“Daryo” internet-nashri 2018-yilda “Muhojirlar hayoti” loyihasi doirasida Moskvadagi yirik kompaniyada ishlab kelayotgan o‘zbekistonlik diplomsiz dasturchi Akmal Kadirov bilan suhbatlashgandi.
Ayni kunlarda Toshkentda faoliyat yuritayotgan Akmal Kadirov “Daryo” muxbiri Feruz Muhammadga katta intervyu berdi.
U suhbat davomida Rossiyadagi bankni qanday qilib buzgani, soch va soqoli o‘sgani uchun O‘zbekistonda pasport olishda ko‘plab muammolarga duch kelgani, Rossiyada va O‘zbekistondagi internet tezligi bilan bog‘liq vaziyatlar haqida gapirib berdi.
Rossiyadagi bankni o‘zimni sinab ko‘rish uchun buzganman
Bu voqea endi maktabni bitirgan vaqtlarimda bo‘lgan. Taxminan 2006-yillar edi. Dasturchilar endi ishni boshlagan vaqtlarda negadir buzg‘unchilikni yaxshi ko‘rishadi. O‘quvchilarimning ham birinchi beradigan savoli “Akmal aka, menga buzishni o‘rgating”, bo‘lardi. Misol uchun, ora-yarim qaysidir tashkilotning saytini xakerlar buzishibdi degan ma’lumotlar chiqadi-ku.O‘sha vaqtlarda xavfsizlik degan narsa deyarli yo‘q edi. Do‘stim juda mashhur qo‘shiqchining saytini tayyorlab bergan edi, boshqa bir dasturchi o‘sha saytni buzib, ayol xonandaning rasmi o‘rniga maymunning rasmini joylab qo‘yganini ham ko‘rganmiz. Shunaqa davr edi. Dasturchilar juda ko‘p qitmirlik qilishar edi.
Do‘stlarimiz bilan Gollivud filmlarini eslab o‘tirganimizda ular “sen ham xakersan-ku, zo‘rsan-ku, birorta bankni buzib ko‘rsat” deb qolishdi. Qarasam, Rossiyaning Omsk shahrida joylashgan bir bankning qo‘riqlash tizimi biroz kuchsizroq ekan. Birdan o‘sha bank tizimiga kirib ketdim. Ochig‘i pul o‘g‘irlash niyatim bo‘lmagan, shunchaki “shu ishni qila olamanmi, yo‘qmi”, deya o‘zimni sinab ko‘rmoqchi bo‘lganman, xolos.
Pul olganim bilinmasin deb 300 dollar olganman. O‘rtoqlarim ketganidan keyin menda katta qo‘rquv boshlangan. “Bugun kelib olib ketishadi, ertaga kelishadi”, deya uch kun qo‘rqib yurganman. WebMoney degan dasturga pulni o‘tkazib olgan edim. Bu dasturni Omsk, Moskva va Toshkentdan kuzatishayotganini ko‘rganman. Buni ko‘rib “xalqaro ish qildim, jinoyat qildim”, deb juda qo‘rqib qolganman.
Birozdan so‘ng o‘sha bankning boshqaruvchisi yozib qoldi. “Bankdan pul yechib olibsan, yoshing nechada”, dedi. Uning rahmini keltirish uchun “12 yoshdaman”, dedim. “Shu ishga aqling yetib, 12 yoshda bankni buzgan bo‘lsang, men unda to‘qqiz yoshdaman”, deb yozdi.
U meni jazolamasligi uchun bankni qanday buzganim, bank xavfsizlik tizimida qanday kamchiliklar borligi haqida hamma narsani unga tushuntirdim. Shundan so‘ng u olgan 300 dollarimni qaytarishim evaziga menga jinoiy ish ochmasligini aytdi. Olgan pulimni joyiga qaytarib qo‘yganman.
Shundan keyin halol yashashga hech nima yetmasligini tushunganman.
O‘zbekistonda soch va soqolim o‘sgani sabab pasport ololmaganman…
Boshqalarga o‘xshamaganingizdan keyin muammolar ham bo‘lib turar ekan. Sochim hech kimga xalaqit bermasa kerak, ammo aynan shuni bahona qilib menga pasport berishmagan. Bu voqea Rossiyaga ketishimdan oldin bo‘lgan.“Soch-soqolingni olib kelmasang, pasport bermaymiz”, deyishgan. Tasavvur qiling, men doim soch va soqolimni o‘stirib yuraman, soch va soqolimni olib rasmga tushsam, keyin Rossiyada muammolarga duch kelardim. Pasport kerak emas, deb Rossiyaga ketdim. Bir yildan so‘ng esa yana qaytishga majbur bo‘ldim. O‘sha vaqtlarda chegaralar juda muammoli edi. Yangi pasportni tanish-bilish qilmasdan olish ham juda qiyin edi. Nima sababdan pasport olish uchun tashqi ko‘rinishimni o‘zgartirib kelishim kerak-da, keyin ko‘chada pasportim bilan solishtirgan vaqtida hech kim meni tanimasligi kerak? Xullas sochimni olib, tanish-bilish qilib, bir amallab bir oy deganda pasportimni olganman. Rossiyaga qaytib borganimdan keyin rosa muammo qilishgan. Bojxonada ham aynan shu tufayli juda ko‘plab muammolarga duch kelaman.
Internet tezligi Rossiyaga qo‘l siltamasligimning yagona sababi edi
Muhojirlikda siqilgan, qiynalgan vaqtlaringiz bo‘ladi-ku, “ey bo‘ldi, qaytdim vatanimga”, degan vaqtlarimda meni Rossiyada faqatgina internet tezligi ushlab qolgan.2013-yilda O‘zbekistonda qaysidir kompaniyadan 600 dollarga 512 kilobit, 1 megabit ham emas, internet sotib olardik. Endi tasavvur qiling, o‘sha vaqtda Rossiyada ishxonamizda 1 gigabitga yaqin tezlikdagi internetda ishlardik. Birinchi marta borganimda u tezlikni ko‘rib, jinni bo‘lib qolishimga oz qolgan.
O‘zbekistonga kelib, internet ulatish uchun kompaniyalarga borganman. Qo‘limda pul, kompaniyadagilar bemalol kompyuterining changini artib o‘tiribdi. “Bugun ishlay olmaymiz, hisobchimiz qayergadir ketgan”, deydi. Ertasi kun borganingizda “Hisobchimiz majlisda”, deydi. Undan keyingi kun esa “Kompyuterimni ustaga olib borishim kerak, ishlamayapti”, deb bahona qilishadi. Yonida esa bir qancha boshqa kompyuterlar turgan bo‘ladi. Bu Surxondaryoda bo‘layotgan voqea, xullas, ikki haftalar o‘tgandan keyin so‘kinib, tanishlarni ishga solib, pulini ham to‘laganimizdan keyin internet o‘tkazib berishdi. SSSRdan qolgan odat bor, ya’ni tepadan bosim qilmaguningizcha hech kim ishini qilmaydi. Bo‘lmasa, pul beryapsiz, siz ularga mijoz bo‘lyapsiz, ammo buning ularga umuman qizig‘i yo‘q.
Faqat Surxondaryoda shunaqami deb o‘yladim, ammo Toshkentda ham xuddi shu ahvol ekan. Ikki haftalarda asabbuzarliklar va yugur-yugurlardan so‘ng internet ulab berishdi. Yaqinda TPS’ning internet ulab berishini roppa-rosa bir oy-u ikki kun kutdim.
Xuddi shu holat bo‘yicha Rossiyada vaziyat quyidagicha: Rossiyadan 50 ming dollarga uy sotib oldim. Uy olishim ham qiziq bo‘lgan. O‘sha vaqtda Toshkentdan propiskangiz bo‘lmasa, uy ololmas edingiz. Rossiyada esa bir tiyin to‘lamasdan, hattoki fuqaroligim bo‘lmay turib, ipoteka krediti asosida uy sotib olganman.
O‘sha hali oxirigacha ta’mirlanmagan uyimda kichikroq kompaniyaga telefon qilsam, “Hozir yarim soatda internet qo‘yib beramiz”, deyishdi. “Axir uyimda hech nima yo‘q, kabel yo‘q, Wi-Fi router yo‘q” desam, “Shart emas, routerni o‘zimiz sovg‘a qilamiz” deyishdi. Bugun yakshanba, biroz kech bo‘lib qoldi deyishimga qaramasdan uyimga kelib, yarim soat ichida internet ulab ketishdi. Xullas, ishimni a’lo darajada hal qilib berishdi va pulimni olishdi.
Izoh (0)