Klassik jangari filmlardagi yovuz insonlarning obrazlari hayotdan olinganiga ishonish mumkin, bunga Iroq diktatori Saddam Husaynning o‘g‘illari yaqqol misol bo‘la oladi. 2003-yilning 22-iyul kuni Uday va Qusayning hayotiga Iroq shimolidagi Mosul shahrining chekkasida nuqta qo‘yildi. “Daryo” Iroqda sobiq diktator o‘g‘illarining sheriklaridan tashqari barchani xursand qilgan voqea haqida hikoya qiladi.
Qonxo‘r o‘g‘illar
Qiziqqon psixopat Uday hamda sovuq, ehtiyotkor va shafqatsiz taxt vorisi Qusay go‘yoki Iroqning ikki tomoniga o‘xshar edi. Ular cheksiz shafqatsizlikni ehtiyotkorlik va uyg‘unlik bilan birlashtirgan otalarining zolimona siyosati samaradorligining jonli isboti edi. Saddamga aynan shunday kombinatsiya o‘ttiz yildan ko‘proq vaqt davomida hokimiyatni saqlab qolish imkonini bergan.
Uday juda ko‘p jinoyatlar, jumladan, qotillik, qiynoq, o‘g‘irlash va hattoki bolalarni zo‘rlashgacha bevosita javobgar. Ammo Qusayning qo‘lidagi qon akasinikidan ko‘p bo‘lsa ko‘pki, kam emasdi, chunki uning qo‘lida akasidan ko‘ra ko‘proq kuch va hokimiyat bor edi.
Saddamning o‘g‘illari u Iroqda hokimiyat tepasiga kelgunga qadar tug‘ilgan. Uday 1964-yilda, Qusay 1966-yilda tug‘ilgan, bu paytlarda Saddam Husayn muvaffaqiyatsiz davlat to‘ntarilishi oqibatlaridan xalos bo‘lishga harakat qilardi. Ular bolaligidan otasi tomonidan juda ko‘p iroqliklarni ushlab turishga mo‘ljallangan, asosiy boshqaruv mexanizmi bo‘lgan qo‘rquv haqida yaxshi bilishardi. Saddam bolalarini o‘zining siyosiy merosxo‘rlari sifatida ko‘rardi, shuning uchun ularni yoshlikdan qo‘rquv va kuch-qudrat namoyish etishga tayyorladi.
Erkatoy Uday
1979-yilda Saddam Husayn hokimiyat tepasiga kelgach, uning avlodlari insoniyatning “tanlangan vakillari” safiga qo‘shildi: ular zolimning merosxo‘rlariga aylandi, endi ularning miyasiga nima ish kelsa buni amalga oshirishlari mumkin edi. Birinchi bo‘lib Uday o‘zidan keta boshladi. U maktab o‘quvchisi bo‘lsa-da, Bag‘dod ko‘chalarida oq BMW mashinasida yurardi. Juda ko‘p manbalarda uni haqiqiy jinsiy yirtqich bo‘lgan deb ta’kidlashadi. Hech shubha yo‘qki, bu albatta mubolag‘alarsiz bo‘lmagan. Biroq 80-yillarda u Bag‘doddagi tungi klublardan qizlarni o‘z uyiga kuch bilan olib ketgani bo‘yicha inkor qilib bo‘lmas faktlar bor. Qarshilik qilganlar esa uning qo‘riqchilariga duch kelardi.1988-yilda Uday yirik diplomatik mojaroning sababchisi bo‘lgan. Misr prezidentining rafiqasi Syuzanna Muborak ishtirok etayogan rasmiy qabul paytida u Saddamning yordamchilaridan birini o‘lgunicha dopposlagan. O‘shanda Uday o‘z qo‘llari bilan urib o‘ldirgan otasining yordamchisini Saddamga qarshi fitna uyushtirganlikda ayblagan. O‘sha paytda diktator Iroq havo yo‘llari aviakompaniyasi direktorining rafiqasi Samira Shahbandar bilan bog‘liq bo‘lgan ishni tergov qilayotgan edi.
Pasangi
Ushbu qotillikdan so‘ng, Udayning onasi Saddam bilan uning to‘ng‘ich o‘g‘li o‘rtasidagi yoqimsiz janjalning guvohi bo‘lgan. U Iordaniya qiroli Husaynga qo‘ng‘iroq qilib, ota o‘g‘ilni yarashtirib qo‘yishda yordam so‘raydi. Iordaniya qiroli darhol Bog‘dodga uchib kelib, Saddamga katta o‘g‘lini jazolashi kerakligini va shu bilan adolat tiklanishiga ishontirib mojaroni bartaraf etishga muvaffaq bo‘ladi.Shunday keyin Uday Jenevaga keladi, Shveysariya rasmiylari uni mamlakatdan chiqib ketishini so‘ragunicha, daydi o‘g‘il bu yerda firibgarlik va tovlamachilik bilan shug‘ullanib yuradi. Bag‘dodga qaytib kelib, yana bir oilaviy janjalni boshlaydi. Ushbu janjal natijasida Saddamning ikki kuyovi Iroqni tark etishga majbur bo‘ladi. Saddamning kuyovlari Husayn Kamol va Saddam Kamollar Iordaniyaga qochib o‘tadi. Iordaniyadan turib, ular Iroqda BMT sanksiyalarini chetlab o‘tgan holda biologik qurollarni yashirin ishlab chiqarish dasturi borligini ma’lum qiladi.
Saddam o‘z kuyovlarini turli yo‘llar bilan avrab Bag‘dodga qaytaradi. Bag‘dodda esa ularni o‘lim kutardi. Kunlardan bir kun qurollangan odamlar ularning uylariga bostirib kirib, Husayn va Saddam Kamolni o‘qqa tutadi. Ushbu o‘lim eskadronining operatsiyasida shaxsan Uday ham qatnashgan, u shunda oilada nafaqat muammolar keltirib chiqarishi mumkinligini, balki oilaviy muammolarni yecha olishini ham isbotlashga uringandir.
Shundan so‘ng, Udayning xalq orasidagi “mashhurligi” shu qadar past darajaga tushdiki, uning hayoti xavf ostida qoldi. 1996-yilda tungi bazmdan so‘ng u pistirmaga yo‘liqadi va fitnachilar uning avtomobilini ilma-teshik qilib tashlaydi. Uday tirik qoladi, biroq olingan jarohatlar oqibatida falaj bo‘lib, ikki yil kasalxonada yotib davolanadi. Ushbu voqeadan keyin Uday oradan ikki yil o‘tibgina ommaga ko‘rinish beradi. Bu paytga kelib u aql bovar qilmas darajada ko‘p joylarga boshliq bo‘lib olgandi. U Iroq futbol assotsiatsiyasining prezidenti, Milliy olimpiya qo‘mitasi rahbari, “Babel” gazetasining bosh muharriri va Iroq Talabalar uyushmasining bosh kotibi edi.
Uday neft kontrabandasi va noqonuniy sigaret savdosidan katta miqdorda foyda olardi. Neft bilan hammasi tushunarli bo‘lsa, Iroqqa qarshi xalqaro sanksiyalar tufayli tamaki biznesi ham juda serdaromad va foydali bo‘lib qolgandi. Orada Udayga qarshi yana yangi ayblovlar chiqa boshlaydi. Bu safar ayblov Udayning o‘z futbol jamoasi o‘yinchilarini mag‘lubiyatlar sabab kaltaklashi va qiynoqqa solishi haqida edi. FIFA bu da’volarni tekshirib ko‘rdi, ammo ular asossiz deb topildi. Shunga qaramay, Milliy olimpiya qo‘mitasi binosida Udayning yo‘lini kesib o‘tishga jur’at etganlar uchun maxsus qamoqxona bo‘lganiga shubha yo‘q.
Bu bema’niliklarning cho‘qqisi Udayga Bag‘dod universiteti tomonidan siyosatshunoslik professori unvoni berilishi bo‘lsa kerak. Uday bu unvonni XXI asrda xalqaro munosabatlar muammosi bo‘yicha “yozgan” 300 sahifalik doktorlik dissertatsiyasi uchun olgan. Ushbu “ilmiy ishda” muallaq AQShning yaqin orada qulashini bashorat qilgan.
Bularning barchasi 90-yillarda Iroq taqdiri uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan haqiqatni yashirish uchun qilingandi. Oilaning sharmandagarchiliklarga yo‘liqtira boshlagan katta farzand Uday o‘rniga uning ukasi, kamgap va mehnatsevar Qusay taxtga yangi voris etib tayinlandi.
Otasining faxri bo‘lgan kamgap Qusay
Qusayning shaxsan zo‘rlash yoki qotilliklarda qatnashgani haqida ma’lumotlar yo‘q. Uning nikohi muvaffaqiyatli bo‘lgan. Akasidan farqli o‘laroq, tabiat Qusayni aql va qobiliyatdan qismagan. U 90-yillarning oxiriga kelib, Saddamning asosiy ishonchli vakiliga aylangan. Iroq Xavfsizlik kengashi raisi etib tayinlanganidan keyin, Qusay mamlakat siyosiy hayotining markazida bo‘ldi.
2000-yilda Qusayga Saddam eng ko‘p ishonadigan tuzilmalarni boshqarish vazifasi topshirildi. U Maxsus respublika gvardiyasi va Maxsus xavfsizlik qo‘mitasining rahbari bo‘ldi. Bular nisbatan kichik tuzilmalar bo‘lsa-da, yaxshi o‘qitilgan kadrlar bilan ta’minlangan, yaxshi moliyalashtirilgan va Saddam rejimining ustunlari bo‘lib xizmat qilardi. Amerikalik mutaxassislarning fikrlariga ko‘ra, bugungi kunda ushbu tashkilotlarning a’zolari amerikalik askarlarga qarshi qilingan hujumlarning aksariyati uchun javobgardirlar.
Saddamning kenja o‘g‘liga bo‘lgan ishonchining eng muhim ko‘rsatkichi bu uning AQSh-Iroq urushi boshlanishidan bir hafta oldin Bag‘dod va Saddamning ona shahri Tikritdagi qo‘shinlarning bosh qo‘mondoni etib tayinlanishi edi. Qusay nafaqat Bag‘dodni himoya qilish uchun, balki butun tuzumning omon qolishi uchun javobgar edi.
Ammo uning urinishlariga qaramay, Bag‘dod himoyasi juda samarasiz bo‘lib chiqdi va bu rejimning tezda qulashiga olib keldi. Oxir oqibat, diktator ikki o‘g‘li bilan yolg‘iz qoldi: hech qachon yaxshi nom qoldirmagan qotil Uday hamda sadoqatli va qobiliyatli yordamchi Qusay.
Katta ov
Iroqda Saddam rejimi ag‘darilgandan keyin aka-ukalar, ota va boshqa bir qator Iroq siyosatchilari g‘oyib bo‘ldi. Ular va boshqa yashiringan iroqlik qo‘mondonlar ortidan katta ov boshlandi.2003-yil 22-iyul kuni Saddamning o‘g‘illarini yashirgan odamlardan biri ular Mosuldagi Shayx Navvaf Zaydanning qarorgohida ekanliklarini AQSh maxfiy xizmatlariga sezdiradi. Shundan keyin, 20-sonli harbiy taktik guruh, MRB zobitlari, “Delta” va Harbiy-dengiz kuchlari tarkibiy qismlarini o‘z ichiga olgan maxsus kuchlar shaharga yetib keladi. Villa ichida yashiringanlar qattiq qarshilik ko‘rsatadi. Al-Arabiya telekanali suratga olgan kadrlarga qaraganda, villada yashiringan odamlar mudofaaga umuman tayyor emasdi: stolda shokoladli konfetlar sochilib yotardi, himoyachilar esa uy shippaklarida edi.
Operatsiya olti soat davom etdi. Hujumning o‘zi avvalo taslim bo‘lish taklifi bilan boshlanadi, ammo ichkaridagilardan hech qanday javob bo‘lmaydi. Maxsus kuchlar uyga yaqinlashganida, o‘qqa tutiladi: qasrning yuqori qavatidagi xonadagi odamlar ularga qarata o‘q uzishgandi. Natijada, to‘rt askar jarohatlangan – uchtasi zinapoyada va bittasi uy oldida. Amerikalik askarlar ham javob o‘qlarini uzadi.
Oradan bir muncha vaqt o‘tgach, ular yana binoga kirishga harakat qilib ko‘radi, ammo yana olov ostida qolib ketishadi. Shundan so‘ng, amerikalik askarlar uy oldiga tankga qarshi raketalar bilan jihozlangan “Xammer” larni joylashtirib, uyga qarata 10 ta raketa otadi. Ushbu otishma natijasida Uday, uning ukasi Qusay va ularning qo‘riqchilari halok bo‘ladi. Amerikaliklar Uday va Qusayining jasadlarini vertolyotga yuklab, Mosuldan Bag‘dod aeroportiga yetkazishadi, u yerga keyinchalik Saddam Husaynning hibsga olingan safdoshlarini ham keltirishadi.
Shunday qilib, bir paytlar o‘zini Iroq shahzodasi deya bilgan aka-ukalarning hayotiga yakun yasaladi. Bu paytda Saddam Husayn hali qo‘lga olinmagan edi. U o‘g‘illarining o‘limidan chuqur qayg‘uga botib, Tikrit shahridagi yer to‘lalardan birida jon saqlardi. Ammo uning qo‘lga olinishi ham uzoq kutilmadi. Bu endi umuman boshqa hikoya...
Nurbek Alimov tayyorladi.
Izoh (0)