“Kolumbiya inqilobiy qurolli kuchlari” (FARC) deb nomlangan isyonchi guruh jangarilari tomonidan olti yarim yil davomida g‘ayriinsoniy sharoitlarda ushlab turilgan mashhur siyosatchi Ingrid Betankur o‘z biografik kitobini “Hatto sukut ham qachondir tugaydi” deb nomlagan edi. U Kolumbuiya armiyasining maxsus operatsiyasi davomida ozod qilingan edi. “Daryo” bu ayolning asir tushishi va qutqarib olinishi bilan bog‘liq ajoyib voqealar haqida hikoya qiladi.
Fransuz fuqaroligiga ega bo‘lgan kolumbiyalik ayol Ingrid Betankur 2008-yilda jangarilar qo‘lidan ozod etilganidan keyingi ikki yil ichida birinchi marta tilga kiradi. U o‘zining jangarilar bilan munosabatlari, yillar davomida boshdan kechirgan psixologik va jinsiy zo‘ravonliklari, Kolumbiya o‘rmonlaridagi asirlikda kechirgan hayoti haqida kitob yozadi va unda barcha jarayonlar haqida batafsil so‘zlaydi.
Ingrid Betankur kim?
Qahramonimiz 1961-yil 25-dekabrda YuNESKOning Fransiyadagi vakili bo‘lgan diplomat va Kolumbiya go‘zali tanlovining g‘olibi bo‘lgan model oilasida tug‘ilgan.Bogotadagi fransuz litseyini bitirgach, Parijdagi siyosiy fanlar institutiga o‘qishga kiradi. 1980-yilda Ingrid fransuz diplomati Fabris Delloe bilan uchrasha boshlaydi. Tez orada ular turmush quradi. Fabrisning birinchi nikohidan o‘g‘li bor edi, Ingrid unga yana ikkita farzand hadya qiladi. Shunga qaramay, er-xotin tez orada ajraladi. Ajralishdan so‘ng Ingrid o‘z farzandlari bilan Kolumbiyaga qaytadi, ammo Fransiya fuqaroligini saqlab qoladi. Ikkinchi marta u 1997-yilda Kolumbiyada turmushga chiqadi.
1990-yildan boshlab Ingrid Betankur Kolumbiyaning Moliya vazirligida ishlay boshlaydi va 1994-yilda Kolumbiya parlamentining deputati bo‘ladi. U Liberal partiyaning faol a’zolaridan biri edi, ammo korrupsiyaga botgan prezident Ernesto Samper rejimiga qarshi norozilik sifatida partiyani tark etadi, shundan so‘ng u “Yashil kislorod” ekologik harakatini yaratadi va unga rahbarlik qila boshlaydi.
1998-yil iyul oyida Betankurning partiyasi eng ko‘p mustaqil nomzodlar bilan Senat saylovlarida g‘olib chiqadi. 2002-yilda u Kolumbiya prezidentligi uchun kurashadi.
O‘g‘irlanish
2002-yildagi prezidentlikka saylov kampaniyasi doirasida Kolumbiya janubiga qilgan safari chog‘ida Ingrid Betankur terrorchilar tomonidan o‘g‘irlab ketilgan. U bilan birga yana 14 kishi asirga olingan. Betankur asirlikdan qochib qutulmoqchi bo‘lganida jangarilar uni ushlab oladi, bo‘ynidan daraxtga bog‘lab qo‘yib, ko‘p kunlar davomida azob beradi, shafqatsizlarcha kaltaklaydi.“Meni o‘g‘irladilar va dahshatli azoblarni boshimga solishdi. Ammo men omon qolishga harakat qildim”, — deb yozadi Ingrid Betankur o‘z kitobida. “Bizni (garovga olinganlarni) eng yomon jazoga hukm qilishdi, xususan, azoblarimiz qachon tugashini bilmaslik eng og‘ir jazo edi”. Bu yillar davomida Betankurga o‘zini yo‘qotib qo‘ymaslikka nima yordam berdi? “Lug‘at, kitoblar va Injil”, deb javob beradi sobiq asira.
Ozodlik va yashirin qirralar
2008-yil 2-iyul kuni yarim tunda Ingrid Betankur hukumat kuchlari va fransuzlarning “Shah” deb nomlangan maxsus operatsiyasi natijasida tutqunlikdan ozod qilindi. Ozod qilinganidan keyin o‘tkazilgan matbuot anjumanlarida Betankur FARC jangarilari uni qanday sharoitda ushlab turgani, shuningdek, yana siyosiy hayotda qatnashishni davom ettirish-ettirmasligi to‘g‘risida gapirishdan bosh tortdi.
Fransiya va shaxsan o‘sha paytdagi prezident Nikolya Sarkozi Betankur va u bilan birga qo‘lga olingan 14 kishini ozod qilish uchun ko‘p harakatlarni amalga oshirdi. Ozod bo‘lganidan so‘ng Ingrid Betankurni Fransiyaga haqiqiy qahramon va hatto avliyo sifatida olib kelishdi. Betankur respublika prezidentidan Fransiyadagi eng yuqori mukofot — “Faxriy legion” ordenini oldi. Lekin qaysi xizmatlari uchun? — deya ehtiyotkorlik bilan savol bera boshladi fransuz matbuoti.
Biroq Ingrid Betankur bilan birga asirlikda bo‘lgan sheriklari dunyo matbuotiga ko‘plab intervyular berishni boshlaganidan so‘ng jafokash ayol obrazi yo‘qolib, dunyo bo‘ylab Betankurning yangi qiyofasi paydo bo‘ldi. “Mutakabbir, xudbin, u hech qachon iltimos qilmagan, u faqat buyruq bergan va shu bilan birga jangarilarga boshqa garovga olinganlar haqida ma’lumotlar bergan”, — deydi Betankur bilar birga asirlikda bo‘lgan insonlardan biri.
Kompensatsiya mojarosi
2010-yilning iyul oyida Ingrid Betankur g‘iybatlar va tanqid oloviga yana o‘tin tashladi. U Kolumbiya hukumatidan jangarilar qo‘lida bo‘lgan yillar davomida unga yetkazilgan ma’naviy zararni qoplashni talab qilgan. Ingridning aytishicha, o‘g‘irlangan kuni ular tegishli himoya bilan ta’minlanmagan. Olti yillik azob-uqubatlarning har bir yilini Betankur bir million dollarga baholagan.Biroq Kolumbiya rasmiylari sobiq garovga olingan shaxslarning da’volarini qondirmadi, Betankurni xavf haqida ogohlantirishlariga qaramay, u hamma mas’uliyatni o‘z zimmasiga olib, o‘sha paytda tinch bo‘lmagan mamlakat janubiga borishga o‘zi qaror qilgan. Kolumbiya Mudofaa vazirligi o‘zining rasmiy bayonotida, tovon puli to‘lash to‘g‘risidagi talab rasmiylar tomonidan tushunilmaganini ta’kidlaydi. “Qurolli Kuchlar garovga olinganlarni ozod qilish uchun o‘z hayotlarini xavf ostiga qo‘yishdi va ushbu operatsiyani Betankurning o‘zi ideal deb ta’riflagan edi”, — deyiladi bayonotda.
O‘z kitobida ham Betankur Kolumbiya va Fransiyadagi obro‘siga yana bir zarba bo‘lgan kompensatsiya masalasini qayta ko‘targan. Uning yozishicha, qonunga binoan terrorchilarning qurbonlari ma’naviy zarar uchun tovon puli oladi va u ham shunchaki o‘z huquqidan foydalanmoqchi edi.
Bugun u qayerda?
Bugungi kunda Ingrid Betankur katta siyosat sahnasidan ketgan, u Oksford universitetida teologiya bo‘yicha doktorlik dissertatsiyasini yoqlab, turli-tuman anjuman va konferensiyalarda motivatsion nutqlar bilan qatnashib kelmoqda. Tarixan, aslida, nima bo‘lgan taqdirda ham olti yil davomida jangarilar qo‘lida asirlikda bo‘lib, o‘zini yo‘qotmagan ayolning boshqa shunday holga tushgan insonlarga ham yordam berib yashayotgani tahsinga sazovor.Nurbek Alimov tayyorladi.
Izoh (0)