O‘zbekistonlik kimyogar va farmatsevtlarning yetakchi vakillaridan biri, tajribali pedagog, fan arbobi, kimyo fanlari doktori, professor Sobirjon Nigmatovich Aminov 9-iyul kuni vafot etdi.
O‘zbek ilm-fani, xususan kimyo sohasi o‘ziga xos rivojlanish tarixiga ega. O‘tgan asrda o‘zbek kimyogarlari yirik ilmiy va madaniy manbalarni yaratdi. Sobirjon Aminov ham shunday olimlardan. Asli mutaxassisligi farmatsevt bo‘lgan Sobirjon Aminov 1938-yil 2-avgustda Toshkentda dunyoga kelgan.
Mehnat faoliyatini O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Gidroingeo va muhandislik geologiyasi institutida boshlagan olim, 1962—1965-yillarda sobiq SSSR FA Elementorganik birikmalar institutida aspiranturada o‘qib, “Etilenning karbon kislotalari va ularning hosilalari bilan telomerizatsiyasi. Telomirezatsiya jarayonida erkin radikallarning qayta taqsimlanishi” mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini muvafaqiyatli himoya qildi. Olim izlanishlari natijasida kichik molekulali karbon kislotalar va ularning hosilalarining etilen bilan telomirezatsiyasini o‘rganib, tarmoqlangan yuqori molekulali karbon kislotalar olishga muvaffaq bo‘ldi. Uning kashfiyoti radikallarning qayta taqsimlanishi yangi reaksiya deb e’tirof etildi va sanoat miqyosida joriy etildi.
Bir necha yillik mashaqqatli ilmiy izlanishlar natijasida Mendeleyev nomidagi Rossiya Kimyo-texnologiya universitetida “Karbon, fosfon, alkilarilsulfkislotalarning sirt faol hosilalarining sintezi va kolloid kimyoviy xossalari” mavzusida doktorlik dissertatsiyasini muvafaqiyatli himoya qilib, fan doktori ilmiy darajasiga sazovor bo‘ldi.
Sobirjon Aminov Toshkentga qaytgandan so‘ng, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Umumiy va noorganik kimyo institutida sirt faol moddalar sintezi va ularning kolloid kimyoviy xossalarini o‘rganish yo‘nalishida tadqiqotlar olib bordi. U ilk bor sirt faol moddalarning kolloid kimyoviy xossalarini va turli aspektlarda qo‘llash usullarini tekshirdi. Uning mazkur masaladagi o‘rganishlari natijasi ipakchilik xo‘jaliklarida, Toshkent yuvuvchi vositalar zavodida va boshqa korxonalarda ishlab chiqarishga joriy etildi.
Sobirjon Nigmatovich 1978-yil o‘zining alma-materi — Toshkent farmatsevtika institutiga qaytdi. Olim vafotiga qadar tabiiy va sintetik tabiatli kimyoviy birikmalarni farmatsiyada qo‘llash, ular asosida yangi dori vositalar ishlab chiqish yo‘nalishida keng ko‘lamli ilmiy tadqiqotlar olib bordi. Tajribali professor mustaqillik yillarida mahalliy xomashyolar asosida dori vositalari ishlab chiqarish yo‘nalishida chuqur izlanishlar olib bordi. ToshFarMI olimlari bilan birgalikda mo‘miyoni tozalash, olingan substansiyani standartlash hamda u asosida kapsula dori shaklini ishlab chiqdi. Bu izlanishlar Remedy Group qo‘shma korxonasida joriy etildi. Uning boshchiligidagi izlanishlar natijasida ishlab chiqilgan dori vositalari — “Navbaxtit”, “Glikoinuvit”, “Alltrombosepin”, “Glikorazmulin”, “Diabenit”,“Spekgarlin” “Mekritin” sanoat miqyosida o‘zlashtirilgan.
Sobirjon Aminovning ixtirolari respublikamizning dolzarb muammolari yechimiga qaratilganligi bilan ahamiyatlidir, jumladan, uning ishlanmalari “Yangi intellekt” respublika tanlovida ikki marta ikkinchi o‘rinni qo‘lga kiritgan.
Sobirjon Nigmatovich talabchan, fidoyi, jonkuyar va mehribon ustoz sifatida hamkasblari orasida nom qozongan. U faoliyati davomida ko‘plab novator yoshlarni talabalik davridan saralab olib, ular bilan astoydil ishlab fan nomzodi yoki fan doktori darajasiga olib chiqqan. Uning rahbarligida oltita doktorlik, 17 ta nomzodlik va 10 ta magistrlik dissertatsiyasi muvaffaqiyatli himoya qilingan. Shuningdek, olimning besh nafar iqtidorli shogirdlari Respublika kimyo fan olimpidasi va nufuzli tanlovlarda faxrli o‘rinlarni qo‘lga kiritgan. Uning shogirdlari orasida bir nafar Prezident stipendiyasi va olti nafar “Ibn Sino” stipendiyasi sovrindorlari borligi uning respublikada kadrlar tayyorlashdagi xizmatlari beqiyos ekanligini ko‘rsatadi.
Sobirjon Nigmatovich shogirdlarini olg‘a boshlash va yuqori natijalarni qo‘lga kiritishlari uchun doim ruhiy jihatdan qo‘llab-quvatlab turardi. Uning ko‘p marta takrorlaydigan: “Ortda qolish — bu to‘xtab qolish demakdir”, degan so‘zlari barcha shogirdlari qalbidan chuqur joy egallagan.
Sobirjon Aminov “Fizik va kolloid kimyo”, “Umumiy va anorganik kimyodan amaliy mashg‘ulotlar”, “Fizik va kolloid kimyodan amaliy mashg‘ulotlar”, “Fizik va kolloid kimyodan masalalar to‘plami”, “Anorganik kimyo”, “Noorganik kimyo” kabi darsliklarning va qo‘llanmalar muallifi. Uning darslik va qo‘llanmalari ikki marotaba “Yilning eng yaxshi darsligi va o‘quv adabiyoti” tanlovining g‘olibi deb topilgan. Faoliyati davomida olim 80 ta ixtiro patenti va mualliflik guvohnomalari olgan, shuningdek, Sobirjon Aminov 600 dan ortiq ilmiy ish, 20 ta farmakopeya maqolalari, 5 ta monografiya va 10 ta dasrlik hamda o‘quv qo‘llanmalar muallifidir.
Uning ilmiy izlanishlari Rossiya, Ukraina, Belorussiya, Qozog‘iston, Avstriya, Isroil, Germaniya, Ispaniya va Turkiya kabi davlatlarda muhokama qilingan.
2007-yilda Sobirjon Aminovning mehnatlari e’tirof etilib, “O‘zbekiston fan arbobi” unvoni bilan mukofotlangan.
Sobirjon Nigmatovich muharrirlik ilmini ham puxta o‘zlashtirgan olimlardan edi. U 1992-yildan to vafotiga qadar “Farmatsevtika jurnali” (avvalgi “Kimyo va farmatsiya” jurnali) bosh muharriri o‘rinbosari sifatida faoliyat olib bordi, jurnalning O‘zbekistondagi va xalqaro nufuzini oshirishga hissasini qo‘shdi.
O‘zbek ilmining fidoyi olimi, kimyogar, farmatsevt, ixtirochi, mahoratli ustoz sifatida Sobirjon Aminovning tajribalari yosh olimlar uchun katta ilmiy maktabdir. Professorning yorqin xotirasi Toshkent farmatsevtika instituti jamoasi, farzandlari, hamkasblari, shogirdlari qalbida abadiy saqlanadi.
Humoyun Aminov (nevarasi), Avez Sharipov, farm.f.d. (shogirdi)
Izoh (0)