Leypsig universiteti tarixi va buguni: 600 yillik qadriyatlar va novatorlik o‘chog‘i

Leypsig universiteti Germaniya oliy ta’lim muassasalari orasida Geydelberg universitetidan keyin ikkinchi o‘rinda turuvchi qadimiy universitetlardan biri sanaladi. 2009-yilda shu kuni Leypsig universiteti 600 yillik yubileyini nishonladi. “Daryo” sana munosabati bilan universitet tarixi, ta’lim va fakultetlar haqida hikoya qiladi.

Universitetning tashkil topishi

1409-yilda Pragadagi Karl universitetida guschilar harakati natijasida mingga yaqin nemis professor o‘qituvchilari va talabalari Leypsigga ko‘chib o‘tdi va fakultet tashkil qildi. Shahar hokimiyati universitetga zudlik bilan Pitershtrassedan joy ajratdi. Saksoniya kurfyursti Fridrix I Jangchi va Vilgelm II Boy universitetni ta’minlash uchun yiliga 500 gulden ajratdi.

1409-yilning ikkinchi dekabrida teolog olim Iogannes Otto fon Myunsterberg rektor etib tayinlandi va universitet nizomini o‘qib eshittirdi. 1415-yilda tibbiyot fakulteti, 1446-yilda yurisprudensiya fakulteti tashkil qilindi. 1543-yilda esa Albertina kutubxonasi ochildi. Universitet kurfyurstlar tomonidan taqdim qilingan yerlarga mustaqil tarzda egalik qilar va daromad olardi. XIX asr oxirlariga kelib Leypsig universiteti 18,5 million marka foyda olardi. Universitet kutubxonasida XIX asrning oxirida 438 ming dona kitob va to‘rt ming dona qo‘lyozmalar saqlanardi.

Leypsig universitetining tashrif qog‘ozi

Keyingi asrlarda Leypsig universiteti talabalari va professorlari miqdori hamda shahar aholisi soni ham keskin tarzda ko‘payib bordi. XIX asrga kelib universitet Germaniyadagi ilmiy tafakkurning markazi sifatida tanilishga ulgurdi. Universitet maydoni kengaydi, talabalar soni ham ortdi. Universitetda yangi o‘quv binolari paydo bo‘ldi va mashhur Albertina kutubxonasi ham yangi binodan joy oldi.

XX asrning boshlariga kelib ayollar ham universitetda o‘qish imkoniyatini qo‘lga kiritdi. Natijada, universitet talabalari soni 12 ming nafarga yetdi. Nasistlarning hokimiyat tepasiga kelishi natijasida universitet talabalar soni bir ming besh yuz nafarga tushib ketdi.

Ikkinchi jahon urushida Leypsig universitetining ko‘p binolari yakson qilingandi. Shunga qaramasdan, 1946-yilda Leypsig universiteti qaytadan ochildi. 1953-yilda Leypsig universiteti Karl Marks nomidagi universitetga aylandi. Leypsig universitetida shu davrdan boshlab fakultetlar soni ko‘payishi bilan birgalikda, talabalar soni ham orta boshlaydi. XX asrning 80-yillariga kelib universitetda turli davlatlardan kelgan 40 mingdan ziyod talabalar tahsil olardi. Leypsig o‘ziga xos talabalar shahri nomini ham oldi.

Tiklangan eski nom

1990-yilda Germaniyaning birlashuvi voqealaridan so‘ng Leypsig universitetiga avvalgi nomini qaytarib berishdi. Hozirda universitetda 14 fakultet mavjud bo‘lib, ulardan 28 mingini xorijiy talabalar tashkil qiladi. Bu talabalar orasida Xitoy, Vyetnam, Rossiya, Ukraina va Polshadan kelgan talabalar ko‘pchilikni tashkil etadi.

XX asrning 80-yillariga solishtirganda sobiq Sovet Ittifoqidan kelgan talabalar soni ancha qisqardi. Universitet matbuot kotibi fikricha, buning sabablarini tushunish qiyin emas. Sovet Ittifoqi parchalanib ketdi, Germaniya birlashdi.

Universitetning bugungi hayoti

Universitet rasmiy vakili Tobias Xyon nazarida, ayni paytda sobiq sovet respublikalaridan kelib o‘qiyotgan talabalar soni ancha ortdi. Ular Leypsig universitetida iqtisod, kimyo, informatika, matematika va nemis tili borasida o‘z bilimlarini yanada oshirmoqda.

Universitet bugunda xalqaro talabalarni nimasi bilan o‘ziga jalb qilmoqda? Avvalo, 600 yillik an’analari va udumi xalqaro talabalar orasida tilga tushgan. Bundan tashqari, ayni paytda universitetda 150 ta soha bo‘yicha ham bakalavr, ham magistr darajasini olish imkoniyati mavjudligi ham yutuq hisoblanadi.

Leypsig bo‘lg‘usi kadrlar uchun o‘z nazariyalarini amaliyot bilan bog‘lash imkoniyatini ham berib kelmoqda. Maks Plank, Leybnits, Fraungofer va Atrof-muhitni himoya qilish markazi kabi tadqiqot institutlari bo‘lg‘usi kadrlarga eng zamonaviy qulayliklarni yaratmoqda. Shuningdek, Leypsig kutubxonasida 1913-yildan beri nashr etilgan kitoblarning betakror jamlanmasi ham talabalarni bu dargohga jalb qilib kelmoqda.

Nihoyat, universitetda Iogan Volfgang Gyote, Robert Shuman, Rixard Vagner, Fridrix Nitsshe, Gotfrid Leybnits kabi taniqli shaxslarning ham tahsil olgani Leypsig universitetini tanlovchi talaba nomzodlar orasida ancha mashhur. Hozirgi davr siyosatchilaridan Angela Merkel, sobiq Germaniya tashqi ishlar vaziri Gans Ditrix Gensher va Chili prezidenti Mishel Bachelet ham aynan ushbu universitetda tahsil olgan edi.

Leypsig universitetining o‘ziga xos jihatlari:

• eng qadimgi universitetlardan biri;
• germaniyadagi universitetlar reytingida yuqori o‘rinda;
• strategik yo‘nalishlarda tadqiqotlar olib boriladi;
• 150 ta tadqiqot institutiga ega;
• xalqaro biznes boshqaruvi dasturlari borasida ta’lim beradi;
• talabalar almashinuvi dasturlari yaxshi yo‘lga qo‘yilgan;
• universitetda dinshunoslik, yurisprudensiya, filologiya, pedagogika, sharqshunoslik, iqtisod, kimyo, matematika va informatika, tibbiyot, biotexnologiyalar va psixologiya, fizika hamda veterinariya bo‘yicha kerakli darajalarga ega bo‘lish mumkin.

Mazkur sohalarni tamomlagan talabalarga bakalavr, magistr va fan doktori kabi ilmiy darajalar berilishi kafolatlangan.

Jahongir Ergashev tayyorladi.