

    Bu vaksinalarni Pfizer va Moderna chiqargan va hozirda III bosqich sinovlaridan o‘tib bo‘ldi, lekin juda past harorat saqlash talab etiladigan, RNK asosidagi vaksinalarni tashish va tarqatishdan ko‘ra osonroq bo‘ladi. Pfizer vaksinasini kechiktirib bo‘lmas tibbiy yordam maqsadlarida qo‘llash uchun ayrim mamlakatlarda allaqachon ruxsat berildi.

    Foto: AFP

    Foto: AFP

    O‘tgan yil oxirida Novavax Birlashgan Qirollik va Qo‘shma Shtatlarda o‘z vaksinasini sinab ko‘rish uchun ikki yirik tadqiqotni boshladi va uning natijalari 2021-yil boshida e’lon qilinadi. Kompaniya yiliga ikki milliardga yaqin vaksina ishlab chiqarishi mumkin. Ikki marta yuboriladigan Pfizer va Moderna vaksinasidan farqli o‘laroq, Johnson & Johnson vaksinasi bir martada yuboriladigan turdagi bo‘lib, u ham sinovdan o‘tmoqda.

    Ochiq ilmiy maqolalar

    Ilmiy tadqiqotlarga homiylik qiladigan bir necha yirik kompaniyalar tomonidan so‘nggi ikki yil mobaynida tashkillashga harakat qilingan loyiha – ochiq ilmiy maqolalar loyihasi 2021-yilda va nihoyat ishga tushadi. 20 ga yaqin yirik tashkilotlar, xususan, Londondagi Welcome tashkilot, Sietldagi Milenda va Bill Geytslar fondi hamda Niderlandiyaning NWO milliy homiylik tashkiloti singarilar 2021-yilning yanvar oyidan boshlab o‘zlari homiylik qilgan ilmiy tadqiqotlarga oid maqolalarning erkin holatda bo‘lishini va e’lon qilingan zahotiyoq mutolaa uchun tekin tarzda ochiq e’lon qilinishini talab qildi.

    Plan S deb nom olgan ushbu tashabbus turli ilmiy jurnallarga pullik obuna bo‘lish amaliyotiga chek qo‘yishi va ilmiy maqolalarni istalgan odam olib o‘qiy oladigan bo‘lishini ta’minlashi maqsad qilindi. Plan S bu borada bir necha nashrlarni yo‘lga solib bo‘ldi, jumladan, Nature ham birinchi marta maqolalarni ochiq tarzda e’lon qilmoqda.

    O‘zak hujayralar bo‘yicha yangi yo‘riqnoma

    O‘zak hujayralarga ixtisoslashgan tadqiqotlar yurituvchi olimlar o‘zak hujayralarni tadqiq qilish bo‘yicha Xalqaro Jamiyatning (ISSCR) yangi yo‘riqnomalari chiqarilishini sabrsizlik bilan kutmoqda. ISSCR bunday yo‘riqnomani so‘nggi bor to‘rt yil oldin chiqargan edi. Yangi yo‘riqnomada “14 kun” qoidasining istisno qilinishi kutilmoqda.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Unga ko‘ra, tadqiqotchilar in vitro olingan odam embrioni bilan ishlashga haqli emas. Yangi yo‘riqnomada esa o‘zak hujayralardan shakllantirilgan odam embrioniga o‘xshash strukturalarni tadqiq qilishga ruxsat berilishi mumkin. Bu orqali esa olimlar homiladorlikning erta bosqichlaridagi bola tushishiga sabab bo‘luvchi bir necha kasalliklarni yanada yaxshiroq tushunishiga imkon beradi, deb umid qilmoqda.

    Alsgeymer kasalligiga qarshi dori borasida yangi burilish

    AQShning dori vositalari bo‘yicha nazorat organlari Altsgeymer xastaligini sekinlashtirishi aytilayotgan ilk dori vositasini foydalanish uchun qabul qilishga ruxsat berishi kerak. Biogen nomli farmatsevtika kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan adukanumab nomli preparat ko‘plab olimlarning fikriga ko‘ra, ushbu kasallikning miyadagi triggeri deb hisoblanuvchi yopishqoq oqsilga borib tutashadigan antitana ko‘rinishida bo‘ladi.

    Preparat haqiqatan ham samarali ta’sir qilayotganligi haqidagi tasdiqlar borasida yakdillik mavjud emas. III-bosqich klinik sinovlari bo‘yicha o‘tkazilgan ikkita tadqiqot bir-biriga zid natija bergan va AQSh sanitar nazorat va oziq-ovqat hamda dori vositalari sifatini nazorat qilish Boshqarmasi tomonidan jalb qilingan mustaqil maslahat guruhining xulosalariga ko‘ra, preparatni foydalanish uchun tasdiqlanishi mumkin. Altsgeymer kasalligiga qarshi hozirgacha ishlab chiqarilgan va tasdiqlangan preparatlarning barchasi uning rivojlanishining oldini olmaydi, balki, xotira yo‘qolishi singari, kognitiv simptomlarni davolaydi xolos.

    Marsni zabt etish

    Xitoyning kosmik dasturlari borasidagi yirik maqsadlari yo‘lidagi harakatlari 2021-yilda ham davom etadi. Xitoyning Marsga yo‘llagan zondi fevral oyida qizil sayyoraga qo‘nishi rejalashtirildi. Tianwen-1 missiyasi 13 xil uskuna, shu jumladan, kameralar, radarlar hamda zarracha analizatorlari orqali Marsda suv va hayot alomatlarini qidiradi. Missiya muvaffaqiyatli chiqsa, bu qizil sayyorani tadqiq qilish borasidagi Xitoyning dastlabki yutug‘iga aylanadi va bu birinchi marta orbital apparat, qo‘nish moduli va marskezarning birgalikda Marsga qo‘nishini uddalangani bo‘ladi.

    Foto: NASA

    Foto: NASA

    Uzoq kutilgan teleskopning koinotga chiqarilishi

    Oktabrda anchadan beri kutilayotgan kosmik teleskop – Jeyms Uebb teleskopining uchirilishi kutilmoqda va uni ishlab chiqqan NASA mutaxassislari “eng katta, eng kuchli va murakkab kosmik teleskop” deb e’tirof etmoqda. Qiymati 8,8 milliard dollarga teng bo‘lgan Jeyms Uebb teleskopi, 1990-yildan beri koinotda ishlab turgan va 1,3 milliondan ziyod kuzatishlarni amalga oshirgan holda astronomiya sohasida inqilob yasagan Xabbl teleskopining muvaffaqiyatini takrorlashga urinib ko‘radi.

    Jeyms Uebb teleskopi Xabbl teleskopidan ko‘ra kengroq to‘lqin uzunliklari diapazonini qamrab oladi va bu koinot qa’riga chuqurroq nazar tashlash imkonini beradi.

    To‘lqin effekti

    Radioastronomlar pulslanuvchi neytron yulduzlardan mayoq sifatida foydalangan tarzda gravitatsiya to‘lqinlarini tutish borasidagi yangi usulni ochishi mumkin. Ushbu pulslardan kelayotgan signallarni aniq sinxronlagan holda Yevropa, Shimoliy Amerika hamda Avstraliyadan joy olgan ilmiy guruhlar, olis galaktikalar markazida bir-birining atrofida aylanayotgan o‘ta massiv qora tuynuklar juftligi tomonidan chiqarilayotgan uzun to‘lqinli gravitatsion mavjlanishlarni qayd etishi mumkin.

    14.01.2021, 15:10   Izoh (0)   25914
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Olimlar koronavirusga qarshi vaksinalar turi tasvirlangan video bilan bo‘lishdi

    07.01.2021, 11:25

    Olimlar smartfonlar uchun qayta tiklanishga qodir materialni yaratdi

    28.12.2020, 13:09

    Myanmadagi qahrabo bo‘lagi ichidan fanga noma’lum gul topildi

    25.12.2020, 11:23

    Olimlar qadimgi odamlar sovuqdan omon chiqish uchun uyquga keta olganini aniqladi

    22.12.2020, 16:25

    Olimlar insonlarning baxtli bo‘lishi uchun nima zarurligini ma’lum qildi

    18.12.2020, 12:59

    Olimlar koronavirusdan sog‘ayganlarga yangi kasalliklar xavf tug‘dirishi mumkinligidan ogohlantirdi

    16.12.2020, 09:56
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    “Trastbank” kichik biznesni rivojlantirish uchun 1 mlrd so‘mgacha kredit taklif etadi


    Accor Toshkentda Swissôtel Tashkent ochilishini nishonlamoqda, shveysariya uslubidagi hashshamatni O‘zbekiston poytaxtiga olib kelmoqda


    Kelajak – bugungi qilgan harakatingiz samarasidir. O‘zingizga ishonch esa har qanday yutug‘ingizning boshlanishi 


    HAVAL O‘zbekistonda yangi modellarni namoyish etdi: HAVAL H6 Facelift va HAVAL H9 taqdimot kechasi


    Universalbank o‘zini o‘zi band qilgan fuqarolar uchun yangi “Mikrokredit 300 ”ni ishga tushirdi 


    Smart Business O‘zbekistonda UZCARD va Humo kartalarini qabul qilish uchun yagona yechimni taqdim etadi 


    Kapitalbank va Korporativ sport assotsiatsiyasi hamkorlik memorandumini imzoladi


    “Biznesni rivojlantirish banki” 1 trln 273 mlrd so‘mlik ipoteka krediti ajratdi


    Imzo Glass mahsulotlari Buyuk Britaniyaga eksportga yuborildi


    Uzbekistan Airways bilan Istanbulga foydali parvoz qiling!


    BI Group O‘zbekistonda turar joy binosining zilzilabardoshligini ochiq sinovdan muvaffaqiyatli o‘tkazdi


    Pepsi Taste Challenge 2025: Pepsi yana oldinda — O‘zbekistonda 59,28% ovozga sazovor bo‘ldi 


    UZTELECOM simli internetni modernizatsiya qilmoqda: abonentlar GPON va FTTx orqali 100 Mbit/s dan yuqori tezlikka ega bo‘ladilar


    Mobiuz Andijon, Namangan va Farg‘ona viloyatlarida 5G ning yangi imkoniyatlarini ochmoqda


    HONOR talabalarni qo‘llab-quvvatlovchi aksiyani e’lon qildi 

     

    Tavsiya etamiz

    Islom Karimovning sobiq matbuot kotibi “Otamdan qolgan dalalar” filmi taqiqlanish sababini oshkor qildi

    21 avgust, 11:58

    Turkiyada oyoq suyaklarini sindirib, bo‘yni o‘stirish operatsiyasi ommalashmoqda (foto)

    21 avgust, 11:52

    Hisob palatasi nega hisobdor emas?

    20 avgust, 19:50

    AQSH prezidenti 6 ta urushni to‘xtatganini da’vo qildi. Aslidachi?

    20 avgust, 11:05
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Andijonda 811 ta holatda jamoat joylarida tig‘li buyumlar olib yurgan fuqarolar aniqlandi

    O‘zbekiston | 23 avgust, 00:05

    Buxoroda ikki yilda bir marta xalqaro sanʼat biyennalesi o‘tkaziladi

    O‘zbekiston | 22 avgust, 23:50

    “Ishlamasa, ana katta ko‘cha” — Erkinjon Turdimov Sirdaryoda boqimandalar ko‘payib ketganini aytdi

    O‘zbekiston | 22 avgust, 23:41

    Ruminiya ittifoqchilarga harbiy bazalarini ochishga tayyorligini bildirdi

    Dunyo | 22 avgust, 23:35

    Venesuela AQSH bilan urushga tayyorlanyapti

    Dunyo | 22 avgust, 23:25

    O‘zbekiston real ish haqi oshishi bo‘yicha qo‘shni davlatlardan ortda qolmoqda — hisobot

    Iqtisodiyot | 22 avgust, 23:15

    Xitoyda o‘tkaziladigan SHHT sammitiga 20 dan ortiq davlat rahbarlari tashrif buyuradi

    Dunyo | 22 avgust, 23:05

    AQSH Federal qidiruv byurosi agentlari Trampning sobiq maslahatchisi Jon Boltonning uyida tintuv o‘tkazgan

    Dunyo | 22 avgust, 22:55

    Koinotda Quyosh tizimining sirlarini saqlayotgan vaqt kapsulasi topildi

    Dunyo | 22 avgust, 22:40
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.