Kapital bozorini rivojlantirish agentligi direktori Otabek Nazirov O‘zbekiston monetar siyosatida miqdoriy yumshatish instrumentini qo‘llash imkoniyati bo‘yicha o‘z mulohazalarini bildirdi.
Nazirov 17-iyun kuni Financial Times’da chop etilgan “Rivojlanayotgan mamlakatlar ham miqdoriy yumshatishdan foydalanishi mumkin” nomli maqolada bugungi kunda iqtisodiyotni rag‘batlantirishda miqdoriy yumshatishdan nafaqat rivojlangan, balki rivojlanayotgan mamlakatlar ham foydalanayotganiga e’tibor qaratilganini ma’lum qildi. Buni Xorvatiya, Polsha, Ruminiya, Chili va Indoneziya kabi rivojlanayotgan davlatlar tajribasi ko‘rsatmoqda, ular yil boshidan ushbu siyosatni qo‘llab, pandemiya sharoitida belgilangan vazifalarni samarali hal qilmoqda.
“Financial Times maqolasida bayon etilgan holatlar O‘zbekiston uchun pragmatik ahamiyatga ega, ular o‘zbek monetar siyosati uchun ham, fond birjasi uchun ham foydali. Mahalliy sharoitda mavzuning dolzarbligiga alohida e’tibor qaratilib, korporativ obligatsiyalarni chiqarish jarayonini jadallashtirish hamda, eng muhimi, davlat qimmatli qog‘ozlari bozorini erkinlashtirish va rivojlantirish lozimligi ko‘rsatilgan.
Davlat va korporativ obligatsiyalar birlamchi bozorida bitimlar tuzilishi mumkinligi jihatidan bunday moliyaviy instrument O‘zbekiston uchun nihoyatda dolzarb deb o‘ylayman. Ayonki, iqtisodiyot, mahalliy kapital bozorini qo‘llab-quvvatlash hamda budjet defitsitini moliyalashtirish uchun bizda ham QE (quantitative easing) (tahr. — miqdoriy yumshatish) siyosatini qo‘llash mumkin, bunda Markaziy bank hukumat (Moliya vazirligi) chiqargan obligatsiyalarni sotib oladi”, — deydi agentlik rahbari.
Ta’kidlanishicha, kapital bozorini rivojlantirish agentligi tomonidan normativ hujjatlar bazasi ishlab chiqilgani bois birinchi vazifa bo‘yicha qonunchilik muammolari qisman hal qilingan. 19-iyun kuni Oliy Majlisi Senati korporativ MChJ (AJ soni 600 bo‘lsa, MChJlar soni 140 000 dan ortiq)larga obligatsiyalarni chiqarish huquqini berish orqali bu jarayonni bir qadar yengillashtiruvchi o‘zgartirishlarni ma’qulladi va qimmatli qog‘ozlar bozori qonunchiligiga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritdi.
“Obligatsiyalarni chiqarishga bo‘lgan talablar anchagina yumshadi va tashqi moliyalashtirishni jalb etish uchun mas’uliyati cheklangan jamiyatlarga yangi imkoniyatlar yaratildi, endilikda korporativ obligatsiyalarni chiqarish an’anaviy bank kreditiga muqobil bo‘la oladi”, — deyiladi agentlik bergan axborotda.
Financial Times tashqi qarzlari ko‘p bo‘lgan davlatlar uchun miqdoriy yumshatish siyosatini qo‘llash xatarli ekanligini ta’kidlaydi: “…ichki kapital pulini yaratish va monetar va fiskal organlarga bo‘lgan ishonchni qozonish uchun zarur kompleks ishlar olib borilayotgan qolgan mamlakatlar uchun u (miqdoriy yumshatish — tahr.), boshqa variantlar bo‘lmaganda, iqtisodiyotni rag‘batlantirishning foydali vositasiga aylanishi mumkin”.
Markaziy bank ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxirasi 1-iyun holatiga ko‘ra 31,3 milliard dollarni (YaIMning 58.1 foizi) tashkil etib, 1-aprel holatiga ko‘ra yalpi tashqi qarz 25,1 milliard dollar (YaIMning 46.6 foizi)dan iborat.
Financial Times fikriga ko‘ra, mahalliy investorlarni qo‘llab-quvvatlash ularni davlat qarzi o‘sib ketmasligiga ishontirishdan iborat. Bu rivojlanayotgan mamlakatlar uchun miqdoriy yumshatishni qo‘llashning asosiy mezonidir. Bu ichki bozorning investitsion takliflariga ta’sir ko‘rsatadi. “Agar investorlar mahalliy valyutani chiqarib yuborishsa, tashqi larzalar ta’sir qiladigan mamlakatlarda hayot og‘irlashadi, agarda ular xorijiy valyutada qarz olgan bo‘lsa, bu vaziyatni yanada murakkablashtiradi.
“So‘nggi 5 yil ichida valyutadagi tashqi qarz 2 baravardan ortiqqa o‘sdi. Ichki zaxira salohiyatidan foydalanish maqsadga muvofiq deb bilaman, zero mahalliy moliya bozorini qo‘llab-quvvatlash uchun yetarli darajadagi zaxira shakllangan. Tashqi qarzlardan voz kechish kerak emas, ammo ularni milliy valyutada va iloji boricha xo‘jalik subyektlari tomonidan to‘g‘ridan to‘g‘ri jalb qilish ma’qul”, — deydi Nazirov.
Shu o‘rinda agentlik direktori o‘ylamasdan xorijiy valyutada qarz olayotgan davlatlar qiynalib qolishi mumkinligini tushuntiradi, Financial Times ham ayni shu jihatga e’tibor qaratgan.
Shu bilan birga Financial Times ta’kidlashicha, zaxiralarni to‘ldirib, so‘nggi o‘n yillikda qarzlarni nazorat qilib borgan rivojlanayotgan bozorlar endilikda miqdoriy yumshatish siyosatini amalga oshirish uchun o‘zlari yaratgan imkoniyatlardan foydalanishi mumkin.
Avvalroq O‘zbekiston hukumati tomonidan 2020-yilda jalb qilingan qarz miqdori ma’lum qilingandi.
Izoh (0)