So‘nggi yangiliklar Asosiy yangiliklar Eng ko‘p o‘qilgan
O'zb
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng

Daryo.uz Daryo.uz

  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
So‘nggi yangiliklar
    • USD 12190.01
    • RUB 126.91
    • EUR 12987.24
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter

    Daryo logo white Daryo logo dark

    • Mahalliy
      • Mehridaryo
      • Boshqalar
    • Markaziy Osiyo
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
      • Afg'oniston
    • Dunyo
    • Pul
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
      • Biznes
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
    • Kolumnistlar
    • Multimedia

    Daryo.uz Daryo.uz

    Dunyo

    Yaqin Sharqdagi xalqlar mozaikasi va Armaniston siyosiy vaziyati

    24.12.2020, 13:33 28906

    Qorabog‘ urushi yakunlandi, lekin uning natijalari va xulosalari haligacha ekspertlar orasida bahslarga sabab bo‘lmoqda. Urushdagi mag‘lubiyat Armaniston uchun nimani anglatadi? Ozarbayjon g‘alabadan qanday foydalanadi? Kavkazdagi yirik hokimiyatlarning kuch muvozanati qanday o‘zgaradi? “Daryo” kolumnisti, siyosatshunos Mixail Magid shu kabi savollarga javob qidiradi.

    Armaniston urushda mag‘lub bo‘lgach, bu davlatdagi ustuvor sanalgan, o‘zini butun mintaqa bilan keskin ziddiyatga qo‘yishga qaratilgan mafkuraning asli puch ekani oydinlashdi. Bugungi Erdo‘g‘on Turkiyasi anchayin agressiv mamlakat bo‘lib, hozirda Liviya, Suriya va Iroqda janglar olib boryapti; u Ikkinchi Qorabog‘ urushida ham ishtirok etdi. Ozarbayjonda esa avtoritar tizim hukmron. Lekin kichkinagina Armanistonni aynan shu davlatlar o‘rab turibdi.

    Yashab qolish uchun armanilar yirik turkiy xalqlar bilan o‘z-o‘zini qarama-qarshi qo‘yishdan tiyilib, oddiy odamlar bilan, turk va ozarbayjon qo‘shnilar bilan til topishishni o‘rganishi lozim. Shuningdek, yodga olish kerakki, turklar, forslar, ozarbayjonlar, kurdlar, arablar va yahudiylar singari armanilar ham Yaqin Sharqning juda go‘zal va o‘ta ziddiyatli xalqlar mozaikasining bir qismidir. Hamkorlikdan o‘zga choraning o‘zi yo‘q va bo‘lmaydi ham.

    Foto: BBC

    Foto: BBC

    Bu hammaga taalluqli. Kurdlar mamlakat aholisining kattagina qismini tashkil etib turgan va ularning tug‘ilish ko‘rsatkichi turklarnikidan yuqori bo‘lgan bir paytda turk davlatining kurd masalasiga nisbatan bepisand qarashi va kurd shaharlarida saylangan kurd hokimlarni qamoqqa olinib, davlat maktablarida kurd tili o‘tilmasligi allaqachon partizanlar urushiga – kurd gerilyasiga olib keldi.

    Eron davlatining ham mamlakatdagi yirik ozarbayjon, kurd, biluj va arab jamoalarini e’tiborsiz qoldirishga urinishi va ularning tili va mahalliy muxtoriyati borasida tiyishga harakat qilishi ham istiqbolsizdir. Lekin Eron hech bo‘lmaganda oxirgi paytlar maktablarda ozarbayjon tilini joriy qilmoqda. Isroil uch millionga yaqin arab istiqomat qiladigan Iordan daryosining g‘arbiy qirg‘og‘ini egallashda davom etishi va Falastin masalasiga e’tiborsizlik qilishi ham xuddi shunday istiqbolsizdir.

    Yaqin Sharqda milliy unitar davlat mavjud bo‘la olishi har doim katta muammo bo‘ladi. Hududlarning muxtoriyati va federalizm ruhiyatidagi qandaydir yangicha yechim o‘ylab topilmas ekan, xuddi Yaman va Suriyada bo‘lgani singari etnik qarama-qarshiliklar hamda konfessiyalar o‘rtasidagi ziddiyatlar bu davlatlarni ham parchalab tashlaydi.

    Lekin qudratli turkiy musulmon davlatlari alyansi bilan qurshab olingan va o‘zini qo‘llab-quvvatlaguvchi Rossiya bilan hatto umumiy chegaralari ham bo‘lmagan kichkinagina Armanistonning ahvoli bundan battar. Bu mohiyatan siyosiy falokatdir.

    Qorabog‘dagi urush shuni ko‘rsatdiki, Armaniston mavjudligining o‘zi ham savol ostida ekan. Rossiya qo‘shinlarini mamlakat chegarasiga joylamaganida edi, Armanistonni Turkiya va Ozarbayjon armiyasining Naxichevan va Qorabog‘dan turib berilgan omixta zarbasi bilan qoq ikkiga bo‘lib tashlangan bo‘lar edi. Bu holda Armaniston, Yerevan va uning atroflaridan iborat darajagacha kichrayib, norasmiy tarzdagi turk vassaliga aylangan bo‘lardi.

    Foto: Getty Images

    Foto: Getty Images

    Hozirgi Armanistonning mavjudligi Rossiya qo‘shinlariga bog‘liq, ular yuqoridagi kabi holat ro‘y berishiga yo‘l qo‘ymadi. Hozirda bu mamlakat Rossiyaga total ravishda muhtoj. Lekin Rossiya kuchsizlansa yoki boshqa sabablar tufayli Armaniston masalasi bilan shug‘ullanishni istamay qolsa, unda nima bo‘ladi? Hozir Armanistonga Rossiya yetkazib berayotgan qurol-yarog‘ni o‘z chegaralari orqali o‘tkazib berib turgan Eron ham ichki Ozarbayjondagi (Eron Ozarbayjonidagi) namoyishlar bosimi ostida yoki oxirgi yillarda ancha yaqinlikka borib qolgan Turkiya bilan kelishuvga ko‘ra chegarani yopib qo‘ysa nima bo‘ladi? Rossiya bilan ziddiyatda bo‘lgan Gruziya ham Turkiya bilan yaqinlashsa nima bo‘ladi? Bu savollar yuzaga chiqmasligining iloji yo‘q.

    Uzoq vaqt mobaynida mutaxassislar Armanistonning yomon geosiyosiy ahvoliga e’tibor qaratib keldi va vaqt Armanistonning zarariga ishlayotgani hamda u mag‘lubiyat tomonga qarab ketayotganini ta’kidladi: boyroq bo‘lgan Ozarbayjon davlati Isroil, Turkiya va Rossiyadan Armaniston uchun qimmatlik qiladigan qurol-yarog‘ning katta miqdorini xarid qildi; Ozarbayjon armiyasi Armaniston bilan 2016-yildagi harbiy mojaroda ham yaqqol ustunlikni ko‘rsatib qo‘ydi. U Qorabog‘ va okkupatsiya ostidagi yettita tumanni qaytarib olish uchun jiddiy tayyorlandi.

    Ayrim armani siyosatchilari, masalan, Jirayr Liparityan kabilar yuqoridagi kabi faktlarni muhokama qilib, Qorabog‘ masalasida murosasozlikka asoslangan yumshoq yechimlarni ham taklif qildi. Armanistonda ularga e’tibor kam qaratildi – yetakchi partiyalar va jamiyat, aftidan, harbiy g‘alabaga ishondi. Armani xalqiga xos bo‘lgan va murakkab qarorlarni qabul qilishda matonat ko‘rsatib, strategik siyosiy fikrlay oladigan sifat va xususiyatlar endilikda, kelajakda boshqa falokatlarni oldini oladi, deb umid qilishdan boshqa chora qolmayapti.

    Muallif fikri tahririyat nuqtayi nazaridan farq qilishi mumkin.

    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Shavkat Mirziyoyev Italiya sobiq prezidenti Jorjo Napolitano vafoti munosabati ta’ziya yo‘lladi

    Bugun, 14:20

    Xanchjou—2022. Akademik eshkak eshish bo‘yicha musobaqalarda medallar, stol tennisida omadsizlik. O‘zbekiston vakillarining Osiyo o‘yinlaridagi natijalari

    Bugun, 14:19

    Misrdan gepatit C ga qarshi dori vositalarining 15-partiyasi O‘zbekistonga olib kelindi

    Bugun, 13:25

    O‘zbekistondagi maktablarga “tashvish” tugmalari o‘rnatildi

    Bugun, 13:06

    Namangan viloyatida bolalar zaharlangani yuzasidan jinoyat ishi qo‘zg‘atildi

    Bugun, 11:48

    “Bolalar haqqiga qilinayotgan xiyonat”. Samarqanddagi bog‘chada bolalar ovqatidan go‘sht kam chiqqani aks etgan video bo‘yicha munosabat bildirildi

    Bugun, 11:12

    O‘zbekistonda 25-sentabr kuni qanday ob-havo bo‘ladi?

    Bugun, 10:27

    Toshkentda poyezd ustida selfi qilmoqchi bo‘lgan 18 yoshli yigitni tok urdi

    Bugun, 09:42

    Central Asian University (sobiq Akfa) universitetida mojaro yuz berdi

    Bugun, 09:03

    APL. “Manchester Siti” o‘zida “Nottingem Forest”ni mag‘lub etdi, “Manchester Yunayted” safarda minimal hisobda g‘alaba qozondi (video)

    Bugun, 02:15

    Tavsiya etamiz

    “Birinchi raqamli davlat dushmani”: Atlantika uzra yolg‘iz parvoz, o‘lgan o‘g‘il uchun to‘lov va natsistlar qaramog‘iga tushgan afsonaviy uchuvchi — Charlz Lindber...

    22:00 / 23.09.2023

    “Kasallangan bolalarning 143 nafari tuzalgan”. Vazir o‘rinbosari Namangandagi zaharlangan bolalar soniga aniqlik kiritdi

    15:00 / 23.09.2023

    Bosh vazir iste’fosini talab qilayotganlar, sotuvga chiqqan iPhone 15, AQSHga kelayotgan rekord darajadagi migrantlar — 22-sentabr suratlari

    22:00 / 22.09.2023

    “Dok-1 Maks” ishi: 33 ming dollar oldi-berdisida vositachilik qilgani aytilgan ayblanuvchiga qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi qo‘llandi

    15:00 / 22.09.2023

    MOLIYA

    Pul

    “Oltin vasvasasi”: Nima uchun Markaziy Osiyo davlatlari oltinga pul tikmoqda?

    17:00 / 22.09.2023

    Oltinga investitsiya kiritish ishonchlimi?

    20:00 / 21.09.2023

    O‘zbekiston uran qazib olish bo‘yicha dunyoda 5-o‘rinda. Asosiy ko‘rsatkichlar

    16:00 / 15.09.2023

    Mehnat daftarchasi yo‘qolsa, qanday qilib pensiyaga chiqish mumkinligi tushuntirildi

    14:00 / 09.09.2023

    Ko‘p o‘qilganlar

    O‘zbekistonliklar Germaniyaga 6 ta soha bo‘yicha ishga taklif qilinmoqda. Maosh — 2,4 ming yevro

    22:00 / 23.09.2023

    “Dori vositalari yoki ovqatdan zaharlanish emas” — Elmira Bositxonova Chustdagi voqea haqida

    13:00 / 23.09.2023

    Turkiyada o‘zbekistonlik ayol bo‘g‘izlab o‘ldirildi (video)

    12:00 / 23.09.2023

    Gretsiyada qo‘ylar 100 kilogramm nashani yeb qo‘ydi

    17:00 / 23.09.2023

    Saudiya Professional Ligasi. “An-Nassr” 7 ta gol urilgan o‘yinda “Al-Ahli” ustidan g‘alaba qozondi, Ronaldudan dubl (video)

    01:00 / 23.09.2023
    About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2023

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    Nimani qidiramiz?